Ιουλιανά: Εξήντα χρόνια από την πολιτική κρίση που συντάραξε την Ελλάδα

Eξήντα χρόνια συμπληρώνονται τις ημέρες αυτές, από τα «Ιουλιανά» του 1965, τα γεγονότα που με πολιτική κορύφωσή τους την 15η Ιουλίου, αποτελούν μία από τις πιο ταραχώδεις περιόδους της συγχρονης πολιτικής ιστορίας της Ελλάδος.

Πρόκειται για τη σύγκρουση μεταξύ του τότε πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου και του βασιλιά Κωνσταντίνου, που τελικά οδήγησε στην αποχώρηση του Γέρου της Δημοκρατίας από την πρωθυπουργία.

Το Μάιο του 1965, είχε γίνει γνωστή η ύπαρξη μιας οργάνωσης αξιωματικών, με το κωδικό όνομα ΑΣΠΙΔΑ (Αξιωματικοί Σώσατε Πατρίδα, Ιδανικά, Δημοκρατία, Αξιοκρατία) στην οποία είχαν εκφραστεί υπόνοιες ότι ανάμειξη είχε ο γιος του Γεωργίου Παπανδρέου, και μετέπειτα πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου.

Το πόρισμα της προκαταρκτικής διερεύνησης από τον στρατηγό Ιωάννη Σίμο, έκανε λόγο για μια ήσσονος σημασίας οργάνωση, στην οποία δεν είχε ανάμειξη ο Ανδρεάς Παπανδρέου.

Ο πρωθυπουργός θεώρησε το θέμα λήξαν όμως ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος ζήτησε την παραπομπή της υπόθεσης σε τακτική ανάκριση.

Η διαφωνία πρωθυπουργού – βασιλιά

Ο υπουργός Εθνικής Αμύνης Πέτρος Γαρουφαλιάς, μέχρι τότε στενός συνεργάτης του Γεωργίου Παπανδρέου υιοθέτησε στάση υπέρ των Ανακτόρων.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου αποφάσισε να τον πάψει από τα καθήκοντά του  και να αναλάβει ο ίδιος το υπουργείο Εθνικής Αμύνης, όμως ο βασιλιάς Κωνσταντίνος αρνήθηκε να υπογράψει το σχετικό διάταγμα, κάνοντας τον Γεώργιο Παπανδρέου να διαμαρτύρεται έντονα κάνοντας λόγο για αντισυνταγματική στάση του βασιλιά που τον καθιστούσε “πρωθυπουργό υπό απαγόρευσιν”.

Η ανταλλαγή πέντε επιστολών μεταξύ Βασιλιά και πρωθυπουργού σε αυστηρή γλώσσα, καθώς και μία συνάντησή τους στην Κέρκυρα, δεν οδηγούν σε επίλυση της κρίσης, καθώς ο Κωνσταντίνος συνεχίζει να αρνείται να εγκρίνει με διάταγμα την ανάληψη των καθηκόντων του υπουργείου Εθνικής Αμύνης από τον Γεώργιο Παπανδρέου.

Η συνάντηση της 15ης Ιουλίου

Την 15η Ιουλίου ορίζεται νέα συνάντηση των δύο, αυτήν τη φορά στα Ανάκτορα Αθηνών. Εκεί καθώς η συζήτηση οδηγείται και πάλι σε αδιέξοδο, ο πρωθυπουργός δηλώνει προφορικά την πρόθεσή του να παραιτηθεί.

Ο Βασιλιάς σπεύδει να θεωρήσει τα λόγια αυτά του Παπανδρέου ως ρητή απόφαση παραίτησης και, χωρίς να αναμένει να παραλάβει αντίστοιχη γραπτή δήλωση, δίνει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον πρόεδρο της Βουλής και μέλος του κυβερνώντος κόμματος της Ενώσεως Κέντρου, Γεώργιο Αθανασιάδη – Νόβα.

Γράφει ο Στάθης Ευσταθιάδης στις 16 Ιουλίου 2000: «

»Η κεντρική δίφυλλη πόρτα της μικρής, δεξιάς, αίθουσας που χρησιμεύει για καθημερινό επίσημο γραφείο του νεαρού βασιλιά Κωνσταντίνου, το μεγάλο γραφείο του πατέρα του το χρησιμοποιεί μόνο για επίσημες συναντήσεις με ξένους ­ ανοίγει από μέσα, ο ένστολος φρουρός που βρίσκεται ακριβώς απέναντι, στο μικρό χολ, ελέγχοντας όλο τον μακρύ διάδρομο, χαιρετά, ένας της ασφαλείας δίνει ψιθυριστά και με νοήματα σε κάποιους «σήμα για το αυτοκίνητο του κυρίου προέδρου», η πόρτα είναι ανοικτή τώρα, ακούγεται η φωνή του Γεωργίου Παπανδρέου, καθώς στο άνοιγμά της προβάλλει η σιλουέτα του ­ σκούρο μπλε κοστούμι, άσπρο πουκάμισο, και γραβάτα γκρι-μπλε, μαλλιά γκριζόλευκα και (περιέργως) στρωμένα.

Ο διάλογος

«Μεγαλειότατε, αύριον θα σας υποβάλω και εγγράφως την παραίτησίν μου».

»Παραίτηση; Ο λαοπρόβλητος πρωθυπουργός της κυβέρνησης του 53% των εκλογών του Φεβρουαρίου 1964 παραιτείται; Δεν είναι δυνατόν!

»Τώρα στην πόρτα προβάλλει και ο Κωνσταντίνος. Ανέμελο όπως πάντοτε ύφος, κρατά με το χέρι το πόμολο της πόρτας, σημάδι ότι εκείνος την άνοιξε στον πρωθυπουργό «του». «Είναι δεδομένη η παραίτησις» ακούγεται να λέει. Ο Γεώργιος Παπανδρέου έχει ήδη απομακρυνθεί δύο βήματα, γυρίζει όμως και εις επήκοον και των φρουρών απαντά: «Καταλαβαίνω τι έχετε κατά νουν, μεγαλειότατε».

»Πολλοί ως σήμερα αμφιβάλλουν αν εκείνη την ώρα ο Γεώργιος Παπανδρέου καταλάβαινε τι είχε «κατά νουν» ο Κωνσταντίνος. Το κατάλαβε όμως μία ώρα αργότερα.

»Ο πρωθυπουργός απέφυγε τους πολιτικούς συντάκτες που είχαν συγκεντρωθεί στην έξοδο των ανακτόρων επί της Γεωργίου Β’, πράγμα ασυνήθιστο για εκείνον, και κατευθύνθηκε στο σπίτι του στο Καστρί, όπου βρίσκονταν ήδη αρκετοί βουλευτές της Ενωσης Κέντρου και στενοί συνεργάτες του.

»Πέρασαν σε σύσκεψη και ο πρωθυπουργός άρχισε να τους ενημερώνει για την συνάντησή του με τον Κωνσταντίνο. Ξαφνικά, στις 8.40 μ.μ. ανοίγει η πόρτα και με κομμένη ανάσα ένας από τους γραμματικούς λέει: «Ο Κωνσταντίνος έκανε κυβέρνηση με τον Νόβα».

»Εκανε κυβέρνηση; Με τον Νόβα! Αδύνατον.

Τι δεν ήξερε ο Γέρος

»Και όμως ήταν γεγονός. Ο νεαρός βασιλιάς, αυτός για τον οποίο ο Γεώργιος Παπανδρέου έλεγε πριν από λίγους μήνες πως «είναι καλό παιδί, θα τον εγγράψουμε και στην Ενωση Κέντρου», αυτός για τον οποίο μόλις τον περασμένο Νοέμβριο είχε δηλώσει στη Βουλή ότι «τηρεί εις το ακέραιον το γράμμα και το πνεύμα του πολιτεύματος» είχε αγνοήσει και το γράμμα και το πνεύμα του και είχε ορκίσει πρωθυπουργό τον Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα, τον τότε πρόεδρο της Βουλής.

»Εκείνο που δεν γνώριζε τότε ο Γεώργιος Παπανδρέου ήταν ότι, μισή και πλέον ώρα προτού συναντηθεί με τον βασιλιά το απόγευμα εκείνης της Πέμπτης στα ανάκτορα, είχε κληθεί ο συνταγματικός σύμβουλος του βασιλιά καθηγητής Χρ. Σγουρίτσας, ότι ο ίδιος ο Κωνσταντίνος είχε ενωρίτερα επικοινωνήσει με τον Νόβα και ότι ο υπασπιστής του βασιλιά ταγματάρχης Μ. Αρναούτης είχε μεταβεί στην Αρχιεπισκοπή και είχε «συνομιλία με τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο κατ’ επιταγήν της Α. Μεγαλειότητος». Και οπωσδήποτε ο πρωθυπουργός δεν είχε προσέξει, όταν έπρεπε, τον Ιανουάριο, τότε που η «Καθημερινή», εκφράζοντας εκείνη την εποχή τις απόψεις και τις προθέσεις των Ανακτόρων, είχε γράψει ότι «ετέθη [σε λειτουργία] ο μηχανισμός προς διάλυσιν της Ενώσεως Κέντρου».

Oι διαδηλώσεις

Οι αντιδράσεις του κόσμου ενάντια στους χειρισμούς των Ανακτόρων ήταν εντονότατες και οι πολυπληθείς διαδηλώσεις οδηγούν και σε βίαιες συγκρούσεις με την αστυνομία. Χιλιάδες κόσμου κατηγορούν τον Βασιλιά Κωνσταντίνο για ωμή παρέμβαση στην πολιτική, που εξανάγκασε τον πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου σε παραίτηση.

Γράφει «TO BHMA» της 17ης Ιουλίου 1965.

«Αι σκηναί αι οποίαι διεδραματίσθησαν εις το Σύνταγμα μεταξύ αστυνομικών και διαδηλωτών και ο φανατισμός τον οποίον επέδειξαν αστυνομικά όργανα κατά την διάρκειαν των συμπλοκών μόνον φασιστικόν καθεστώς ενεθύμιζαν.

»Περί την 10ην νυκτερινήν 200 περίπου νέοι συνεκρότησαν διαδήλωσιν στην Πλατεία Συντάγματος κραυγάζοντες συνθήματα υπέρ της Δημοκρατίας του Γεωργίου Παπανδρέου και εναντίον του Νόβα και των νεορκισθέντων υπουργών του. (…)

»Τα αστυνομικά όργανα με τα κλομπς στα χέρια επετέθησαν στα εναντίον των διαδηλωτών οι οποίοι αμυνόμενοι ηναγκάσθησαν να ορθώσουν οδοφράγματα από ξυλείαν παρευρισκομένης οικοδομής εις την αρχήν της οδού Μητροπόλεως.

»Εις τα οδοφράγματα διαδηλωταί έθεσαν πυρ και ανετράπησαν αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσεως προκειμένου να αναχαιτισθούν οι επιτιθέμενοι αστυνομικοί. Αι σκηναί αι οποίαι διεδραματίσθησαν εις το Σύνταγμα μεταξύ αστυνομικών και διαδηλωτών και ο φανατισμός τον οποίον επέδειξαν αστυνομικά όργανα κατά την διάρκειαν των συμπλοκών μόνον φασιστικόν καθεστώς ενεθύμιζαν.

Οι ημέρες που θα ακολουθήσουν θα είναι γεμάτες ένταση που θα κορυφωθεί δραματικά με τον θάνατο του νεαρού διαδηλωτή, φοιτητή Σωτήρη Πέτρουλα στις 21 Ιουλίου 1965.

Στις συνθήκες θανάτου του Σωτήρη Πέτρουλα θα αναφερθούμε σε επόμενο κείμενο.

Τσιριμώκος και Στεφανόπουλος

Σε πολιτικό επίπεδο, στις 5 Αυγούστου η κυβέρνηση Νόβα αποτυγχάνει να λάβει ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή, ενώ την ίδια τύχη θα έχει και η επόμενη προσπάθεια των Ανακτόρων για Κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Ηλία Τσιριμώκο.

Την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας της Βουλής θα εξασφαλίσει τελικά στις 17 Σεπτεμβρίου η κυβέρνηση Στεφανόπουλου έχοντας την στήριξη των Ανακτόρων και 152 βουλευτών (ανάμεσα τους 45 ανεξαρτητοποιημένοι βουλευτές της Ενώσεως Κέντρου).

Η κρίση των Ιουλιανών έχει λήξει. Οι πληγές όμως που άφησε πίσω της παραμένουν ανοιχτές σε μία Ελλάδα που βαδίζει ολοταχώς προς τη Δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967.

---

Περισσότερα Video

Ακολουθήστε το Politica στο Google News και στο Facebook