Politica 89.8
Ακρόπολη: Το δίλημμα Λάνθιμος ή Άνθιμος και η κινηματογραφική Ελλάδα στη μέση
Πρόσφατα η απόφαση του του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου (ΚΑΣ) να απορρίψει το αίτημα για κινηματογράφηση στο βράχο της Ακρόπολης στον διεθνή σκηνοθέτη Γιώργο Λάνθιμο για την πολυαναμένομενη ταινία του Bugonia, έκανε πρωτοσέλιδα εντός και εκτός συνόρων.
Τώρα ο Άνθιμος Ανανιάδης πόσταρε φωτογραφίες από τα δικά του γυρίσματα ταινίας μετά από αποδοχή του δικού του αιτήματος να χρησιμοποιηθεί ο ιερός βράχος στα πλαίσια της ταινίας του The Greek Job, Η Αόρατος Αρχή.
Τα δύο περιστατικά πυροδότησαν έντονες αντιδράσεις και σχόλια στο διαδίκτυο και ανέδειξαν, για πολλοστή φορά, την περίπλοκη σχέση μεταξύ των δημιουργών και του ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού και τη γραφειοκρατία.
Η Ελλάδα, με την απίστευτη ομορφιά της και την ιστορία που αναπνέει σε κάθε της γωνιά, είναι ένα όνειρο για κάθε κινηματογραφιστή.
Όμως, η πρόσφατη ιστορία με πρωταγωνιστές τον βραβευμένο Γιώργο Λάνθιμο και τον Άνθιμο Ανανιάδη, δείχνει πως τα πράγματα δεν είναι πάντα εύκολα, ειδικά όταν μιλάμε για γυρίσματα σε ιερούς χώρους όπως η Ακρόπολη.
View this post on Instagram
Γιατί όχι στον Λάνθιμο και ναι στον Άνθιμο;
Όλα ξεκίνησαν όταν ο Γιώργος Λάνθιμος, ο πολυβραβευμένος σκηνοθέτης που έχει αναδείξει την Ελλάδα στο νέο πολιτιστικό χάρτη ανά τον κόσμο, ζήτησε άδεια για να γυρίσει σκηνές της νέας του ταινίας Bugonia στην Ακρόπολη.
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ), το οποίο αποφασίζει για τέτοια θέματα, του αρνήθηκε. Ο λόγος, όπως αναφέρθηκε από πηγές του Υπουργείου Πολιτισμού, ήταν ότι οι σκηνές που πρότεινε ο Λάνθιμος θεωρήθηκαν «ασύμβατες με τον συμβολισμό και τις αξίες της Ακρόπολης».
Ακούστηκαν μάλιστα φήμες (που η παραγωγή του Λάνθιμου διέψευσε) για σκηνές με «πτώματα», κάτι που φάνηκε να σόκαρε κάποια μέλη του ΚΑΣ.
Η παραγωγή του Λάνθιμου, πάντως, δήλωσε έκπληξη, αφού δεν είχε λάβει επίσημη απάντηση και οι φήμες για το σενάριο ήταν ανακριβείς, ενώ τελικά αναγκάστηκε να ψάξει άλλες τοποθεσίες, όπως η Μήλος σύμφωνα με ρεπορτάζ.
Λίγο μετά, όμως, ήρθε το «πράσινο φως» για τον Άνθιμο Ανανιάδη, ο οποίος ήθελε να κάνει γυρίσματα για την ταινία του The Greek Job, Η Αόρατος Αρχή.
Σε αυτή την ταινία, που μιλάει για έναν αγωνιστή της ελευθερίας που μπλέκεται σε μια διεθνή συνωμοσία (με τη συμμετοχή του Αμερικανού ηθοποιού και αδελφού της Τζούλια Ρόμπερτς, Έρικ Ρόμπερτς), η άδεια δόθηκε γιατί, «οι απαιτήσεις ήταν μικρότερες».
Τα γυρίσματα θα γίνονταν μέσα στις ώρες λειτουργίας του χώρου, χωρίς να χρειαστεί να κλείσει η Ακρόπολη και χωρίς ειδικά εφέ ή πολύπλοπο εξοπλισμό.
Η διαφορετική προσέγγιση και αντιμετώπιση ανάμεσα στα δύο project, δημιούργησε μεγάλη αναστάτωση στον καλλιτεχνικό κόσμο.
Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου (ΕΚΚ) έκανε λόγο για «φοβική σχέση της ελληνικής πολιτείας με την πολιτισμική μας κληρονομιά» σε επιστολή του.
«Από τη μια, περηφάνια για το ένδοξο (αρχαιοελληνικό) παρελθόν, από την άλλη, δέος και αμηχανία μπροστά στην ευθύνη να φανούμε αντάξιοι κληρονόμοι του. Αυτό το εθνικό σύμπλεγμα ‘κληρονομικής κατωτερότητας’ θα καθιστά τον σύγχρονο πολιτισμό αενάως απολογούμενο και μετεξεταστέο.
Η οικουμενικότητα της Ακρόπολης δεν προκύπτει από το αμετάβλητο της ουσίας της στην πάροδο του χρόνου. Αντιθέτως. Η Ακρόπολη είναι ένα διαχρονικό σύμβολο ακριβώς επειδή μεταλλάσσεται και μετουσιώνεται ανά τους αιώνες, γενόμενη καμβάς νέων νοημάτων και αφηγήσεων σε διάλογο με το εκάστοτε παρόν.
Με την παρούσα επιστολή, ζητάμε από την Υπουργό Πολιτισμού να αναλάβει την ευθύνη επανεξέτασης του αιτήματος. Η στέρηση της δυνατότητας συνομιλίας του μνημείου της Ακρόπολης με τον σύγχρονο πολιτισμό μόνο πλήγμα μπορεί να αποτελεί στην παγκόσμια εμβέλειά του».
Made in Greece
Τα τελευταία χρόνια, με την εφαρμογή του cash rebate (που επιστρέφει μέχρι και 40% των χρημάτων που ξοδεύονται στην Ελλάδα για μια παραγωγή) και άλλων κινήτρων από το ΕΚΚΟΜΕΔ, έχουμε δει πολλές ξένες και ελληνικές παραγωγές να έρχονται.
Αυτό έχει δώσει ώθηση στην κινηματογραφική μας βιομηχανία, δημιουργώντας θέσεις εργασίας και φέρνοντας χρήματα στη χώρα.
Όμως, όταν φτάνουμε στα αρχαιολογικά μνημεία, τα πράγματα περιπλέκονται.
Οι σκηνοθέτες και οι παραγωγοί συχνά παραπονιούνται για τη γραφειοκρατία, τις πολύπλοκες διαδικασίες και την έλλειψη διαφάνειας στους κανόνες.
Mια ταινία λειτουργεί με αυστηρά χρονοδιαγράμματα και μεγάλα κόστη, και οι καθυστερήσεις ή οι απρόβλεπτες αρνήσεις μπορούν να καταστρέψουν ένα ολόκληρο project.
Οι αρχαιολογικές υπηρεσίες, από την πλευρά τους, έχουν το βάρος της προστασίας αυτών των ανεκτίμητων μνημείων, και αυτό οδηγεί συχνά σε πολύ αυστηρούς κανόνες, μερικές φορές χωρίς να κατανοούν πλήρως τις ανάγκες μιας κινηματογραφικής παραγωγής.
Δύο ξένοι στην ίδια πόλη
Η σχέση των καλλιτεχνών με το Υπουργείο Πολιτισμού στην Ελλάδα είναι μια παλιά ιστορία, γεμάτη καλές στιγμές, αλλά και εντάσεις.
Οι καλλιτέχνες θέλουν ελευθερία έκφρασης και εύκολη πρόσβαση σε πόρους και χώρους και ζητούν υποστήριξη από το Υπουργείο Πολιτισμού καθώς μέσα από τις δημιουργίες τους προωθείται η τέχνη και αναδεικνύεται η Ελλάδα μέσα από αυτήν.
Το Υπουργείο Πολιτισμού, όμως, και ειδικά το ΚΑΣ, έχει έναν ακόμη ρόλο: να προστατεύει την πολύτιμη πολιτιστική κληρονομιά μας.
Αυτός ο ρόλος τους κάνει συχνά πολύ προσεκτικούς με τη χρήση των μνημείων, ειδικά όταν πρόκειται για κάτι «μη παραδοσιακό» όπως τα γυρίσματα ταινιών.
Υπάρχει φόβος για φθορές και ανησυχίες για ευτελισμό της αξίας ενός ιστορικού χώρου.
Η εξίσωση είναι δύσκολη για να λυθεί, ωστόσο πρέπει να βρεθεί επίλυση στο γρίφο.
Τα ερωτήματα είναι πολλά. Πώς βρίσκουμε την ισορροπία; Πώς μπορούμε να προστατεύουμε τα μνημεία, αλλά ταυτόχρονα να τα φέρουμε σε γόνιμο διάλογο με τη σύγχρονη τέχνη και να προβάλλονται μέσω της;
Η περίπτωση Λάνθιμου-Ανανιάδη έδειξε ξεκάθαρα την ανάγκη για επίλυση ενός πολιτιστικού λαβύρινθου και μια πολιτιστική γραμμή με αντικειμενικά κριτήρια που διασφαλίζουν και την προστασία του μνημείου και την καλλιτεχνική ελευθερία μακριά από «συμβολισμούς» και άλλες υποκειμενικές ερμηνείες.
Φώτα, κάμερα, Ελλάδα, πάμε
Για να γίνει η Ελλάδα ένας πραγματικός παράδεισος για κινηματογραφικά γυρίσματα, πρέπει να συμφωνηθεί ένα συγκεκριμένο σχέδιο με τη συνδρομή των ενδιαφερόμενων φορέων, θεσμών και δημιουργών.
Οι διαδικασίες μπορούν και πρέπει να γίνουν πιο ξεκάθαρες, απλές και διαφανείς (όπως έχδουν κάνει άλλες χώρες, χρειάζεται να μειωθεί η γραφειοκρατία, να δημιουργηθούν one-stop-shops (δηλαδή, ένα μόνο σημείο όπου μπορείς να κάνεις όλες τις διαδικασίες) για μεγάλες παραγωγές, και να υπάρχουν ξεκάθαρα χρονοδιαγράμματα και κριτήρια για τις άδειες), ο ανοιχτός διάλογος ανάμεσα σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς (Υπουργείο Πολιτισμού, ΕΚΚ, ΕΚΟΜΕ, παραγωγούς) για να λύνονται οι παρεξηγήσεις να εκτονώνει προβλήματα και ο κινηματογράφος να ενσωματωθεί στη συνολική στρατηγική της χώρας για τον πολιτισμό και τον τουρισμό.
Η έβδομη τέχνη είναι ένα εργαλείο προβολής και οικονομικής ανάπτυξης, και όταν χρησιμοποιηθεί έξυπνα, πάντα με σεβασμό στην κληρονομιά μας, έχει μόνο οφέλη.
Η ιστορία του Λάνθιμου και του Ανανιάδη μας θυμίζει ότι η Ελλάδα έχει μια μοναδική ευκαιρία: να κάνει τα μνημεία της όχι απλά παλιά κτίρια, αλλά ζωντανούς χώρους που εμπνέουν τη σύγχρονη τέχνη και ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο.
Το κλειδί είναι η συνεργασία, η κατανόηση και η ευελιξία από όλες τις πλευρές. Μόνο έτσι θα ξεκλειδώσουμε το πλήρες δυναμικό της χώρας μας στον παγκόσμιο κινηματογραφικό χάρτη κάνοντας την Ελλάδα κοιτίδα νέου πολιτισμού με κάμερες IMAX.
