Politica 89.8
ΚΑΠ: Αλλάζει ο χάρτης των αγροτικών ενισχύσεων – Οι ανατροπές
Σε μια περίοδο έντονης συζήτησης για το μέλλον της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) μετά το 2027, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει σημαντικές αλλαγές, που απειλούν να αναδιαμορφώσουν εκ βάθρων τον χάρτη της ευρωπαϊκής γεωργίας.
Με προτεινόμενες περικοπές και ανώτατα όρια στις επιδοτήσεις, τίθεται εν αμφιβόλω η στήριξη στους αγρότες και τους κτηνοτρόφους, που έως σήμερα αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της αγροτικής παραγωγής στην ΕΕ.
Μια απλοποιημένη, φθίνουσα στρεμματική ενίσχυση θα αντικαταστήσει το τρέχον πολύπλοκο σύστημα συστημάτων πληρωμών
Σύμφωνα με τους αναλυτές, ενώ χρειάζονται 482,5 δισεκατομμύρια ευρώ για να διατηρηθεί ο προϋπολογισμός της ΚΑΠ στα επίπεδα του 2020 ή 395 δισεκατομμύρια ευρώ για να διατηρηθεί στα επίπεδα του 2027, η πρόταση της Επιτροπής για 300 δισεκατομμύρια ευρώ καθιστά τους αγρότες τους μεγάλους ηττημένους της κληρονομιάς της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν από το 2021.
Η νέα πρόταση για την ΚΑΠ μετά το 2027 σίγουρα δεν έσκασε σαν κεραυνός εν αιθρία. Όπως εξηγεί η Επιτροπή, στην πρόταση που παρουσιάστηκε στις 16 Ιουλίου, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης αναδιαμόρφωσης του προϋπολογισμού της ΚΑΠ, η μεταρρύθμιση βασίζεται στο «Όραμα για τη Γεωργία και τα Τρόφιμα», ενσωματώνοντας τα διδάγματα του παρελθόντος και απαντώντας στις ανάγκες τόσο των αγροτών όσο και της κοινωνίας, λαμβάνοντας υπόψη τις γεωπολιτικές εντάσεις, την ενεργειακή κρίση και τις κλιματικές προκλήσεις.
Αν και το αρχικό έγγραφο δεν περιλαμβάνει ειδική αναφορά στην Ελλάδα, η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ θα μπορούσε να φέρει σημαντικές επιπτώσεις και στην χώρα μας, με βάση τα βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής γεωργίας.
Στρεμματική ενίσχυση
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με στόχο –όπως διακηρύσσει– την ανακατανομή των πόρων «σε εκείνους που το χρειάζονται περισσότερο», εισηγείται τη μείωση των άμεσων ενισχύσεων σε αγρότες που λαμβάνουν πάνω από 20.000 ευρώ, με ανώτατο όριο τις 100.000 ευρώ.
Όπως αναφέρεται στην πρόταση «η στήριξη των αγροτών θα είναι πιο στοχευμένη και πιο δίκαιη», ενώ μια απλοποιημένη, φθίνουσα στρεμματική ενίσχυση θα αντικαταστήσει το τρέχον πολύπλοκο σύστημα συστημάτων πληρωμών.
Με στόχο να διατηρηθούν οι άμεσες ενισχύσεις, η μεταρρύθμιση εισάγει μέτρα για την ιεράρχηση της στήριξης των νέων, μικρών και οικογενειακών αγροτικών εκμεταλλεύσεων μέσω του περιορισμού και της σταδιακής μείωσης.
Η στήριξη του συνδεδεμένου εισοδήματος αυξάνεται επίσης, με τη μέγιστη δαπάνη από 13% να φτάνει σε 20%, με δυνατότητα επιπλέον 5% για τομείς και περιφέρειες που την χρειάζονται περισσότερο, όπως η κτηνοτροφία και οι ευαίσθητες παραμεθόριες περιοχές.
Η εφαρμογή του νέου τύπου κατανομής των ενισχύσεων, σύμφωνα με τους αναλυτές, θα πλήξει άμεσα και έμμεσα πάνω από το 50% της χρησιμοποιούμενης αγροτικής έκτασης στην ΕΕ
Ορατές οι συνέπειες στην ευρωπαϊκή παραγωγή
Σύμφωνα με ανάλυση της Farm Europe, η εφαρμογή του νέου τύπου κατανομής θα πλήξει άμεσα και έμμεσα πάνω από το 50% της χρησιμοποιούμενης αγροτικής έκτασης στην ΕΕ. Το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε δύο τρίτα εάν εξαιρεθούν οι πολύ μικρές εκμεταλλεύσεις, οι οποίες λαμβάνουν λιγότερα από 5.000 ευρώ ετησίως και υπόκεινται σε διαφορετικά καθεστώτα ενίσχυσης.
Το ένα τρίτο των αγροτών με εκμεταλλεύσεις άνω των 12 εκταρίων θα δει μείωση στις ενισχύσεις, γεγονός που θα έχει άμεσο αντίκτυπο στην επενδυτική τους ικανότητα και, κατ’ επέκταση, στην παραγωγή και στην απασχόληση.
Τέλος οι δύο πυλώνες
Η πιο ριζική αλλαγή αφορά στη διάρθρωση της ίδιας της ΚΑΠ: οι παραδοσιακοί «δύο πυλώνες» (άμεσες ενισχύσεις και αγροτική ανάπτυξη) καταργούνται. Στη θέση τους έρχεται ένα ενιαίο, συνεκτικό πλαίσιο, με κοινά εργαλεία και στόχους.
Ο στόχος της ΕΕ είναι διπλός: απλούστευση για τα κράτη μέλη και ευελιξία για τους αγρότες. Η νέα δομή καταργεί τις επικαλύψεις και επιτρέπει μεγαλύτερη ελευθερία στη μεταφορά πόρων και στη στοχοθεσία των πολιτικών.
«Πράσινα» κίνητρα αντί για ποινές
Σε αντίθεση με τις προηγούμενες περιόδους, όπου κυριαρχούσαν οι ρυθμιστικές απαιτήσεις , η νέα ΚΑΠ προτείνει ένα μοντέλο επιβράβευσης για τους αγρότες που υιοθετούν φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές.
Ενοποιούνται τα οικολογικά προγράμματα και τα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα σε μία ενιαία κατηγορία, χρηματοδοτούμενη από τα κράτη μέλη, ενώ θεσπίζεται νέα μεταβατική πληρωμή έως 200.000 ευρώ για όσους μεταβαίνουν σε βιώσιμα πρότυπα.
Τα κράτη μέλη αποκτούν ευελιξία να σχεδιάσουν περιβαλλοντικά προσαρμοσμένα στις τοπικές συνθήκες.
Στόχος η διάθεση τουλάχιστον 35% του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ σε δράσεις για το κλίμα και το περιβάλλον.
Αντί να ενισχύσει την «αγροτική κυριαρχία», όπως διακηρύσσει η Επιτροπή, είναι πιθανό να επιφέρει το αντίθετο αποτέλεσμα: να επιταχύνει την αναδιάρθρωση του τομέα προς λιγότερους, μεγαλύτερους και πιο επικερδείς παίκτες
Μέτρα… εκκίνησης για νέους αγρότες
Με μια ποικιλία εξειδικευμένων εργαλείων και συνοδευτικών μεταρρυθμίσεων, καθώς και στοχευμένη υποστήριξη, οι νέοι αγρότες μετά το 2027 – σύμφωνα με την πρόταση – θα είναι καλύτερα εξοπλισμένοι για να δημιουργήσουν επιτυχημένες, καινοτόμες και βιώσιμες επιχειρήσεις.
Η Επιτροπή θα καλέσει τα κράτη μέλη να δεσμεύσουν τους απαραίτητους πόρους – ένας φιλόδοξος στόχος 6% σε επίπεδο ΕΕ θα ανακοινωθεί στη Στρατηγική για την Ανανέωση των Γενεών που θα δημοσιευτεί το φθινόπωρο και θα καθοδηγηθεί μέσω ειδικών συστάσεων για την ΚΑΠ.
Οι νέοι αγρότες θα επωφεληθούν από στοχευμένη στήριξη, συμπεριλαμβανομένων των ενισχύσεων ανά έκταση και μιας «δέσμης εκκίνησης» μέτρων προσαρμοσμένων στις συγκεκριμένες ανάγκες τους, που θα συμβάλουν στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν και στην προώθηση ενός πιο δυναμικού και ποικιλόμορφου αγροτικού τομέα.
Διαφοροποιήσεις – Δομικές απειλές
Οι επιπτώσεις της πρότασης ποικίλουν μεταξύ των κρατών-μελών, αλλά σε πολλές περιπτώσεις το πλήγμα αγγίζει θεμελιώδη χαρακτηριστικά των εθνικών αγροτικών μοντέλων.
Στη Γαλλία, για παράδειγμα, περισσότεροι από τους μισούς αγρότες που λαμβάνουν άνω των 5.000 ευρώ θα επηρεαστούν, με την επίπτωση να καλύπτει το 73% της αγροτικής γης. Στην Τσεχία, το αντίστοιχο ποσοστό φτάνει το 85%. Στην Ιταλία, όπου κυριαρχούν οι μεσαίου μεγέθους εκμεταλλεύσεις, τουλάχιστον το 57% των εκταρίων τίθεται εντός των περιορισμών.
Η συζήτηση μόλις άρχισε, αλλά οι αγρότες, οι ενώσεις και οι φορείς της Ευρώπης ήδη καλούνται να πάρουν θέση
Οικονομική πίεση
Η προτεινόμενη μεταρρύθμιση εντείνει την οικονομική πίεση στους παραγωγούς που ήδη βρίσκονται αντιμετώποι με τα χρόνια και συσσωρευμένα προβλήματα στον πρωτογενή τομέα. Αντί να ενισχύσει την «αγροτική κυριαρχία», όπως διακηρύσσει η Επιτροπή, είναι πιθανό να επιφέρει το αντίθετο αποτέλεσμα: να επιταχύνει την αναδιάρθρωση του τομέα προς λιγότερους, μεγαλύτερους και πιο επικερδείς παίκτες.
Αναλυτές επισημαίνουν ότι η νέα φόρμουλα μπορεί να αποθαρρύνει τους νέους αγρότες να επενδύσουν σε παραδοσιακά οικογενειακά αγροκτήματα, ενισχύοντας τον ανταγωνισμό χωρίς επαρκή στήριξη.
Παράλληλα, όπως επισημαίνουν οι αναλυτές, ενδέχεται να οδηγήσει τους παραγωγούς στη λογική της ελαχιστοποίησης του κόστους εις βάρος της ποιότητας.
Η κρίσιμη επιλογή
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται ενώπιον μιας κρίσιμης επιλογής: είτε θα ενισχύσει την αυτάρκεια και τη γεωργική κυριαρχία της μέσα από δίκαιες, αλλά και λειτουργικές πολιτικές, είτε θα οδηγηθεί σε ένα νέο μοντέλο συγκεντροποίησης, με κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές συνέπειες.
Η συζήτηση μόλις άρχισε, αλλά οι αγρότες, οι ενώσεις και οι φορείς της Ευρώπης ήδη καλούνται να πάρουν θέση.
Πηγή: ΟΤ
