Ελλάδα

Χαρίλαος Φλωράκης: Ο κόσμος μπορεί να αλλάξει και θα αλλάξει

Δημοσιεύτηκε στις 22/05/2025 10:41

«Δεν το ονοματίζω τούτο το χαρτί διαθήκη για το λόγο ότι δεν έχω τίποτα να διαθέσω.

O,τι βιος είχα το έχω δώσει στο Κόμμα, στο Κόμμα στο ΚΚΕ με τα γνωστά σύμβολά του, τη Μαρξιστική – Λενινιστική ιδεολογία του, το πρόγραμμά του και τις αρχές του.

Πολιτικά δεν έχω επίσης τίποτα να αφήσω. O,τι είχα το έδωσα με τη συγκεκριμένη δράση μου. Να αφήσω πολιτικές ορμήνιες δεν το θεωρώ σοβαρό.

Θέλω να επιστρέψω, και να ταφώ στον τόπο που γεννήθηκα στο Παλιοζογλώπι και συγκεκριμένα στον Αηλιά για νάχω αγνάντιο. Ο τάφος να είναι απλός, μόνο να φραχτεί για να μην με ξεχώσουν τα αγρίμια.

Δε θέλω λόγους και στεφάνια. Αυτά να εκφραστούν με βοήθεια στο Κόμμα.

Γεια σας

Χαρίλαος Φλωράκης

Σεπτέμβρης 1994».

Ο Χαρίλαος του ΚΚΕ

Χαρίλαος Φλωράκης. ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Καπετάνιος του ΕΛΑΣ και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Υποστράτηγος του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Πλήρως αφιερωμένος στο ΚΚΕ. Στο Κόμμα του. Στους συντρόφους του. Στο λαό της πατρίδας του. Ένας λαϊκός ηγέτης.

Όταν τον ρωτούσαν «από πού είσαι;» απαντούσε «από τη Ραχούλα Καρδίτσας» και όπως έλεγαν οι άνθρωποι του τόπου του ανάγκασε πολλούς να ψάξουν στο χάρτη και να βρουν πού ήταν το «χωριό του Χαρίλαου».

Ο Χαρίλαος έδωσε στο ΚΚΕ 76 χρόνια της ζωής του. Όλη του τη ζωή. Γεννημένος στις 20 Ιούλη 1914 στο χωριό Παλιοζογλώπι του δήμου Ιτάμου, στα Άγραφα της Καρδίτσας. Μέλος της ΟΚΝΕ από το 1923.

Το 1933 μπαίνει στη Σχολή Τηλεγραφητών των ΤΤΤ (Τηλεγραφίας – Ταχυδρομείων – Τηλεφωνίας). Ενώ είναι σπουδαστής, προκηρύσσεται η μεγάλη απεργία των «Τριατατικών».

Οι σπουδαστές απεργούν μαζί με τους εργαζόμενους και ο Χαρίλαος εκλέγεται στην Επιτροπή Αγώνα.

Και αυτή ήταν μόνο η αρχή.

Ο Χαρίλαος στο μέτωπο

Με την κήρυξη του πολέμου ο Χαρίλαος πάει στο μέτωπο.

Τη νύχτα της 27ης προς 28η Οκτώβρη είναι βάρδια στο κεντρικό τηλεγραφείο. Από τις μηχανές που δούλευε πέρασαν τα πρώτα τηλεγραφήματα για την κήρυξη του πολέμου. Την επομένη το πρωί κατετάγη μαζί με τα δύο του αδέρφια.

Στις αρχές του Ιούνη του 1941 γίνεται μέλος του ΚΚΕ, τον Μάη του 1942 περνάει στην παρανομία και τον Δεκέμβρη του ίδιου έτους ανεβαίνει στο βουνό. Το 1943 – 1945 αναλαμβάνει διαδοχικά λοχαγός και ταγματάρχης του ΕΛΑΣ, παίρνει μέρος στον Δεκέμβρη του 1944 και τον Οκτώβρη του 1945 συλλαμβάνεται.

Στο ΔΣΕ

Τον Γενάρη του 1946 αμνηστεύεται από την κυβέρνηση Σοφούλη και τον Δεκέμβρη ανεβαίνει στο βουνό, στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας. Συμμετέχει σε δεκάδες μάχες, επικεφαλής στρατιωτικών ομάδων του Δημοκρατικού Στρατού. Ορίζεται στην αρχή αντισυνταγματάρχης και τον Νοέμβρη του 1948 συνταγματάρχης του Δημοκρατικού Στρατού.

Την άνοιξη του 1949 αναδεικνύεται αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ και στη συνέχεια τακτικό μέλος της ΚΕ του Κόμματος. Τον Σεπτέμβρη περνάει στην ΕΣΣΔ, όπου φοιτά και ολοκληρώνει τις σπουδές του στη Στρατιωτική Ακαδημία Φρούνζε.

Η επιστροφή στην Ελλάδα

Στις 5 Απρίλη 1954 επιστρέφει παράνομα στην Ελλάδα. Συλλαμβάνεται στις 27 Ιούλη, ενώ τον Μάη του 1960 ξεκινά έπειτα από αρκετές αναβολές η μεγάλη δίκη του στο στρατοδικείο. Στις 20 Απρίλη 1966 αποφυλακίζεται με όρους. Συλλαμβάνεται και πάλι, ανήμερα του απριλιανού πραξικοπήματος, και εξορίζεται μέχρι και την άνοιξη του 1971.

Ο Χαρίλαος θα περάσει συνολικά 18 χρόνια σε φυλακές και εξορίες.

Κατηγορούμενε εγέρθητι

Για το πώς οδήγησαν το Χαρίλαο σε μία σειρά από δίκες θα γράψει και ο διεθνής Τύπος. Χαρακτηριστικό είναι το δημοσίευμα της γαλλικής εφημερίδας «Humanite» στις 23/4/1955:

«Κατηγορούμενε εγέρθητι. Αυτός είναι ένας καθιερωμένος τύπος (στις δίκες) αλλά ο Χ. Φλωράκης που ήταν επί πέντε μήνες απομονωμένος δεν μπόρεσε ούτε να σηκωθεί, ούτε να σταθεί όρθιος. Επί 150 ημέρες υποβλήθηκε στα μαρτύρια της δίψας. Της πείνας, σε πηχτό σκοτάδι, κλεισμένος σε ένα κλουβί 1,5 μέτρο ύψος, 1,2 μέτρα μήκος και 0,70 μέτρο φάρδος».

Ιστορικό έχει μείνει το απόσπασμα από την απολογία του το 1955, σε μία από τις δίκες στη Λάρισα, όταν ο Χαρίλαος αντικρύζοντας γυναίκες στα έδρανα ξεκίνησε λέγοντας: «Εκφράζω τη χαρά μου και χαιρετίζω εγκάρδια την παρουσία γυναικών στα έδρανα. Είναι μία κατάκτηση των γυναικών. Είναι μία κατάκτηση λαϊκή για την οποία αγωνίστηκε και αγωνίζεται το KKE και της οποίας τα θεμέλια μπήκαν κατά την Κατοχή μέσα από το EAM. Και αυτό τονίζει ότι κανένας αγώνας δεν πάει χαμένος»….

Ο τίτλος της Εστίας την επόμενη μέρα ήταν «Γεια σας κορίτσια!».

Η Βάρκιζα

Στην απολογία του, σε όσα αποσπάσματα σώθηκαν ο Χαρίλαος αναφέρεται μεταξύ άλλων και στη συμφωνία της Βάρκιζας: «Και επήγε κύριοι το ΕΑΜ στη Βάρκιζα. Και υπέγραψε μια κακή συμφωνία. Κακή και άδικη. Κι όμως την τίμησε. Και τι έγινε την επόμενη; Το γνωρίζετε; Η θέληση των συνεργατών του κατακτητή και των σπιούνων έγινε νόμος του κράτους. Κάθε εθνική και πατριωτική ενέργεια κατά την εποχή της Κατοχής χαρακτηριζόταν και εδιώκετο σαν προδοσία. Και κάθε προδοσία εθεωρείτο πατριωτική ενέργεια. Χιλιάδες πατριώτες διώχτηκαν, πιάστηκαν, στάλθηκαν εξορία ή δολοφονήθηκαν βάρβαρα. Ακόμα και τα άψυχα αντικείμενα δεν ξέφυγαν από την καταστρεπτική μανία τους. Ένας υπουργός από τους φανατικούς εχθρούς του κομμουνισμού, ο Ρέντης σε μία στιγμή ειλικρίνειας είπε στη Βουλή: «Εάν εγίνοντο γνωστά τα όργια που διαπράττονται θα εντρόπιαζαν εις τους αιώνας ο όνομα της Ελλάδος»».

Η Εθνική Αντίσταση και ο ΔΣΕ

Ο Χαρίλαος όταν μιλούσε για την Εθνική Αντίσταση για τους ανθρώπους που έδωσαν τη ζωή τους, τους συμπολεμιστές του, τους συντρόφους του μιλούσε πάντα με σεβασμό.

Όπως έλεγε «η γενιά της Εθνικής Αντίστασης ύψωσε το ανάστημα της σε κράτη μεγαθήρια εκείνης της εποχής. Αντιστάθηκε και αντιπάλεψε τη φασιστική τάξη πραγμάτων του Χίλτερ και του Μουσολίνι».

Όπως έλεγε «ο ΔΣΕ μπορεί να έχασε τον πόλεμο αλλά ήταν από την αρχή ο ηθικά νικητής, ο ηθικά δικαιωμένος».

Και σημείωνε πως «ο ΔΣΕ θα καταγραφεί στην Ιστορία δίπλα στο 1821 και δίπλα στη δοξασμένη Εθνική Αντίσταση. Πολλά λέγονται για το Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας. Και αυτό που κυριαρχεί είναι η παραποίηση της αλήθειας και το ρίξιμο άφθονης λάσπης».

Περιγράφοντας το ΔΣΕ ο Χαρίλαος ανέφερε «ποτέ άλλοτε τόσο λίγοι άοπλοι σχεδόν, πεινασμένοι και αποκομμένοι δεν πολέμησαν εναντίον τόσο πολλών, πάνοπλων, χορτάτων και διασυνδεδεμένων με ποταμούς εφοδίων κρατώντας ψηλά τη σημαία του αγώνα επί τρία χρόνια και πέντε μήνες».

«Εγώ είμαι του εσωτερικού εσωτερικού»

Ο Χαρίλαος είχε το δικό του τρόπο να απαντά σε προκλήσεις και προβοκατόρικες ερωτήσεις.

Τον Αύγουστο του 1974, πριν τη νομιμοποίηση του Κόμματος, ο Χ. Φλωράκης έρχεται στην Ελλάδα. Στην πρώτη μεταπολιτευτική συνέντευξή του, απαντώντας στις προβοκατόρικες ερωτήσεις περί «ΚΚΕ εξωτερικού» είπε στον Κρις Γουντχάουζ: «Κύριε Γουντχάουζ, εγώ είμαι του …εσωτερικού του εσωτερικού. Οταν έγινε η διάσπαση του ΚΚΕ, από την οποία προέκυψε το λεγόμενο ΚΚΕ (Εσωτερικού), εγώ προσωπικά βρισκόμουν στο …εσωτερικό του εσωτερικού – δηλαδή εξόριστος στο Παρθένι της Λέρου. Οπως και εκατοντάδες άλλοι σύντροφοι που βρίσκονται σήμερα στο ΚΚΕ, που εσείς το χαρακτηρίζετε ως ΚΚΕ εξωτερικού».

Ενώ μιλώντας για εκείνη τη εποχή σημείωνε: «Τα χρόνια περνούν, οι μνήμες ξεθωριάζουν, οι άνθρωποι έρχονται και παρέρχονται και αυτή η φυσική νομοτέλεια επιτρέπει σε ορισμένα γκεσέμια της δημόσιας ζωής άλλα να λένε, άλλα να υποστηρίζουν (και μάλιστα με πάθος) σήμερα και άλλα να πράττουν (και μάλιστα με περισσή αδιαντροπιά) αύριο. Αρα, όσοι τα ξέχασαν, καλά θα κάνουν να τα θυμηθούν. Και όσοι τα αγνοούν, καλά θα κάνουν να τα μάθουν. Ετσι ακριβώς ήταν τότε τα πράγματα: Από το ένα μέρος κορόνες για τη δημοκρατία και την ελευθερία και εμπρηστικοί λόγοι ενάντια στους Αμερικανούς και από το άλλο μέρος αλισβερίσια και υπόγειες διαδρομές και επαφές για συναλλαγές και συμβιβασμούς και με τη χούντα και με τους προστάτες της (…).

Εμείς ό,τι λέγαμε για την επταετία της χούντας, το λέγαμε και κατά τη Μεταπολίτευση, το λέγαμε και κατά την «περίοδο της Αλλαγής», το λέμε και σήμερα. Και, κυρίως, ό,τι λέγαμε και τότε και ό,τι λέμε και σήμερα, αυτό και πράτταμε, αυτό και πράττουμε, με συνέπεια και με παρρησία και με καθαρότητα, χωρίς μισόλογα και χωρίς υπονοούμενα».

Η πορεία

Μετά τη διάσπαση του Κόμματος, ο Χαρίλαος συμμετέχει και συμβάλλει αποφασιστικά στη μάχη για την επικράτηση των Αποφάσεων της 12ης Ολομέλειας. Τον Ιούνη του 1972, η 16η Ολομέλεια τον εκλέγει μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Στη 17η Ολομέλεια, τον Δεκέμβρη, εκλέγεται Α’ Γραμματέας της ΚΕ του Κόμματος.

Στο 9ο Συνέδριο του Κόμματος, το 1973, επανεκλέγεται Α’ Γραμματέας της ΚΕ. Τον Αύγουστο του 1974, πριν τη νομιμοποίηση του Κόμματος, έρχεται στην Ελλάδα. Στο 10ο Συνέδριο του Κόμματος (1978), στο 11ο (1982) και στο 12ο (1987) επανεκλέγεται ΓΓ της ΚΕ, μέχρι τον Ιούλη του 1989, οπότε σε Ολομέλεια της ΚΕ εκλέγεται Πρόεδρος της ΚΕ του ΚΚΕ.

Τον Φλεβάρη του 1991 πραγματοποιείται το 13ο Συνέδριο, που οδήγησε στην κορύφωση της εσωκομματικής κρίσης με τη διάσπαση του Κόμματος τον Ιούλη του ίδιου χρόνου, οπότε αποχώρησε η φραξιονιστική ομάδα που επιδίωκε τη διάλυση του ΚΚΕ μέσα στον ΣΥΝ. Ο ρόλος του Χαρίλαου υπήρξε αποφασιστικός απέναντι στην προσπάθεια διάλυσης και σοσιαλδημοκρατικοποίησης του ΚΚΕ, ενώ στη συνέχεια συνέβαλε στην πορεία ανασυγκρότησής του. Στο 14ο Συνέδριο (Δεκέμβρης του 1991) το Κόμμα ανασυγκροτείται και καταφέρνει να σταθεί όρθιο, και ο Χαρίλαος εκλέγεται επίτιμος Πρόεδρος του Κόμματος.

Διεθνιστική δράση και βραβεία

Σημαντική ήταν η διεθνιστική δράση του Χαρίλαου η οποία αναγνωρίστηκε και τιμήθηκε από πολλά Κομμουνιστικά Κόμματα. Ξεχωρίζουν οι τιμητικές διακρίσεις του βραβείου της «Φιλίας των Λαών» από τον Πρόεδρο του Ανώτατου Σοβιέτ της Σοβιετικής Ενωσης, το βραβείο «Καρλ Μαρξ» από τη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας και το βραβείο «Γκεόργκι Ντιμιτρόφ» από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Βουλγαρίας.

Ο κόσμος θα αλλάξει

Ο Χαρίλαος είχε την πεποίθηση ότι ο «κόσμος που ζούμε μπορεί να αλλάξει και θα αλλάξει».

Έτσι πορεύτηκε σε όλη του τη ζωή.

Για όσους τον γνωρίσαμε και βρεθήκαμε δίπλα του, σαν παιδιά κυρίως, ο Χαρίλαος ήταν η Ιστορία. Ένας ήρωας που μπορούσες να αγκαλιάσεις στ’ αλήθεια. Να ακούσεις ιστορίες.

Ένας τόσο μεγάλος πολιτικός άνδρας, που νοιαζόταν ακόμα και για τα πιο μικρά. Που φρόντιζε τους συντρόφους του μέχρι το τέλος.

Ένας άνθρωπος που ενέπνεε σεβασμό και τον επέβαλε με την παρουσία και την ιστορία του σε όλους. Χωρίς να περιαυτολογεί. Και χωρίς να θέλει ποτέ να εμφανιστεί σαν κάτι διαφορετικό από αυτό που ήταν.

Δεν το είχε ανάγκη άλλωστε.

«Δεν χτυπάμε καμπάνες»

Η Αλέκα Παπαρήγα, όταν τον αποχαιρετούσε στην πολιτική κηδεία του στα γραφεία του κόμματος στον Περισσό, ούσα τότε ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ είχε αναφέρει «δεν χτυπάμε καμπάνες, όχι δεν χτυπάμε καμπάνες. Αυτός που πέρασε δεν είναι ένα τραγούδι που τελείωσε». Με αυτά τα λόγια από το πένθιμο εμβατήριο του Ναζίμ Χικμέτ είχε επιλέξει να τον περιγράψει.

«Μία είναι η ζωή του καθένα και της καθεμιάς. Έχει μεγάλη σημασία, πως την ζεις, για για ποιο σκοπό, τι την κάνεις αυτή τη ζωή, είτε σε φθάσει πάνω από το 90 είτε λίγο πριν είτε πολύ πιο πριν. Εσύ σύντροφε την είπες την άποψη σου, την κατέδειξες με τη ζωή σου. Σε κατευοδώνουμε σαν το παλικάρι που έπεσε με ψηλά το κεφάλι, που δεν λύγισε το γόνα στους δύσκολους καιρούς» είχε αναφέρει η Αλέκα Παπαρήγα.

Και θύμιζε ότι ο Χαρίλαος «ένα πράγμα δεν άντεχε, τις αντιλήψεις και πρακτικές που υπογράμμιζαν την ματαιότητα της αντίστασης. Στις οποιεσδήποτε συνθήκες. Μπορούσε ακόμα να ξεχάσει άδικες επιθέσεις και πολεμικές κατά του κόμματος, μα δεν άντεχε καθόλου τα κελεύσματα της υποταγής στον ισχυρό και τον εκάστοτε νικητή».

Η σπορά έπιασε

Στις εκδηλώσεις για τα 20 χρόνια από τον θάνατο του Χαρίλαου Φλωράκη, που πραγματοποιήθηκαν φέτος παραβρέθηκε ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Δημήτρης Κουτσούμπας επικεφαλής κλιμακίου του Κόμματος.

«»Οι ζευγάδες φεύγουν, μα η σπορά μένει…». Και η σπορά έπιασε γερά, έβγαλε φύλλα, αναπτύχθηκε και συνεχίζει στον δρόμο που χάραξε η δρακογενιά της ΕΑΜικής αντίστασης, του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, των μετέπειτα δύσκολων πέτρινων χρόνων των δημοκρατικών λαϊκών αγώνων, της προσφυγιάς, της εξορίας, της φυλακής, της παράνομης δράσης, της αντιδικτατορικής πάλης και σε συνέχεια της μεταπολιτευτικής γενιάς και της ανάπτυξης των μεγάλων εργατικών λαϊκών αγώνων, μέχρι σήμερα» ανέφερε ο Κουτσούμπας.

Ο Χαρίλαος Φλωράκης ήταν ο τελευταίος μπαρουτοκαπνισμένος ηγέτης του ΚΚΕ. Ένας λαϊκός ηγέτης. Ισχυρογνώμων, αποφασιστικός, όπως είχε μάθει να είναι ένας άνθρωπος που πολέμησε. Έτοιμος να πάρει αποφάσεις, να αναλάβει τις ευθύνες του για αυτές και να πληρώσει το κόστος. Και ως τέτοιος ηγέτης έγραψε την προσωπική του ιστορία και άφησε τη δική του σφραγίδα στην Ιστορία του ΚΚΕ. Του κόμματος που ήταν όλη του η ζωή.

Και πάλι κομμουνιστής

Για το αν θα άλλαζε κάτι στην πορεία του σε σημείωμα του ο Χαρίλαος αναφέρει:

«Αναπολώ τα ατελείωτα βράδια μια πορεία 75 χρόνων, γεμάτη αγώνες, διωγμούς, κατατρεγμούς, θυσίες, επιτεύγματα, ηρωισμούς, λάθη, πισωγυρίσματα, νίκες και ήττες και σκέφτομαι: Αν έμοιαζα του Φάουστ και ξανάρχιζα τη ζωή μου από την αρχή τι θα έκανα; Σύντροφοι μην βιαστείτε να κάμετε λόγο για διορθωτικές κινήσεις, για περισσότερη πείρα, για λιγότερα λάθη και τα παρόμοια. Και πάλι κομμουνιστής θα γινόμουνα και πάλι θα αγωνιζόμουνα για ένα καλύτερο κόσμο και πάλι θα πολεμούσα – με λιγότερα ή περισσότερα λάθη, αδιάφορο – για την πατρίδα, για τη δημοκρατία, για την κοινωνική δικαιοσύνη, για το σοσιαλισμό. Γιατί πιστεύω ότι δύο είναι οι κινητήριες δυνάμεις της ιστορίας: η εργασία και ο αγώνας. Και δύναμη στη γη που να με αναγκάσει να χάσω την πίστη μου στην εργασία και στον αγώνα δεν υπάρχει. Άλλωστε σύντροφοι κι εσείς όλοι αν μπορούσατε να ξαναρχίσετε τη ζωή σας πάλι κομμουνιστές και αγωνιστές θα γινόσασταν».

Ο Χαρίλαος Φλωράκης, πολιτικός και Γενικός Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας από το 1972 μέχρι το 1989, πέθανε στην Αθήνα σαν σήμερα στις 22 Μαΐου 2005.