Politica 89.8
Πώς εντοπίζονται δολοφόνοι «διαβάζοντας» δέντρα και φυτά – Μια σωτήρια τέχνη προς εξαφάνιση
Πως θα μπορούσαν τα σιωπηρά και ακίνητα φυτά να υποδείξουν στις αστυνομικές αρχές τον ένοχο ενός στυγερού εγκλήματος; Για κάποιους ειδικούς που ξέρουν να διαβάζουν τη φύση και τα τοπία είναι μια ρουτίνα που δίνει πλεονεκτήματα στις αρχές για να εντοπιστούν οι δολοφόνοι.
Η εγκληματολογική βοτανική είναι ένας εξειδικευμένος κλάδος της εγκληματολογίας που έχει ανοίξει τα μάτια αστυνομικών αρχών εδώ και σχεδόν 100 χρόνια, καταγράφοντας εντυπωσιακές επιτυχίες σε γνωστές υποθέσεις.
Η πρώτη μεγάλη επιτυχία καταγράφηκε το 1932 στην υπόθεση απαγωγής του Λίντμπεργκ. Σε αυτή την υπόθεση -συχνά αποκαλούμενη και «έγκλημα του αιώνα»- ένας ειδικός κατόρθωσε να ταυτοποιήσει το νεράκι του ξύλου από τη σκάλα που χρησιμοποιήθηκε για την απαγωγή του παιδιού των διάσημων αεροπόρων Τσαρλς και Αν Λίντμπεργκ.
Τη δεκαετία του 1990, η Τζιλ Κόιτ, γνωστή από τα μέσα ως «μαύρη χήρα», καταδικάστηκε για τη δολοφονία του ένατου συζύγου της χάρη στην ανάλυση του περιεχομένου του στομάχου του. Οι πατάτες που είχε καταναλώσει επέτρεψαν στους ερευνητές να προσδιορίσουν με ακρίβεια την ώρα του τελευταίου του γεύματος.
Μιλώντας στου Financial Times, ο 57χρονος Βρετανός ειδικός Μαρκ Σπένσερ εξηγεί πως χρησιμοποιεί τις εγκυκλοπαιδικές του γνώσεις για τα φυτά για να βοηθήσει στην επίλυση ανθρωποκτονιών και υποθέσεων εξαφάνισης, στο Ηνωμένο Βασίλειο, εντοπίζοντας πτώματα και συμβάλλοντας στη συγκέντρωση αποδείξεων σε περιπτώσεις αφύσικων θανάτων.
Η δουλειά τον φέρνει σε νησίδες εθνικών οδών, βοσκοτόπια, ασβεστολιθικά ρυάκια, αρχαίους φράχτες και τεχνητές φυτείες. Τα εργαλεία του περιλαμβάνουν ένα σκαλιστήρι, ένα κλαδευτήρι και έναν μεγεθυντικό φακό τύπου loupe, όπως αυτούς που χρησιμοποιούν οι χρυσοχόοι.
Τα εργαλεία για να εντοπιστούν οι δολοφόνοι
Μπορεί να ταυτοποιήσει οργανικά υλικά, όπως θραύσματα λουλουδιών ή μικροσκοπικές τρίχες φυτών, ως αποδεικτικά στοιχεία. Μπορεί να ανιχνεύσει διαταραχές στη βλάστηση, δίνοντας ενδείξεις για τυχόν πάλη. Και τέλος, μπορεί, βάσει των ρυθμών ανάπτυξης της βλάστησης γύρω από ένα σώμα, να εκτιμήσει τον χρόνο που έχει περάσει από την έκθεσή του στα στοιχεία της φύσης, δηλαδή πόσος καιρός έχει περάσει από τη στιγμή που πέρασε ένα ανθρώπινο.
Όπως σημειώνει το βρετανικό δημοσίευμα, ο Σπέρνσερ δουλεύει υπό δύσκολες συνθήκες. Τον χειμώνα, οι αγροτικές περιοχές όπου βρίσκονται πτώματα -συνήθως εντοπιζόμενα από περιπατητές με σκύλους ή πεζοπόρους- είναι κρύες και υγρές.
Σε μια πρόσφατη υπόθεση, ο Σπένσερ και οι αστυνομικοί αναγκάστηκαν να αυτοσχεδιάσουν για να ανασκάψουν ένα πτώμα: «Πρέπει να ακουμπήσουμε τα κόκαλα με τα χέρια μας για να τα ξεπαγώσουμε», μου είπε.
Σε κάθε περίπτωση, εξήγησε, τα σημεία όπου αφήνονται πτώματα δεν είναι και ιδιαίτερα ευχάριστα μέρη για εξερεύνηση. Συνήθως βρίσκονται στις παρυφές πόλεων, εκεί όπου η προαστιακή δόμηση συναντά την ύπαιθρο — σε πάρκινγκ αυτοκινητοδρόμων, δίπλα σε ακαλλιέργητα χωράφια και σε παραμελημένους επαρχιακούς δρόμους, ή σε θαμνώδεις εκτάσεις γεμάτες απορρίμματα.
Από οικολογική άποψη, πρόκειται για περιοχές όπου ευδοκιμούν συχνά σπάνια φυτά που έχουν καταφέρει να ανθίσουν απαρατήρητα μέσα στην παραμελημένη βλάστηση.
Το καλοκαίρι, τα προστατευτικά όργανα -ολόσωμες φόρμες και γάντια λάτεξ- μπορεί να είναι αποπνικτικά και να προκαλούν ιδρώτα. Συχνά αναγκάζεται να διασχίσει πυκνούς θάμνους ή να περάσει μέσα από ρυάκια. Σε βαθύτερα υδάτινα σώματα, καλούνται ομάδες κατάδυσης (δειγμάτων διατόμων — μονοκυτταρικών μικροφυκών) που μπορούν να βοηθήσουν να δείξουν αν κάποιος έχει πνιγεί.
Διαβάζει το τοπίο
Το μεγαλύτερο κομμάτι της δουλειάς έχει να κάνει όχι τόσο με την ανάκτηση μερών του σώματος, όσο με το να πείσει τους αστυνομικούς για την αξία της βοτανικής προσέγγισης.
Ενώ ο Σπένσερ μπορεί να διαβάσει την αφήγηση ενός εγκλήματος μέσα από το τοπίο, «οι ερευνητές δεν βλέπουν δομή, χρόνο, ρυθμό, συμπεριφορά και αντίδραση», λέει. Οι περισσότεροι από εμάς τείνουμε να «αντιλαμβανόμαστε τα φυτά ως παθητικά και ακίνητα».
Ενδεικτικά σε μια υπόθεση ο Σπένσερ είχε διαπιστώσει ότι οι ερευνητές έχουν κόψει με τάξη όλη τη γύρω βλάστηση, καθιστώντας ανεκμετάλλευτα σωρεία πιθανών αποδεικτικών στοιχείων.
Χαρακτηρίζει τους αστυνομικούς «αγόρια με παιχνίδια» διότι προτιμούν αποφασιστική δράση με μπουλντόζες όταν αντιμετωπίζουν παλιές, υποθέσεις. Αντίθετα, εκεί η εγκληματολογική του γνώση μπορεί να δώσει στους αστυνομικούς πλεονέκτημα.
Μια επιστήμη σε κρίση
Ωστόσο, οι εγκληματολογικές επιστήμες στο Ηνωμένο Βασίλειο βρίσκονται σε κρίσιμη κατάσταση, όπως σημειώνουν οι Financial Times.
Μέχρι σχετικά πρόσφατα, η βοτανική εγκληματολογία χρησιμοποιούνταν επίσης για την επίλυση διαρρήξεων, επιθέσεων και άλλων μορφών ό,τι οι αστυνομικές δυνάμεις αποκαλούν «μαζικό έγκλημα».
Σήμερα αυτό δεν είναι πλέον δυνατό. Καταθέτοντας πρόσφατα σε κοινοβουλευτική επιτροπή για δικαστικές αδικίες η συνεργάτιδα του Σπένσερ, Λόρνα Ντόσον επικεφαλής του κέντρου εγκληματολογικής εδαφολογίας στο James Hutton Institute, δήλωσε ότι η υποχρηματοδότηση στις εγκληματολογικές επιστήμες είχε καταστροφικές συνέπειες στο σύστημα δικαιοσύνης.
«Χρειάζεται δραματική αύξηση πόρων» είπε.
Οι ειδικοί συμφωνούν ότι η έλλειψη δημόσιας χρηματοδότησης για τη χρήση ειδικών εγκληματολογικών εμπειρογνωμόνων σήμαινε ότι οι περισσότεροι κατηγορούμενοι πρέπει να χρηματοδοτούν ιδιωτικές υπηρεσίες έρευνας από την τσέπη τους.
Αναλαμβάνουν οι ιδιωτικές εταιρείες
Σύμφωνα με την ομάδα που κατέθεσε στο βρετανικό κοινοβούλιο, ο εταιρικός συγκεντρωτισμός στον τομέα έχει οδηγήσει σε επικίνδυνα ρήγματα και δυνητικά σφάλματα.
Ο Σπένσερ εργάζεται με συμβόλαιο για δύο από τις μεγαλύτερες υπηρεσίες, την Forensic Access και την Eurofins Forensic Services. Η δομή εργασίας με εργολαβίες σημαίνει ότι οι πόροι κατευθύνονται κυρίως στην καθημερινή εξυπηρέτηση υποθέσεων αυτών των παρόχων, αντί για την έρευνα στην εγκληματολογική επιστήμη ή την ανάπτυξη νέων μεθόδων.
Σύμφωνα με την πολυετή κοινοβουλευτική έρευνα που επικαλούνται οι Finanacial Times, ο τομέας βρίσκεται σε μια «σπειροειδή καθοδική πορεία», γεγονός που έχει οδηγήσει σε δικαστικές πλάνες και έχει εντείνει τις δυσλειτουργίες του συστήματος απονομής δικαιοσύνης.
Τα προβλήματα έγιναν εντονότερα μετά το 2012, όταν καταργήθηκε η Κρατική Υπηρεσία Εγκληματολογικών Ερευνών, η οποία απασχολούσε 1.600 άτομα, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την άνοδο ιδιωτικών εγκληματολογικών εταιρειών.
Η πανεπιστημιακή έρευνα στον τομέα είναι εξίσου υποχρηματοδοτημένη, με τα ιδρύματα να αντιμετωπίζουν σοβαρές περικοπές.
Αποτέλεσμα αυτής της παρακμής είναι πως η εξειδικευμένη γνώση που απαιτείται για την εγκληματολογική επιστήμη κινδυνεύει να εξαφανιστεί σιωπηλά, υπογραμμίζει το βρετανικό δημοσίευμα, σημειώνοντας πως ο Σπένσερ είναι από τους τελευταίους που εξακολουθούν να ασκούν την εγκληματολογική βοτανική στη χώρα.
