Politica 89.8
H Eurovision έχει, υποτίθεται, έναν κανόνα πάνω από όλους: Όχι πολιτική. Πώς γίνεται όμως μια πολιτιστική γιορτή με τέτοια θέση να αποκλείει μια χώρα με πρόσχημα τον πόλεμο και μια άλλη όχι;
Η εντολή απαγόρευσης πολιτικών θέσεων κατά τη διάρκεια του διαγωνισμού επιβάλλεται από την Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση, μια αδιαφανή ομοσπονδία περίπου 70 δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών φορέων με έδρα τη Γενεύη. Ελέγχει εξονυχιστικά τους στίχους των ερμηνευτών, τα ρούχα τους, ακόμη και τα σκηνικά τους, με την ελπίδα να φέρει κάποια ελβετική ουδετερότητα στον διαγωνισμό και να αποφύγει οτιδήποτε αμφιλεγόμενο που θα μπορούσε να χαλάσει τη διασκέδαση.
Βέβαια, εν προκειμένω, το Σάββατο 17 Μαΐου προβλέπεται να είναι λίγο δύσκολο να εφαρμοστεί το παραπάνω με τις πολιτικές εξελίξεις διεθνώς να είναι πιο τεταμένες κάθε μέρα.
Σε μια εποχή που οι επιπτώσεις του πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα εξακολουθούν να διαπερνούν την πολιτιστική ζωή και η Ρωσία και η Λευκορωσία είναι παρίες λόγω της εισβολής στην Ουκρανία, το ερώτημα ποιος θα διαγωνιστεί στη Eurovision φέρνει την πολιτική στο προσκήνιο. Και το ερώτημα του τι είναι πραγματικά πολιτικό μπορεί να είναι ολισθηρό, και για το οποίο η Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση δεν έχει μερικές φορές μια συνεπή απάντηση.
Η συμμετοχή του Ισραήλ
Τις τελευταίες εβδομάδες, οι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς στην Ισπανία, την Ιρλανδία και τη Σλοβενία ζήτησαν να διεξαχθεί συζήτηση σχετικά με τη συμμετοχή του Ισραήλ, αναζωπυρώνοντας έναν σάλο που απειλούσε να επισκιάσει τον περσινό διαγωνισμό. Πριν από τον τελευταίο τελικό, στο Μάλμε της Σουηδίας, ορισμένοι καλλιτέχνες της Eurovision υπέγραψαν και έκαναν δηλώσεις ζητώντας τον αποκλεισμό του Ισραήλ λόγω των ενεργειών του στη Γάζα. Ορισμένα μέλη του κοινού αποδοκίμασαν τον τραγουδιστή του Ισραήλ κατά τη διάρκεια του τελικού, αν και άλλοι τον επευφημούσαν.
Οι υπεύθυνοι της Eurovision απάντησαν με μια γραμμή που ο διαγωνισμός έχει χρησιμοποιήσει σε προηγούμενες στιγμές έντασης: Η Eurovision, είπαν, είναι ένας διαγωνισμός μεταξύ ραδιοτηλεοπτικών φορέων, όχι εθνών. Αυτό σημαίνει ότι οι ενέργειες μιας κυβέρνησης δεν θα πρέπει να επηρεάζουν τον διαγωνισμό.
Φέτος, η Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση εξέδωσε έναν κώδικα δεοντολογίας που απαιτεί από όλους τους καλλιτέχνες και τις ομάδες τους να απέχουν από «πολιτικές δηλώσεις ή πρόκληση αντιπαραθέσεων», σύμφωνα με τους New York Times. Επίσης, διόρισε τον Μάρτιν Γκριν, έναν Βρετανό παραγωγό εκδηλώσεων που εργάστηκε στις τελετές των Ολυμπιακών Αγώνων του 2012 στο Λονδίνο, για να επιβλέπει τον διαγωνισμό και να ενεργεί ως εκπρόσωπος σε περίπτωση που προκύψουν προβλήματα.
Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση
Οι δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Ραδιοτηλεοπτικής Ένωσης εκτείνονται πέραν της Eurovision: Το διοικητικό συμβούλιο και η γενική συνέλευσή της, καμία από τις οποίες δεν δημοσιεύει τα πρακτικά των συνεδριάσεών της, επιβλέπουν αυτές τις δραστηριότητες, καθώς και τη Eurovision.
Επειδή οι δημόσιοι ραδιοτηλεοπτικοί φορείς της Βρετανίας, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας πληρώνουν τα περισσότερα χρήματα για τη χρηματοδότηση της Eurovision, αυτά τα «πέντε μεγάλα» έθνη προκρίνονται αυτόματα στον τελικό του διαγωνισμού.
«Τα Ηνωμένα Έθνη της τηλεόρασης»
Η Σάρα Γιούεν, εκτελεστική επόπτρια της Eurovision για τον διαγωνισμό του 2003, δήλωσε ότι, στα παρασκήνια, η Eurovision ήταν σαν «τα Ηνωμένα Έθνη της τηλεόρασης» και δεν ήταν ποτέ απαλλαγμένη από διπλωματικές διαμάχες ή πατριωτικό παγωνιά, σύμφωνα με του NYT. Ορισμένες εθνικές αντιπροσωπείες παλεύουν επίσης παρασκηνιακά για τις καλύτερες συνθήκες για τα νούμερά τους, πρόσθεσε.
Στις πρώτες δεκαετίες του διαγωνισμού, μετά την ίδρυσή του το 1956, η πολιτική δεν ήταν τόσο σημαντικό θέμα στη σκηνή, αλλά συχνά χρωματίζει την ψηφοφορία για την επιλογή του νικητή. Εκτός από τη δημόσια τηλεφωνική ψηφοφορία, οι κριτικές επιτροπές που εκπροσωπούν κάθε έθνος κατανέμουν βαθμούς, ανταλλάσσοντας συχνά τις κορυφαίες βαθμολογίες με φιλικά, διπλωματικά ευθυγραμμισμένα έθνη.
«Put In» και «October Rain»
Αυτό θα μπορούσε μερικές φορές να κάνει την καταμέτρηση να μοιάζει με πληρεξούσιο των εξωτερικών υποθέσεων, αλλά μόνο τις τελευταίες δεκαετίες οι γεωπολιτικές συγκρούσεις άρχισαν να απειλούν να ξεχυθούν στη σκηνή. Το 2009, για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση απαίτησε από τη Γεωργία να τροποποιήσει τη συμμετοχή της – ένα τραγούδι ντίσκο με τίτλο «We Don’t Wanna Put In» – επειδή ακουγόταν σαν αναφορά στον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντίμιρ Β. Πούτιν, λίγους μήνες αφότου η Γεωργία και η Ρωσία είχαν διεξαγάγει έναν σύντομο πόλεμο. (Η Γεωργία αρνήθηκε και αποσύρθηκε από τον διαγωνισμό εκείνης της χρονιάς).
Πέρυσι, η ένωση ζήτησε από το Ισραήλ να αλλάξει τον τίτλο και ορισμένους στίχους του τραγουδιού του, «October Rain», επειδή φαινόταν ότι αφορούσε τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου. Το τραγούδι μετονομάστηκε σε «Hurricane» και μερικοί από τους στίχους του τροποποιήθηκαν.
Η πρόκληση της αποφυγής της πολιτικής μεταφέρθηκε πολύ πέρα από τους στίχους το 2021, όταν η Λευκορωσία άρχισε την καταστολή των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων. Το διοικητικό συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ραδιοτηλεοπτικής Ένωσης αποφάσισε να αναστείλει τον κρατικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα της Λευκορωσίας – που σημαίνει ότι δεν θα μπορούσε πλέον να συμμετάσχει στη Eurovision – για αυτό που αποκάλεσε «εξαιρετική» κυβερνητική παρέμβαση στις λειτουργίες του ραδιοτηλεοπτικού φορέα.
Στη συνέχεια, το 2022, η Ρωσία ξεκίνησε την πλήρους κλίμακας εισβολή της στην Ουκρανία. Η Ένωση αρχικά επέμεινε στη γραμμή της ότι η Eurovision είναι «ένα μη πολιτικό πολιτιστικό γεγονός» μεταξύ ραδιοτηλεοπτικών φορέων και όχι εθνών. Αυτό όμως δίχασε τα μέλη της οργάνωσης, σύμφωνα με συνεντεύξεις με 11 νυν και πρώην μέλη των επιτροπών της Ένωσης για τη Eurovision.
«Το κουτί της Πανδώρας».
Ο Σιέτσε Μπάκερ, τηλεοπτικός παραγωγός που ήταν αντιπρόσωπος του ολλανδικού δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα, δήλωσε ότι τα περισσότερα μέλη ήθελαν να πετάξουν τη Ρωσία έξω από τη Eurovision. Αλλά μια μειοψηφία επέμεινε ότι κάτι τέτοιο θα πολιτικοποιούσε τον διαγωνισμό και θα μπορούσε να οδηγήσει σε συζητήσεις σχετικά με τη συμμετοχή άλλων ραδιοτηλεοπτικών φορέων.
Ο Σεμπάστιαν Σεργκέι Πάρκερ, πρώην στέλεχος της ρωσικής τηλεόρασης που συμμετείχε στο διοικητικό συμβούλιο της Ένωσης, υπενθύμισε ότι ένας ανώτερος αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Ραδιοτηλεοπτικής Ένωσης είπε ότι η απέλαση της Ρωσίας θα «άνοιγε το κουτί της Πανδώρας».
Αφού αρχικά είπε ότι η Ρωσία μπορούσε να παραμείνει, η Ένωση άλλαξε στάση και την απέκλεισε από τη Eurovision, αναστέλλοντας και όλα τα μέλη της. Ο Μπάκερ δήλωσε ότι πιστεύει ότι αυτό δεν πρέπει να θεωρηθεί ως πολιτική απόφαση, επειδή ο πόλεμος ήταν ένα ανθρωπιστικό ζήτημα που ξεπερνούσε την πολιτική. Ωστόσο, έκτοτε, οι ακτιβιστές που θέλουν το Ισραήλ εκτός Eurovision επικαλούνται τον αποκλεισμό της Ρωσίας ως προηγούμενο.
Ο Ερντογάν και τα ΛΟΑΚΤΙ+
Άλλες χώρες εγκατέλειψαν τη Eurovision με δική τους πρωτοβουλία, για λόγους που θα μπορούσαν επίσης να θεωρηθούν πολιτικοί. Η Τουρκία δεν έχει συμμετάσχει από το 2013 και ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει πει ότι το σόου υπονομεύει τις οικογενειακές αξίες με την παρουσία γκέι, τρανς και μη δυαδικών ερμηνευτών. Η Ουγγαρία, η κυβέρνηση της οποίας έχει επίσης πατάξει τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+, μεταξύ άλλων απαγορεύοντας τις εκδηλώσεις υπερηφάνειας, δεν έχει συμμετάσχει από το 2019.
Η Γκριν δήλωσε ότι η Eurovision δεν θεωρεί τη συμμετοχή γκέι ή τρανς ερμηνευτών ως πολιτική πράξη και ότι ο διαγωνισμός είναι ένας χώρος για τους ερμηνευτές να γιορτάσουν την ταυτότητά τους επί σκηνής, ανεξάρτητα από τη φυλή, το φύλο ή τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό.
Η Intervision του Πούτιν
Για τις χώρες που δεν συμμερίζονται αυτές τις αξίες, μπορεί σύντομα να υπάρξει εναλλακτική λύση. Σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Tass της Ρωσίας, ο Πούτιν υπέγραψε διάταγμα τον Φεβρουάριο, με το οποίο υπόσχεται να αναβιώσει έναν αντίπαλο διαγωνισμό τραγουδιού της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, τον Intervision, ο οποίος θα περιλαμβάνει πλέον και καλλιτέχνες από την Ινδία, την Κίνα και τη Βραζιλία. Το υπουργείο Πολιτισμού της Ρωσίας δεν απάντησε σε αίτημα για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τον διαγωνισμό, αλλά η ύπαρξη δύο ιδεολογικά διαφορετικών διαγωνισμών ποπ θα ενίσχυε την αντίληψη ότι η Eurovision είναι ένα πολιτικό γεγονός.
Ο Γκριν δήλωσε ότι το διαδικτυακό κοινό του διαγωνισμού αυξάνεται, γεγονός που δείχνει ότι η απολιτική στάση της Ευρωπαϊκής Ραδιοτηλεοπτικής Ένωσης είναι σωστή. Οι τηλεθεατές ήθελαν να απολαύσουν τη Eurovision «γι’ αυτό που είναι», είπε: έναν διασκεδαστικό διαγωνισμό τραγουδιού μεταξύ «37 χωρών». Στη συνέχεια, διόρθωσε τον εαυτό του: Η Eurovision ήταν ένας διαγωνισμός μεταξύ «37 ραδιοτηλεοπτικών φορέων», όχι εθνών, είπε. Μερικές φορές ακόμη και αυτοί που εργάζονται για την Ένωση μπορούν να ξεχνούν.
