Politica 89.8
Τα φράγματα συγκρατούν τόσο νερό ώστε μετατόπισαν τους πόλους της Γης
Οι ανθρώπινες παρεμβάσεις στη ροή των ποταμών είναι αρκετά δραστικές για να επηρεάζουν την περιστροφή της Γης, εκτιμά μελέτη του Χάρβαρντ. Τα φράγματα που κατασκευάστηκαν τους τελευταίους δύο αιώνες συγκρατούν τόσο μεγάλες ποσότητες νερού ώστε οι γεωγραφικοί πόλοι της Γης μετατοπίστηκαν κατά ένα μέτρο.
Ο λόγος είναι ότι η συγκέντρωση νερού σε τεχνητούς ταμιευτήρες αλλάζει την κατανομή μάζας στη Γη και επηρεάζει την περιστροφή της, όπως μια περιστρεφόμενη σβούρα αρχίζει να γέρνει αν κανείς της προσθέσει μια μικρή επιπλέον μάζα.
«Οποιαδήποτε μετακίνηση μάζας εντός της Γης ή στη επιφάνειά της αλλάζει τον προσανατολισμό του άξονα περιστροφής σε σχέση με τον γήινοι φλοιό» γράφει η ερευνητική ομάδα στο Geophysical Research Letters.
Τέτοιες ανακατανομές της μάζας ήταν γνωστό ότι μπορούν να προκληθούν από διάφορους παράγοντες: Έρευνα του 2016 εκτιμούσε ότι η τήξη των πάγων της Γροιλανδίας λόγω της κλιματικής αλλαγής έχει μετατοπίσει τον άξονα περιστροφής κατά αρκετά μέτρα, ενώ μελέτη του 2023 έδειχνε ότι η συνεχής άντληση υπόγειων υδάτων μετατόπισε αρκετή μάζα ώστε να μετατοπίσει τους πόλους κατά 80 εκατοστά το διάστημα 1993-2010.
Αξιοποιώντας μια βάση δεδομένων για τα φράγματα σε όλο τον κόσμο, η μελέτη εξετάζει την θέση και τον όγκο 7.000 ταμιευτήρων που κατασκευάστηκαν μεταξύ του 1835 και του 2011. Η ποσότητα νερού που συγκρατούν αντιστοιχεί σε πτώση της στάθμης των ωκεανών κατά 21 εκατοστά.
To Φράγμα των Τριών Φαραγγιών στην Κίνα, το μεγαλύτερο του κόσμου, συγκρατεί 39 κυβικά χιλιόμετρα νερού (Wikimedia Commons)
Η ανάλυση έδειξε ότι η κατασκευή φραγμάτων μετατόπισε τους πόλους σε δύο επιμέρους φάσεις. Στην πρώτη, από το 1835 έως το 1954, μεγάλος αριθμός ταμιευτήρων δημιουργήθηκε στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη, με αποτέλεσμα να μετατοπιστεί ο βόρειος πόλος κατά 20,5 εκατοστά προς τον 103ο μεσημβρινό ανατολικά του Γκρίνουιτς, μια νοητή γραμμή που διέρχεται από τη Ρωσία, τη Μογγολία και την Κίνα.
Στη δεύτερη φάση, από το 1954 έως το 2011, χτίστηκαν περισσότερα φράγματα στην Ανατολική Αφρική και την Ασία, οπότε προστέθηκε μάζα στις αντίθετες περιοχές του πλανήτη σε σχέση με την Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μετακινηθεί ο βόρειος πόλος κατά 57 εκατοστά προς τον 117 παράλληλο δυτικά του Γκρίνουιτς.
Για την όλη περίοδο μεταξύ 1825 και 2011, οι πόλοι μετατοπίστηκαν κατά 113 εκατοστά, από τα οποία τα 104 εκατοστά αντιστοιχούν στον 20ό αιώνα (η μετατόπιση δεν είναι γραμμική οπότε το σύνολο δεν είναι το άθροισμα των 20,5 και των 57 εκατοστών).
«Καθώς παγιδεύουμε νερό πίσω από φράγματα, αυτό όχι μόνο αφαιρεί νερό από τους ωκεανούς, και οδηγεί έτσι σε πτώση της στάθμης των ωκεανών, ανακατανέμει επίσης τη μάζα σε όλο τον κόσμο», δήλωσε σε δελτίο Τύπου η μεταπτυχιακή φοιτήτρια του Χάρβαρντ Νατάσα Βάλεντσιτς, πρώτη συγγραφέας της μελέτης.
Η ανακατανομή αυτή δεν έχει σημαντικές πρακτικές συνέπειες, είπε, επισήμανε όμως ότι τα φράγματα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στις εκτιμήσεις για την άνοδο της στάθμης των ωκεανών λόγω της κλιματικής αλλαγής που λιώνει τους πολικούς πάγους.
Οι πόλοι της Γης μετατοπίζονται εξάλλου κατά αρκετά μέτρα κάθε χρόνο λόγω μιας ποικιλίας άλλων παραγόντων, όπως η κίνηση του μανδύα και του πυρήνα της Γης, η «αναπήδηση» εκτάσεων που καλύπτονταν προηγουμένως από παγετώνες, ακόμα και οι ισχυροί σεισμοί.
