Politica 89.8
Η ιδεολογία πίσω από το παντελόνι – Η πολιτική ιστορία του αγαπημένου σου μπλε τζιν
Η 20η Μαΐου θεωρείται ως η «ημέρα γέννησης» του μπλε τζιν, γιατί, αν και τα παντελόνια από ντένιμ υπήρχαν ήδη ως ρούχα εργασίας για πολλά χρόνια, ήταν η τοποθέτηση ειδικών καρφιών σε αυτά τα παραδοσιακά παντελόνια που δημιούργησε αυτό που σήμερα γνωρίζουμε ως τζιν.
Ο Ντέιβις, θέλοντας να φτιάξει πιο ανθεκτικά παντελόνια, σκέφτηκε να ενισχύσει τα σημεία που σκίζονταν εύκολα με ειδικά καρφιά ή πριτσίνια. Ζήτησε τη βοήθεια του Στράους, ο οποίος του προμήθευε το ύφασμα, και μαζί κατοχύρωσαν την εφεύρεση.
Αρχικά γνωστά ως «waist overalls», τα τζιν έγιναν ιδιαίτερα δημοφιλή και καθιερώθηκαν με την ονομασία «jeans» τη δεκαετία του 1960.
Ήταν από τη δεκαετία του ’60 και μετά που τα παντελόνια αυτά απέκτησαν μία έντονη πολιτική διάσταση.
Ένα σύμβολο αγώνα και ισότητας
Το blue jean, πέρα από ρούχο εργασίας και μόδας, είναι βαθιά συνδεδεμένο με την αμερικανική ιστορία και ιδεολογία. Από τους ανθρακωρύχους και καουμπόηδες του 19ου αιώνα μέχρι τους σταρ του Χόλιγουντ, έγινε σύμβολο ανεξαρτησίας και ελευθερίας.
Όμως, η συμβολή των Αφροαμερικανών στην ιστορία του τζιν παραμένει συχνά αφανής. Το ύφασμα που χρησιμοποιήθηκε για να ράβονται τα ρούχα των σκλάβων («Negro cloth») αποτέλεσε τη βάση για τα μεταγενέστερα μπλε τζιν.
Κατά τη διάρκεια του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα, το τζιν μετατράπηκε σε στολή διαμαρτυρίας και ενότητας. Μαύροι ακτιβιστές, όπως ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, το φόρεσαν για να δηλώσουν αλληλεγγύη με την εργατική τάξη και να αμφισβητήσουν τις κοινωνικές ανισότητες. Το τζιν έγινε εργαλείο έκφρασης και αντίστασης.
Η εμφάνιση των ακτιβιστριών της SNCC με τζιν και φυσικά άφρο μαλλιά ανέτρεψε τα κυρίαρχα πρότυπα εμφάνισης, ενισχύοντας την πολιτική και πολιτισμική τους ταυτότητα. Το τζιν εξελίχθηκε σε σύμβολο κοινωνικής αλλαγής, εμπνέοντας νεανικά κινήματα όπως οι χίπιδες, και συνεχίζει να φέρει το φορτίο αυτής της πολύπλευρης ιστορίας.
Τα παντελόνια των χίπιζ
Το αντιπολεμικό και χίπικο κίνημα υιοθέτησε επίσης τα τζιν ως την αγαπημένη του ενδυμασία διαμαρτυρίας, χάρη στην προσιτή και δημοκρατική εικόνα τους. Το τραχύ ύφασμα ταίριαζε απόλυτα με την ιδεολογία της αντικουλτούρας, που επεδίωκε να αμφισβητήσει τις αστικές νόρμες και την κοινωνική εθιμοτυπία.
Ο ουδέτερος χαρακτήρας του παντελονιού — που φοριόταν εξίσου από άνδρες και γυναίκες τη δεκαετία του 1960 και 1970 — το έκανε επίσης αγαπημένο ένδυμα των φεμινιστριών στις διαμαρτυρίες τους.
Η σύνδεση των blue jeans με τη νεολαία και την εξέγερση συνεχίστηκε και στη δεκαετία του 1980, όταν οι καλλιτέχνες της χιπ χοπ τα ενσωμάτωσαν στην εικόνα τους ως σύμβολο αυτοέκφρασης, δημιουργικότητας και αντίστασης στην ομοιομορφία.
Σύμβολο Ελευθερίας στην Ανατολική Γερμανία
Το πρωί της 10ης Νοεμβρίου 1989, οι εικόνες από το Τείχος του Βερολίνου, γεμάτες νέους που χόρευαν πάνω του, έκαναν τον γύρο του κόσμου. Πολλοί από αυτούς φορούσαν μπλε τζιν — ένα ρούχο που στην Ανατολική Γερμανία είχε μετατραπεί από απλό ένδυμα σε σύμβολο αντίστασης, ελευθερίας και δυτικής κουλτούρας.
Στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας (ΛΔΓ), τα τζιν θεωρούνταν για χρόνια επικίνδυνα. Ονομαζόμενα «παντελόνια με καρφιά», ήταν απαγορευμένα στα σχολεία και προκαλούσαν την καχυποψία των αρχών.
Παρ’ όλα αυτά, η επιρροή της δυτικής κουλτούρας ήταν ακαταμάχητη. Οι Ανατολικογερμανοί έβρισκαν δημιουργικούς τρόπους για να αποκτήσουν τζιν — μέσω ανταλλαγών, παράνομων συναλλαγών ή πακέτων από συγγενείς στη Δύση. Το τζιν έγινε συνώνυμο του ονείρου για μια πιο ελεύθερη ζωή, όπως αποτυπώθηκε και στο θεατρικό έργο Οι νέες θλίψεις του νεαρού W., όπου ο πρωταγωνιστής το χαρακτήρισε «στάση ζωής».
Έτσι, όταν το Τείχος έπεσε, οι Ανατολικογερμανοί δεν φόρεσαν απλώς δυτικά ρούχα. Φόρεσαν το σύμβολο μιας νέας εποχής. Το μπλε τζιν, κάποτε απαγορευμένο, βρέθηκε στο επίκεντρο μιας ήσυχης επανάστασης.
Η Απαγόρευση στη Βόρεια Κορέα
Ωστόσο, η πολιτική ιστορία των τζιν δεν έχει τελειώσει. Όπως και στην Ανατολική Γερμανία, υπάρχει ένα μέρος όπου η απαγόρευση συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Στη Βόρεια Κορέα, το μπλε τζιν θεωρείται σύμβολο εχθρικής ιδεολογίας και, σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι παράνομο.
Μετά τον Πόλεμο της Κορέας (1950–1953), ο Κιμ Ιλ Σουνγκ εγκαθίδρυσε ένα αυστηρά απομονωμένο κομμουνιστικό καθεστώς. Ήδη από τις πρώτες δεκαετίες, η πολιτιστική αυτάρκεια ήταν κεντρικός στόχος: απορρίφθηκαν η δυτική μουσική, τα βιβλία, η μόδα και κάθε τι που μπορούσε να φέρει «ιδεολογική μόλυνση».
Με τη σταδιακή άνοδο της παγκοσμιοποίησης, το καθεστώς ενίσχυσε τον εσωτερικό έλεγχο, ιδίως στις παραμεθόριες περιοχές όπου οι πολίτες είχαν μεγαλύτερη πρόσβαση σε κινεζικά ή νοτιοκορεατικά προϊόντα. Οι αρχές άρχισαν να τιμωρούν τη «μη πατριωτική ένδυση», και το τζιν — ιδίως το μπλε — θεωρήθηκε απειλή.
Όχι για την εμφάνισή του, αλλά για τη σημειολογία του: ήταν «αμερικανικό» και, ως τέτοιο, σύμβολο του καπιταλισμού.
Υπό τον Κιμ Γιονγκ Ιλ και στη συνέχεια τον Κιμ Γιονγκ Ουν, ο έλεγχος της καθημερινής ζωής έγινε ακόμη πιο αυστηρός. Ιδιαίτερα την τελευταία δεκαετία, το καθεστώς ξεκίνησε εκστρατείες «πολιτισμικής κάθαρσης», τιμωρώντας όσους υιοθετούν ξένα πρότυπα ένδυσης, ομιλίας ή κουρέματος.
Το τζιν καταγράφηκε επίσημα ως μέρος της «αντισοσιαλιστικής» συμπεριφοράς, μαζί με τα δυτικά κουρέματα και τα ρούχα με αγγλικές λέξεις.
Μία συνεχής προσπάθεια αυτοπροσδιορισμού
Μέσα από αυτή τη διαδικασία μπορούμε να αναγνωρίσουμε την συμβολική δύναμη της μόδας, είτε ως δείγμα αλληλεγγύης είτε ως σύμβολο αντίστασης.
Στην Βόρεια Κορέα, όταν απαγορεύτηκαν τα τζιν, οι άνθρωποι στράφηκαν στα skinny τζιν.
Όταν απαγορεύτηκαν αυτά, οι γυναίκες άρχισαν να φορούν σορτς.
Η ιδεολογία δεν περιέχεται στα τζιν καθ’ αυτά. Είναι ουδέτερα. Είναι η ιδεολογία, ή ένας τρόπος σκέψης, που μπορεί να εκφραστεί μέσω αυτών.
Ακόμα και αν το καθεστώς απαγορεύσει τα σορτς, ο τρόπος σκέψης που κάνει τις νέες γυναίκες να θέλουν να τα φορούν θα βρει έκφραση με άλλα μέσα.
