Politica 89.8
Πώς η κλιματική αλλαγή αλλάζει την καθημερινότητα όπως την ξέραμε
Καθώς η κλιματική αλλαγή επιδεινώνεται, οι καταστροφικές επιπτώσεις της στην ανθρώπινη υγεία και ευημερία θα επιταχυνθούν, αναφέρει η Παγκόσμια Τράπεζα. Ήδη η παραμονή των ανθρώπων σε εξωτερικούς χώρους γίνεται όλο και πιο δύσκολη, ενώ αυξάνονται οι ασθένειες που σχετίζονται με τις υψηλές θερμοκρασίες προκαλώντας σημαντικές πιέσεις στα συστήματα υγείας.
Ολόκληρες περιοχές καθίστανται μη κατοικήσιμες λόγω μακροπρόθεσμων περιβαλλοντικών αλλαγών
Σύμφωνα με την έκθεση του World Weather Attribution, του Κέντρου Κλίματος και του Ερυθρού Σταυρού, τον τελευταίο χρόνο ο παγκόσμιος πληθυσμός βίωσε έναν επιπλέον μήνα ακραίας ζέστης. Οι ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες προκάλεσαν δεκάδες θανάτους, κατέστρεψαν γεωργικές καλλιέργειες, επιβάρυναν συστήματα ενέργειας.
Οι θάνατοι που προκλήθηκαν, μάλιστα, από την κλιματική αλλαγή δεν αναφέρονται επαρκώς σύμφωνα με τους ειδικούς. Τα κύματα καύσωνα είναι σιωπηλοί δολοφόνοι, σημειώνει η Friederike Otto, αναπληρώτρια καθηγήτρια κλιματικής επιστήμης στο Imperial College του Λονδίνου και μια από τους συντάκτες της έκθεσης. «Όταν υπάρχει ένα κύμα καύσωνα, οι άνθρωποι δεν πέφτουν νεκροί στον δρόμο. Είτε πεθαίνουν σε νοσοκομεία είτε σε κακώς μονωμένα σπίτια και, ως εκ τούτου, πολύ απλά δεν τους βλέπουμε», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Από την άλλη, εκατομμύρια άνθρωποι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν κατά καιρούς τις εστίες τους λόγω της ανόδου της στάθμης των θαλασσών, της παρατεταμένης ξηρασίας, των πυρκαγιών και άλλων ακραίων καιρικών φαινομένων. Ολόκληρες περιοχές καθίστανται μη κατοικήσιμες λόγω μακροπρόθεσμων περιβαλλοντικών αλλαγών αναγκάζοντας τις κοινότητες να μετεγκατασταθούν μόνιμα κάπου αλλού.
Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ), περισσότερες από 218 εκατομμύρια εσωτερικές μετακινήσεις έχουν σημειωθεί παγκοσμίως την τελευταία δεκαετία λόγω καταστροφών που σχετίζονται με τις καιρικές συνθήκες. Το φαινόμενο της κλιματικής μετανάστευσης εντείνεται έτι περαιτέρω όταν η έλλειψη πόρων που επιδεινώνεται από την κλιματική αλλαγή οδηγεί σε συγκρούσεις λόγω ανταγωνισμού για το νερό και την καλλιεργήσιμη γη.
Υπερθέρμανση και αθλητισμός
Αν η υπερθέρμανση συνεχιστεί με τον τρέχοντα ρυθμό, οι μελλοντικές γενιές κινδυνεύουν να στερηθούν ακόμα και την άσκηση που χρειάζονται για την υγεία και τη σωματική τους ανάπτυξη. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση για την Ιαπωνία, η οποία πλήττεται από ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες, η ανησυχία για την υγεία εκατομμυρίων μαθητών που αθλούνται σε εξωτερικούς χώρους αυξάνεται, αναφέρει ο Guardian.
Δωδεκαετής έρευνα του Εθνικού Ινστιτούτου Περιβαλλοντικών Μελετών και του Πανεπιστημίου Waseda έδειξε ότι έως το 2060 οι θερμοκρασίες θα είναι τόσο υψηλές ώστε τα εξωτερικά αθλήματα στα σχολεία θα καθίστανται επικίνδυνα ή αδύνατα σε πολλές περιοχές.
Οι διοργανωτές των σχολικών αθλητικών αγώνων λαμβάνουν ήδη μέτρα για την προστασία των νεαρών αθλητών, μεταξύ των οποίων αναστολή αγώνων και αλλαγή τοποθεσίας ή ημερομηνίας των τουρνουά όταν καταγράφονται πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Άλλα μέτρα περιλαμβάνουν μικρότερη διάρκεια αγώνων ή διεξαγωγή τους σε πρωί και απόγευμα, σκιερούς χώρους ανάπαυσης, ακόμη και παγωμένα λουτρά.
Ο ερευνητής Τακαχίρο Ογιάμα τονίζει ότι η ζέστη θα καθιστά όλο και πιο δύσκολη την άσκηση σε εξωτερικούς χώρους, ειδικά στις πόλεις. Σύμφωνα με το ιαπωνικό υπουργείο Παιδείας, ήδη 5.000 περιστατικά θερμοπληξίας που σχετίζονται με εξωσχολικά αθλήματα αναφέρονται κάθε χρόνο σε δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια της χώρας.
Ο ίδιος προσθέτει ότι η κλιματική αλλαγή θα μεταβάλει μεν τις εποχικές συνθήκες, την ώρα της ημέρας και την ένταση κάτω από τις οποίες διεξάγονται τα υπαίθρια αθλήματα, αλλά δεν θα τα εξαλείψει εντελώς.
Τουρισμός: Αλλάζουν τα πλάνα των διακοπών
Η κλιματική αλλαγή έχει επιδράσει αρνητικά και στα ταξίδια, καθώς οι τουρίστες έχουν αρχίζει να αναγνωρίζουν ότι οι ακραία υψηλές θερμοκρασίες στους αγαπημένους τους προορισμούς – ειδικά στη Μεσόγειο – μπορούν να καταστρέψουν τις διακοπές τους αλλά και να απειλήσουν τη ζωή τους.
Ως εκ τούτου, οι τουρίστες τείνουν να επιλέγουν όλο και περισσότερο τοποθεσίες με πιο δροσερό κλίμα το καλοκαίρι, ξεφεύγοντας από την καυτή ζέστη. Στην Ευρώπη, αυξάνεται το ενδιαφέρον για λιγότερο τουριστικές περιοχές, όπως η Σλοβενία, οι Αζόρες και οι λιγότερο γνωστές ακτές της Πορτογαλίας και της Ισπανίας. Υπάρχει επίσης ανανεωμένο ενδιαφέρον για ταξίδια κατά τις ενδιάμεσες εποχές.
Φέτος, προορισμοί όπως η Ιρλανδία, η Νορβηγία και η Ελβετία σημείωσαν αύξηση του αριθμού των επισκεπτών, η Σκανδιναβία αναδεικνύεται σε νέα «μόδα», ενώ εναλλακτικοί προορισμοί όπως η Αλβανία και η Βουλγαρία παρουσιάζουν ταχύτερη ανάπτυξη.
Πρόσφατη έρευνα του παρόχου ταξιδιωτικής ασφάλισης Staysure αποκάλυψε ότι το 88% των ταξιδιωτών του Ηνωμένου Βασιλείου σκέφτονται να αλλάξουν τους προορισμούς των καλοκαιρινών τους διακοπών, ανησυχώντας πρωτίστως για τις ακραίες θερμοκρασίες (22% εξ αυτών) αλλά και λόγω αυξημένου κόστους (32%) και υπερτουρισμού (23%). Επιπλέον, η τάση για διακοπές εντός χώρας (staycations) κερδίζει έδαφος. Πάνω από το 50% των Βρετανών δηλώνουν πρόθυμοι να μείνουν εντός Ηνωμένου Βασιλείου λόγω κλιματικής αλλαγής.
Και δεν είναι μόνο η θερμοκρασία που πλήττει την τουριστική βιομηχανία. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και οι ισχυρότεροι κυκλώνες απειλούν παράκτια θέρετρα, ειδικά στην Καραϊβική και στον Ειρηνικό. Η Μεσόγειος αντιμετωπίζει προβλήματα διάβρωσης ακτών, όπου μία στις πέντε αμμώδεις παραλίες ενδέχεται να χαθεί ως το 2050, σύμφωνα με τις τελευταίες μελέτες.
Από την άλλη, παρατηρούνται όλο και πιο συχνές αναταράξεις στα αεροπορικά ταξίδια μετατρέποντάς τα για πολλούς σε δυσάρεστη εμπειρία. Σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Geophysical Research Letters, οι επιστήμονες συνέκριναν κλιματικά δεδομένα από το 1979 έως το 2020 με δεδομένα αναταράξεων στον Βόρειο Ατλαντικό – και διαπίστωσαν ότι οι σοβαρότερες από αυτές αυξήθηκαν κατά 55% φτάνοντας τις 27,4 ώρες το 2020. Τα μέτρια επίπεδα αναταράξεων αυξήθηκαν κατά 37% κατά την ίδια χρονική περίοδο.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η κλιματική αλλαγή είναι πιθανότατα πίσω από αυτή την αύξηση, επειδή ο θερμότερος αέρας σημαίνει ότι οι ταχύτητες και οι κατευθύνσεις των ανέμων αλλάζουν πιο έντονα.
Γεωργία: Εναλλακτικές καλλιέργειες
Οι αριθμοί για το μέλλον της γεωργίας είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικοί. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, συγκεκριμένες καλλιέργειες μπορεί να χαθούν ή και να εγκαταλειφθούν. Για παράδειγμα, στη Νότια Ευρώπη η παραγωγή σιταριού και καλαμποκιού θα μπορούσε να μειωθεί κατά 50% μέχρι το 2050.
Κατά το ήμισυ θα μπορούσε να μειωθεί στο ίδιο χρονικό διάστημα και η έκταση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων καφέ, όπως στη Βραζιλία, στο Βιετνάμ, στην Ινδονησία και στην Κολομβία, αναφέρει μελέτη που δημοσιεύτηκε στις αρχές του χρόνου στο περιοδικό PLOS One.
Από το καταστροφικό πέρασμα των ακραίων καιρικών φαινομένων πλήττεται σοβαρά και η Ελλάδα, όπου η αυξανόμενη ζέστη, η ανομβρία και η ξηρασία προκαλούν τεράστιες ζημιές σε καλλιέργειες, παραγωγές και κοπάδια, με τους αγρότες να καταγράφουν σημαντική απώλεια εισοδήματος.
Πολλοί εξετάζουν πλέον εναλλακτικές καλλιέργειες, που χρειάζονται λιγότερα λιπάσματα και ποτίσματα. Στη Στέρνα Ορεστιάδας, για παράδειγμα, οι αγρότες στρέφονται στην κινόα – είδος που μπορεί να επιβιώσει ακόμα και με την ατμοσφαιρική υγρασία – ευελπιστώντας ότι σταδιακά θα αντικαταστήσει άλλα σιτηρά, όπως το ρύζι, που απαιτούν μεγάλες ποσσότητες νερού.
Υγεία
Οι αβάστακτοι καύσωνες που έχουν μετατραπεί σε μια νέα «κανονικότητα» προκαλούν όλο και περισσότερους θανάτους, με όσους εργάζονται σε εξωτερικό περιβάλλον να είναι από τους πλέον ευάλωτους. Το πρόσφατο κύμα υψηλών θερμοκρασιών στην Ευρώπη αποδείχτηκε τρεις φορές πιο θανατηφόρο, με περισσότερους ανθρώπους να πεθαίνουν κατά τη διάρκειά του από ό,τι κατά τη διάρκεια των πλημμυρών στη Βαλένθια το 2024 και στη βορειοδυτική Ευρώπη το 2021.
Έρευνα του Imperial College και της Σχολής Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου έδειξε ότι «οι θάνατοι από θερμότητα μπορούν να αυξηθούν ραγδαία όταν οι θερμοκρασίες φτάνουν σε ορισμένα όρια που ωθούν τους ευάλωτους ανθρώπους στα όριά τους – μια αύξηση της θερμοκρασίας του καύσωνα μόλις 2 ή 4 βαθμών μπορεί να σημαίνει τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου για χιλιάδες ανθρώπους».
Με την υπερθέρμανση συνδέονται επίσης οι αλλεργίες λόγω των μεγαλύτερων σε διάρκεια ανοιξιάτικων κυμάτων γύρης στον αέρα, το χαμηλό ποσοστό γεννήσεων και η ποιότητα ύπνου. Μέχρι το 2100, οι ερευνητές εκτιμούν ότι λόγω των υψηλών θερμοκρασιών κατά τη διάρκεια της νύχτας, οι άνθρωποι μπορούν να χάνουν έως και 58 ώρες ύπνου ετησίως, σύμφωνα με ένα σενάριο υψηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.
Η ακραία ζέστη θα μπορούσε να μειώσει, τέλος, τη γονιμότητα και την κινητικότητα σπέρματος. Σε μελέτη που είχε δημοσιευτεί στο περιοδικό Demography, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι ημέρες με μέση θερμοκρασία άνω των 26,7°C συνδέονταν με μείωση κατά 0,4% των ποσοστών γεννήσεων περίπου εννέα μήνες αργότερα σε σύγκριση με ημέρες με θερμοκρασίες 15,6°C – 21,1°C.
