Politica 89.8
Καθώς το Κολλέγιο των Καρδιναλίων συγκεντρώνεται στην Καπέλα Σιξτίνα για να ψηφίσει ποιος θα είναι ο νέος Πάπας, το πλήθος έξω θα περιμένει την πιο δραματική στιγμή της σύσκεψης, όταν ο λευκός καπνός θα εμφανιστεί πάνω από την καμινάδα.
Αυτός ο καπνός – που προέρχεται από την καύση των ψηφοδελτίων – σημαίνει ότι έχει εκλεγεί νέος Πάπας και ότι έχει αποδεχτεί το αξίωμα.
Μετά από λίγο, ένας καρδινάλιος εμφανίζεται στο μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου και κάνει την ανακοίνωση στα λατινικά: «Habemus papam!» – «Έχουμε πάπα!».
Στη συνέχεια, ανακοινώνει ποιος καρδινάλιος έχει επιλεγεί και ποιο όνομα έχει επιλέξει για τον εαυτό του.
Τέλος, ο νέος πάπας εμφανίζεται στο μπαλκόνι και χαιρετά το πλήθος στην πλατεία του Αγίου Πέτρου – μια παράδοση γεμάτη συμβολισμό.
Ο Ντάνιελ Σπιντ Τόμσον Καθηγητής Θρησκευτικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Ντέιτοντρόπος αναλύσει σε άρθρο του στο The Conversation, τον τρόπο με τον οποίο οι πάπες ασκούν την εξουσία και την ηγεσία σήμερα, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης συμβόλων.
Όταν ο Πάπας Φραγκίσκος εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο μπαλκόνι το 2013, χρησιμοποίησε και προσάρμοσε το τελετουργικό για να μεταδώσει ένα μήνυμα σχετικά με τις προθέσεις του για την παποσύνη του.
Το έκανε με τέσσερις τρόπους.
Τι σημαίνει ένα όνομα;
Πρώτον, επέλεξε το όνομα Φραγκίσκος. Από τον 6ο αιώνα μ.Χ., οι νέοι επίσκοποι της Ρώμης συχνά έπαιρναν ένα νέο όνομα όταν αναλάμβαναν το παπικό αξίωμα.
Με την πάροδο του χρόνου, ορισμένα ονόματα έδειχναν στους παρατηρητές την κατεύθυνση που ήθελε να ακολουθήσει ένας πάπας ή το πρότυπο που ήθελε να μιμηθεί. Ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο επέλεξε το όνομα «Φραγκίσκος», και ήταν η πρώτη φορά που ένας πάπας πήρε αυτό το όνομα.
Αναφέρεται στον Φραγκίσκο της Ασίζης, έναν Ιταλό άγιο που έζησε στα τέλη του 13ου αιώνα και ήταν γνωστός για την απλότητα, τη φτώχεια, το ενδιαφέρον του για τη Γη και την επιθυμία του να μιμηθεί τον Ιησού.
Κατά τη διάρκεια των επόμενων 12 ετών, αυτά τα χαρακτηριστικά αποδείχθηκαν κεντρικά για την παποσύνη του.
Όχι βασιλιάς
Δεύτερον, ο Φραγκίσκος φορούσε απλή λευκή παπική άμφια αντί για τα πιο περίτεχνα στολίδια που φορούσαν ορισμένοι από τους προκατόχους του.
Φορούσε τον παλιό, απλό σταυρό του στο στήθος, αντί για έναν καινούργιο, πιο πολυτελή.
Οι πάπες φορούσαν λευκά άμφια ως σύμβολο του αξιώματός τους για αιώνες.
Ωστόσο, πολλοί από αυτούς χρησιμοποιούσαν επίσης σύμβολα της μοναρχίας, όπως την τριπλή παπική τιάρα ή το στέμμα.
Ο Πάπας Παύλος VI, του οποίου η παποσύνη διήρκεσε από το 1963 έως το 1978, ήταν ο τελευταίος που φόρεσε την τιάρα και είχε τελετή στέψης.
Τον επόμενο χρόνο, πούλησε το στέμμα και δώρισε τα έσοδα για να τονίσει τη δέσμευση της εκκλησίας προς τους φτωχούς.
Οι μεταγενέστεροι πάπες ακολούθησαν το παράδειγμα του Παύλου και απέφυγαν τα βασιλικά σύμβολα, όπως η «sedia gestatoria», ο φορητός θρόνος που παραδοσιακά μετέφερε τον πάπα στις επίσημες πομπές.
Ο Φραγκίσκος πήγε ακόμη πιο μακριά και έκανε την απλότητα στην ενδυμασία και τον τρόπο ζωής χαρακτηριστικό της θητείας του.
Επίσκοπος της Ρώμης
Τρίτον, όταν ο Φραγκίσκος απευθύνθηκε για πρώτη φορά στο πλήθος στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, περιγράφει τον εαυτό του ως τον νέο επίσκοπο της Ρώμης.
Στον καθολικισμό, ο πάπας έχει πολλούς τίτλους που αντιπροσωπεύουν το εύρος και τα καθήκοντα του αξιώματός του.
Κατ’ αρχάς, δεν είναι μόνο ο πνευματικός ηγέτης της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, αλλά και «κυρίαρχος του Κράτους της Πόλης του Βατικανού».
Όσον αφορά τους θρησκευτικούς τίτλους, ορισμένοι τονίζουν την εξουσία του πάπα. Ο τίτλος «Βικάριος του Χριστού», για παράδειγμα, σημαίνει ότι είναι ο εκπρόσωπος του Ιησού στη Γη.
Άλλοι, όπως «servus servorum Dei» – «υπηρέτης των υπηρέτων του Θεού» – τονίζουν τον ρόλο του ως υποστηρικτή των άλλων επισκόπων και υπουργών της εκκλησίας.
Ο Φραγκίσκος σίγουρα δεν αρνήθηκε την παραδοσιακή εξουσία του αξιώματος του Πάπα. Ωστόσο, επέλεξε να αυτοπροσδιοριστεί πρώτα ως τοπικός επίσκοπος της Ρώμης, τονίζοντας ότι ακόμη και ο Πάπας είναι πρώτα μέλος μιας τοπικής κοινότητας.
«Προσευχηθείτε για μένα»
Τέταρτον, ο Φραγκίσκος ζήτησε από το συγκεντρωμένο πλήθος να προσευχηθεί για αυτόν πριν δώσει την πρώτη παπική ευλογία του.
Παραδοσιακά, οι πάπες κατά την πρώτη τους εμφάνιση δίνουν την ευλογία τους στο πλήθος που έχει συγκεντρωθεί στην πλατεία του Αγίου Πέτρου.
Ο Φραγκίσκος ανέτρεψε αυτό το έθιμο. Σε αρμονία με τις απόψεις του για την απλότητα και τον ρόλο του ως επισκόπου της Ρώμης, τόνισε την αμοιβαία σύνδεση μεταξύ του ιδίου και του λαού. Υποβάθμισε την άποψη του πάπα ως ιεραρχικού ηγέτη πάνω από τον λαό.
Σύντομα θα παρουσιαστεί στον κόσμο ένας νέος πάπας. Πιθανότατα θα χρησιμοποιήσει αυτά τα σύμβολα του ονόματος, της ενδυμασίας, του τίτλου και της ευλογίας με τον δικό του τρόπο, υποδηλώνοντας τις προθέσεις του για την παποσύνη του και για την Καθολική Εκκλησία.
