Politica 89.8
Όταν ο νεοεκλεγμένος Πάπας Φραγκίσκος βγήκε στο μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου το 2013 για να χαιρετήσει το πλήθος, αστειεύτηκε ότι οι καρδινάλιοι είχαν πάει «στην άκρη του κόσμου» – την πατρίδα του, την Αργεντινή – για να βρουν νέο ποντίφικα.
Πράγματι, η σύσκεψη, συγκλονισμένη από την παραίτηση του Πάπα Βενέδικτου XVI, έψαχνε ενεργά εκτός Ευρώπης έναν ισχυρό ρήτορα, αρκετά τολμηρό για να αναλάβει την ηγεσία ενός θεσμού που μαστίζεται από σεξουαλικά και οικονομικά σκάνδαλα.
Ωστόσο, καθώς 135 καρδινάλιοι, ηλικίας κάτω των 80 ετών, σύμφωνα με τους κανόνες ψηφοφορίας, ετοιμάζονται να συγκεντρωθούν για ένα νέο κονκλάβιο, αναλυτές του Βατικανού λένε ότι οι εκλέκτορες φαίνεται να αναζητούν μια νηφάλια που θα μπορέσει να συνενώσει έναν θεσμό που έχει ταραχθεί από τον επαναστατικό στυλ του Φραγκίσκου και να φέρει σταθερότητα στην κεντρική κυβέρνηση της Εκκλησίας, σύμφωνα με το Al Jazeera.
«Ο Φραγκίσκος επιλέχθηκε επειδή δεν θα φοβόταν να δημιουργήσει χάος και να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις. Ο επόμενος ποντίφικας πρέπει να είναι κάποιος που μπορεί να ηρεμήσει τα πνεύματα», δήλωσε ο Αντρέα Γκαλιαρντούτσι, αναλυτής του Βατικανού στο Catholic News Agency.
Αγώνας για ενότητα
Το 2013, ο στόχος ήταν να μετατοπιστεί το κέντρο βάρους της Εκκλησίας από την Ευρώπη στη Λατινική Αμερική – μια ένδειξη της αυξανόμενης επιρροής των χριστιανών στην περιοχή – και να αποκατασταθεί η τάξη στην κεντρική κυβέρνηση της Αγίας Έδρας, η οποία είχε καταστεί στα μάτια πολλών διεφθαρμένη και δυσλειτουργική.
Ο Πάπας Φραγκίσκος δεν δίστασε να αναλάβει αυτό το έργο. Καθ’ όλη τη διάρκεια της παποσύνης του, τάραξε το status quo αλλάζοντας ριζικά τον τόνο, το ύφος και τις προτεραιότητές του, προκαλώντας ενθουσιασμό στους μεταρρυθμιστές, αλλά και απογοήτευση στους συντηρητικούς, οι οποίοι τον κατηγόρησαν ότι αποδυνάμωνε τις διδασκαλίες της Εκκλησίας.
Οι μεταρρυθμίσεις του, όπως η άδεια στους ιερείς να ευλογούν ζευγάρια του ίδιου φύλου και η αναμόρφωση της γραφειοκρατίας του Βατικανού, εξόργισαν πολλούς.
Ο απρόβλεπτος τρόπος διακυβέρνησής του, που βασιζόταν σε μια μικρή ομάδα εμπιστών και μείωνε την εξουσία της κεντρικής κυβέρνησης της Εκκλησίας, προκάλεσε εντάσεις.
Έτσι, υπάρχει συναίνεση ότι οι καρδινάλιοι πρέπει να επικεντρωθούν στην επιλογή μιας καθησυχαστικής προσωπικότητας – κάποιου που δεν θα αναιρέσει τις προόδους του παρελθόντος, αλλά ούτε και θα ξεπεράσει υπερβολικά τα όρια.
Έχουν αρχίσει να κυκλοφορούν ονόματα. Ισχυρός υποψήφιος είναι ο Λουίς Αντόνιο Τάγκλε, 65 ετών, στενός σύμμαχος του Πάπα Φραγκίσκου και προοδευτικός. Αν επιλεγεί, ο Φιλιππινέζος θα γίνει ο πρώτος Ασιάτης ποντίφικας.
Υπάρχει επίσης ο καρδινάλιος Πέτερ Ερντο από την Ουγγαρία, 72 ετών, παραδοσιακός και θεολόγος γνωστός για την αντίθεσή του στην κοινωνία των διαζευγμένων καθολικών και τις αντιμεταναστευτικές του απόψεις.
Από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, ο καρδινάλιος Φριντολιν Αμπόνγκο, 65 ετών, είναι γνωστός για τη στάση του στα ανθρώπινα δικαιώματα και την καταπολέμηση της διαφθοράς.
Μεταξύ των Ιταλών, το πιο συχνά αναφερόμενο όνομα είναι αυτό του Πιέτρο Παρόλιν, 70 ετών, υπουργού Εξωτερικών του Βατικανού, ο οποίος διαδραμάτισε σημαντικό διπλωματικό ρόλο και ήταν κεντρική φιγούρα στην ηγεσία του Πάπα Φραγκίσκου.
Ο Πιερμπατίστα Πιτσαμπάλα, 60 ετών, ήταν ο ανώτατος αξιωματούχος του Βατικανού για τις υποθέσεις της Μέσης Ανατολής, και η εμπειρία του στην περιοχή του εξασφάλισε ευρύ σεβασμό.
Με το βλέμμα στραμμένο στον Νότιο Ημισφαίριο
Από γεωγραφική άποψη, η επιλογή δεν ήταν ποτέ ευρύτερη. Κατά τη διάρκεια της θητείας του, ο Φραγκίσκος διόρισε το 80% των καρδιναλίων που θα ψηφίσουν σε αυτό το κονκλάβιο και άλλαξε ουσιαστικά το πρόσωπο της εκκλησιαστικής ηγεσίας, καθιστώντας την πολύ πιο αντιπροσωπευτική του Νότιου Ημισφαιρίου.
Οι καρδινάλιοι που έχουν δικαίωμα ψήφου προέρχονται από 65 χώρες – πολλοί από την Αφρική, την Ασία, τη Νότια Αμερική και την Ωκεανία, ενώ εκείνοι από την Ευρώπη αντιπροσωπεύουν πλέον το 39% του συνόλου, σε σύγκριση με το 52% το 2013. Υπάρχουν επίσης λιγότεροι Βορειοαμερικανοί από ό,τι πριν από την εκλογή του Πάπα Φραγκίσκου.
Αυτό σημαίνει ότι, για πρώτη φορά, θα υπάρχουν περισσότεροι καρδινάλιοι από τον Νότιο Ημισφαίριο παρά από την Ευρώπη, παρόλο που οι Ευρωπαίοι εξακολουθούν να αντιπροσωπεύουν τη σχετική πλειοψηφία.
Οι καρδινάλιοι από τον Νότιο Ημισφαίριο τείνουν να ευθυγραμμίζονται στενά με την προσπάθεια του Πάπα Φραγκίσκου για πρόοδο σε θέματα όπως η κοινωνική δικαιοσύνη, η μετανάστευση, η κλιματική αλλαγή και ο τερματισμός των συγκρούσεων στη Γάζα και την Ουκρανία – ακόμη και όταν αυτό σήμαινε να εξοργίσουν τους δυτικούς ηγέτες, οι οποίοι συχνά περίμεναν από τον ποντίφικα να λάβει πιο σκληρή στάση έναντι της Ρωσίας ή πιο ήπια έναντι του Ισραήλ.
Μια πιο συντηρητική προοπτική;
Η ισχυρότερη παρουσία του Νότιου Ημισφαιρίου στο κονκλάβιο μπορεί να διασφαλίσει ότι τέτοιες θέσεις δεν θα αγνοηθούν από την Εκκλησία στο μέλλον, δήλωσε ο Μάρκο Πολίτι, εμπειρογνώμονας του Βατικανού και συγγραφέας του βιβλίου «Ο Πάπας Φραγκίσκος ανάμεσα στους λύκους».
Ωστόσο, το γεγονός ότι κάποιος διορίστηκε από τον Φραγκίσκο δεν σημαίνει απαραίτητα ότι υποστηρίζει την άποψή του σε όλα τα μέτωπα. «Μερικοί από τους νεοεκλεγμένους καρδινάλιους από τον Νότιο Ημισφαίριο είναι πιο συντηρητικοί σε κοινωνικά και θέματα φύλου, ειδικά όσον αφορά το ρόλο των γυναικών και τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων εντός της Εκκλησίας», δήλωσε ο Πολίτι.
Για παράδειγμα, ο καρδινάλιος Αμπογκό της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, ο οποίος ορίστηκε καρδινάλιος από τον Φραγκίσκο το 2019, ήταν σθεναρός αντίπαλος της προσπάθειας του Φραγκίσκου να επιτρέψει στους ιερείς να ευλογούν ζευγάρια του ίδιου φύλου.
Ένας άλλος παράγοντας είναι ότι πολλοί από τους καρδινάλιους γνωρίζονται ελάχιστα μεταξύ τους και, για τουλάχιστον 80 από αυτούς, αυτή θα είναι η πρώτη τους σύγκληση και η πρώτη τους επαφή με τις πολυπλοκότητες της κεντρικής κυβέρνησης της Εκκλησίας – μια «εκφοβιστική» προοπτική ακόμη και για όσους είναι συνηθισμένοι σε αυτήν.
«Ο Πάπας ήθελε να διορίσει καρδινάλιους από μακρινές χώρες για να ενισχύσει τον διεθνή χαρακτήρα της Εκκλησίας, αλλά αυτοί μπορεί να έχουν ελάχιστη γνώση της δομής της Εκκλησίας ως παγκόσμιου οργανισμού που κυβερνά 1,4 δισεκατομμύρια ανθρώπους», είπε ο Πολίτι.
Εν αναμονή
Τις επόμενες ημέρες οι καρδινάλιοι θα συγκεντρώνονται δύο φορές την ημέρα για προ-κονκλάβια συναντήσεις μέσα στο Βατικανό.
Σε αυτές όλοι οι καρδινάλιοι θα παρουσιάζουν τις θέσεις τους σχετικά με τα θέματα που θεωρούν ότι πρέπει να αντιμετωπίσει ο νέος πάπας. Έτσι μπορεί να δώσουν μια ένδειξη για το είδος του προσώπου που αναζητούν.
Ήταν σε μία από αυτές τις congregazioni, όπως ονομάζονται οι συναντήσεις στα ιταλικά, πριν από το κονκλάβιο του 2013, που ο Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο έδωσε μια ομιλία που τον έφερε στο προσκήνιο.
Λίγες μέρες αργότερα, έγινε ο Πάπας Φραγκίσκος.
