Politica 89.8
“Τι μπορεί να αλλάξει και τι δεν αλλάζει στο Π.Δ. για τα όρια των οικισμών κάτω των 2.000”
Το Π.Δ. 194/Δ/2025 για τα όρια οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων έχει προκαλέσει δικαιολογημένη αναστάτωση σε χιλιάδες μικροϊδιοκτήτες που θεωρούν ότι, με το κανονιστικό διάταγμα τα οικόπεδά τους μετατρέπονται αυτόματα σε χωράφια.
Του Νίκου Αντωνακάκη
Δικαιολογημένα και τα μέσα ενημέρωσης έχουν αναδείξει το πολύ σοβαρό θέμα, που άπτεται του συνταγματικού δικαιώματος της προστασίας της ιδιοκτησίας, ενός από τα θεμελιώδη δικαιώματα της αστικής κοινωνίας ανθρώπων.
Το θέμα δεν είναι απλό.
Η Κυβέρνηση όμως, προωθεί λύσεις που είναι κατά τη γνώμη μας προς τη σωστή κατεύθυνση.
Θέλουμε να τα λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. Στόχος είναι, να διασφαλιστούν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας των συμπολιτών μας.
Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να κάνουμε μία πολιτική, κοινωνική αλλά και νομική αξιολόγηση του σημερινού status quo. Ώριμα και με εργαλεία τη λογική και τη νομιμότητα.
Ποιο πρόβλημα επιδιώκει να λύσει η Κυβέρνηση:
Μέχρι σήμερα, εδώ και πολλές δεκαετίες το υπερτροφικό πολιτικό πελατειακό σύστημα από τη φύση του εχθρικό προς την τάξη και τον προγραμματισμό, αντιλαμβανόταν το περιβάλλον ως ορυχείο αδάπανων, πλην προσοδοφόρων πελατειακών παροχών ή συναλλαγών με αποτέλεσμα να έχει σε πολλές περιπτώσεις εκθρέψει την εκτεταμένη ανομία και δεν εννοούμε μόνο την πολεοδόμηση.
Ο νομοθέτης συχνά υπέθαλπε την ανομία με τη θέσπιση ρυθμίσεων ασαφών, ανεφάρμοστων (λόγω και της μη έκδοσης των προβλεπόμενων κανονιστικών πράξεων), ανεδαφικών, αντισυνταγματικών κλπ.
Κάτω από τέτοιες συνθήκες, η δικαστική εξουσία έχει υποκαταστήσει σε ένα σημείο (στο βαθμό που άγονται διαφορές ενώπιόν της προς επίλυση) σε ρόλο υπερασπιστή του γενικού συμφέροντος τη Κοινωνίας, δηλαδή της ανάγκης των ανθρώπων να διαβιούν σε ένα υγιεινό περιβάλλον απολαμβάνοντας κοινά σε όλους αγαθά (φύση), αφού το πολιτικό σύστημα πιεζόμενο από ομάδες – φορείς ειδικών συμφερόντων αδυνατεί να το προστατεύσει.
Η Κυβέρνηση έρχεται σήμερα και για πρώτη φορά μετά από πολλές δεκαετίες, φέρνει την ρηξικέλευθη τομή, την πολεοδομική μεταρρύθμιση, με ενιαίο και ορθολογικό σχεδιασμό για όλη της Χώρα, ασφάλεια δικαίου και εμπιστοσύνη στους διοικούμενους, μέσω της εκπόνησης και έγκρισης των Τ.Π.Σ. των περιοχών.
Δεν είναι δίκαιο σε μία τόσο σοβαρή φάση της εξέλιξης του πολεοδομικού σχεδιασμού της Χώρας, να δημιουργούμε ανακρίβειες και τρομοκρατία τους πολίτες.
Γι αυτό δίνουμε τις απαντήσεις, στις ερωτήσεις που ευλόγως δημιουργήθηκαν στους συμπολίτες μας, και είχαν δημιουργηθεί σε εμάς από την πρώτη στιγμή της έκδοσης του επίμαχου Π.Δ..
Μετά από μελέτη του θέματος και τις κατάλληλες θεσμικές επαφές (ήδη από την 22- 04-2025), καταλήξαμε στις παρακάτω απαντήσεις για κάθε ερώτηση ξεχωριστά :
Ερώτηση : Είναι νόμιμο και εφαρμοστέο το ΠΔ 194/Δ/2025 ;
Απάντηση : Το αν ένα Π.Δ. πρέπει ή μπορεί να εφαρμοστεί, κρίνεται μόνο τα δικαστήρια. Υπάρχει δέσμια αρμοδιότητα της Διοίκησης να συμμορφωθεί με την κρίση του ΣτΕ. Το ΣτΕ είναι αυτό που έχει αποφασίσει (κατά τον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας) ότι το Π.Δ. και μπορεί και πρέπει να εφαρμοστεί.
Ερώτηση : Ήταν απαραίτητη η έκδοση του Π.Δ.; Τι κίνδυνος υπάρχει χωρίς αυτό;
Απάντηση : Η έκδοση του Π.Δ. ήταν ένα σημαντικό βήμα στη διαμόρφωση ασφαλούς χωροταξικού και πολεοδομικού θεσμικού πλαισίου, ώστε να μην «κρέμεται η δαμόκλειος σπάθη» της πιθανής ακύρωσης μικρών οικισμών στο μέλλον, οποτεδήποτε προσβάλλεται κάποια πολεοδομική άδεια.
Αντιθέτως, αν δεν ρυθμιστεί τώρα το πολεοδομικό καθεστώς συνολικά και ενιαία (μέσω του συγκεκριμένου Π.Δ. αλλά και των επόμενων παρεμβάσεων που φέρνει το Υπουργείο Περιβάλλοντος), κάθε μικρός οικισμός, από τους 10.000 που υπάρχουν, θα μπορούσε οποτεδήποτε στο μέλλον να ακυρώνεται βάσει της διαμορφωθείσας νομολογίας του ΣτΕ, στο πλαίσιο δικαστικής προσβολής ακόμη και μίας οικοδομικής άδειας. Αυτός ο κίνδυνος δημιουργεί, ανασφάλεια δικαίου για τους ιδιοκτήτες και το θεσμικό πλαίσιο που φέρνει η Κυβέρνηση έχει στόχο να δώσει τέλος σε αυτό το ανασφαλές καθεστώς ππυ οσχύει σήμερα.
Ερώτηση : Το ΠΔ εκδόθηκε βιαστικά και πρόχειρα, χωρίς να ληφθούν υπόψη οι κρίσιμες παράμετροι;
Απάντηση : Το συγκεκριμένο θέμα δεν είναι σημερινό, ούτε προσωρινό. Απασχολεί διαχρονικά εδώ και δεκαετίες, τόσο τη νομολογία όσο και τη θεωρία του συνταγματικού και του διοικητικού δικαίου. Έχει αποτελέσει αντικείμενο πλείστων διοικητικών και δικαστικών διαβουλεύσεων και προσπαθειών δίκαιης επίλυσης, ως προς την πρακτική εναρμόνιση συνταγματικών αρχών και δικαιωμάτων που διακυβεύονται (Προστασία του περιβάλλοντος, προστασία ιδιοκτησίας, ασφάλεια δικαίου, δικαίωμα δικαστικής προστασίας.)
Μάλιστα, σχετικά με την τελευταία μορφή που έχει το Π.Δ. : το Υπουργείο Περιβάλλοντος, αρχικά, είχε συμπεριλάβει στο πεδίο εφαρμογής του Π.Δ. και τη Ζώνη Γ, λύση η οποία απερρίφθη από το ΣτΕ κατά τον προληπτικό έλεγχο νομιμότητας, και εν τέλει το Π.Δ. διαμορφώθηκε στην τελική μορφή που ξέρουμε.
Η Κυβέρνηση προσπάθησε αρχικά να συμπεριλάβει στο Π.Δ. και τους οικισμούς που οριοθετήθηκαν μετά το 1983 με αποφάσεις Νομαρχών
Ερώτηση: Το ΠΔ ακυρώνει επεκτάσεις οικισμών;
Απάντηση :
Το Π.Δ. δεν ακυρώνει τίποτε. Μόνο τα δικαστήρια μπορούν, κατά το Σύνταγμα, να ακυρώνουν διοικητικές πράξεις, όπως η οριοθέτηση οικισμών.
Το Π.Δ. προβλέπει τους όρους δόμησης στους οικισμούς που οριοθετήθηκαν πριν το 1983 (ζώνες Α και Β) :
Οι επεκτάσεις οικισμών μετά το 1983 που έχουν γίνει με απόφαση Νομάρχη (Ζώνη Γ), δεν ακυρώνονται με το ΠΔ 194/Δ/2025.
Τα όρια οικισμών που έχουν ήδη ακυρωθεί (Πήλιο, Ρέθυμνο κλπ), έχουν ακυρωθεί βάσει αποφάσεων του ΣτΕ (και όχι από το Π.Δ.).
Και γι αυτό η Κυβέρνηση μέσω των ρυθμίσεων που φέρνει θέλει να προλάβει τον κίνδυνο να ακυρωθούν δικαστικά στο μέλλον και άλλοι μικροί οικισμοί, βάσει του σκεπτικού των αποφάσεων του ΣτΕ.
Ερώτηση : Με το Π.Δ. χάνονται δικαιώματα δόμησης; Υπάρχουν χωρίς πρόβλεψη αποζημιώσεων ή μεταβατικές διατάξεις.
Απάντηση :
Κανείς δεν χάνει το δικαίωμα δόμησης, λόγω του Π.Δ..
Ερώτηση : Μπορεί στο Π.Δ. να προβλεφθεί αποζημίωση για όσους έχουν ακίνητα στη ζώνη Γ ;
Απάντηση : Το Π.Δ. είναι κανονιστική πράξη της Διοίκησης και εκδίδεται εντός ορίων νομοθετικής εξουσιοδότησης. Δεν μπορεί να ρυθμίζει θέματα αποζημίωσης, ούτε κανένα άλλο θέμα που δεν ορίζει ο Νόμος.
Ερώτηση : Το Π.Δ. περιέχει μεταβατικές διατάξεις ;
Απάντηση : Προκειμένου να μη δημιουργείται κενό δικαίου και σύγχυση κατά την εφαρμογή των διατάξεων, το Π.Δ. προβλέπει ότι, μέχρι την έγκριση των Τ.Π.Σ. συνεχίζουν να ισχύουν οι πολεοδομικές διατάξεις και να εκδίδονται πολεοδομικές άδειες με όλες τις έννομες συνέπειες που παράγουν.
Ερώτηση : Με το Π.Δ. οικόπεδα μετατρέπονται σε χωράφια;
Απάντηση : Το Π.Δ. δεν μετατρέπει οικόπεδα σε χωράφια. Αντιθέτως, αν δεν ρυθμιστεί ορθολογικά το θεσμικό πλαίσιο, κάθε φορά που προσβάλλεται οικοδομική άδεια σε περιοχή που έχει οριοθετηθεί μετά το 1983 με απόφαση Νομάρχη, θα ακυρώνεται η οριοθέτηση όλης της περιοχής και τα οικόπεδα θα μετατρέπονται σε χωράφια με δικαστική απόφαση
Ερώτηση : Οι διατάξεις του Π.Δ. προκαλούν αβεβαιότητα για τις εν εξελίξει άδειες σε μικρούς οικισμούς που επεκτάθηκαν μετά το 1983 με Απόφαση Νομάρχη;
Απάντηση : Καμία αβεβαιότητα! Το Π.Δ. δεν προβλέπει ανάκληση των εν εξελίξει οικοδομικών αδειών. Αντίθετα, το Π.Δ. προβλέπει ότι, μέχρι την έγκριση των Τ.Π.Σ. συνεχίζουν να ισχύουν οι πολεοδομικές διατάξεις και να εκδίδονται πολεοδομικές άδειες με τα νόμιμα κατοχυρωμένα αποτελέσματά τους
Ερώτηση : Τι γίνεται με τις ήδη εκδοθείσες οικοδομικές άδειες σε μικρούς οικισμούς που επεκτάθηκαν μετά το 1983 με απόφαση Νομάρχη;
Απάντηση : Δεν έχουν κανένα απολύτως πρόβλημα. Το Π.Δ. ορίζει ότι μέχρι την έγκριση των Τ.Π.Σ. συνεχίζουν να ισχύουν οι υφιστάμενες πολεοδομικές διατάξεις και άρα τυχόν ανάκληση οικοδομικής άδειας στερείται νομικής βάσης.
Ερώτηση : Το Π.Δ. επιβάλει αναστολή έκδοσης εκτέλεσης οικοδομικών εργασιών;
Απάντηση : Το Π.Δ. δεν μπορεί να επιβάλλει αναστολή εκτέλεσης οικοδομικών εργασιών. Η αναστολή εκτέλεσης διοικητικής πράξης επιβάλλεται από τα δικαστήρια (κατόπιν αιτήσεως του καθ΄ού η διοικητική πράξη) και όχι από το Π.Δ.
Ερώτηση : Ποιες είναι οι λύσεις που δρομολογεί η Κυβέρνηση για την οριστική αντιμετώπιση της οριοθέτησης μικρών οικισμών μετά το 1983 με απόφαση Νομάρχη
Απάντηση : Παραπέμπουμε στην κοινοβουλευτική παρέμβαση του Κωνσταντίνου Κεφαλογιάννη (24-04-2025) προς τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, (με αναφορά σε δέσμη συνεκτικών και ρεαλιστικών παρεμβάσεων, τις οποίες το αρμόδιο Υπουργείο υιοθετεί, στην ορθή κατεύθυνση).
Παρατίθεται απόσπασμα :
« (α) Ποια μέτρα σκοπεύετε να λάβετε ώστε να θεσπιστούν νομοθετικά οι Περιοχές Ελέγχου Χρήσεων, για τις (δυνάμει του Π.Δ. 194/2025) εκτός ορίων οικισμών περιοχές; Ποιες θα είναι οι προϋποθέσεις δόμησης στις περιοχές αυτές;
(β) Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η μελέτη για την αναγνώριση οδών στην Κρήτη;
(γ) Ποια είναι τα επόμενα βήματα της διαδικασίας ολοκλήρωσης των Τ.Π.Σ. και Ε.Π.Σ, της Π.Ε. Ηρακλείου και πώς θα εφαρμοστεί το άρθρο 5 Β παρ. 4 του Π.Δ. 194/2025 για κάθε περίπτωση;
(δ) Θα προβλεφθούν στο πλαίσιο των εν εξελίξει Τ.Π.Σ. και Ε.Π.Σ. ζώνες μελλοντικής πολεοδόμησης των Δήμων της Π.Ε. Ηρακλείου; Με ποια κριτήρια θα γίνει η επιλογή;
(ε) Ποια μέτρα σκοπεύετε να λάβετε για την προστασία των μικροιδιοκτητών από τυχόν απαξίωση των οικοπέδων τους;»
Ερώτηση : Έχει νόημα η νομοθετική κύρωση των Τ.Π.Σ. για να αποφύγουμε το ΣτΕ στο μέλλον;
Απάντηση : Ένας τέτοιος νόμος θα μπορεί να ελέγχεται παρεμπιπτόντως ως προς τη συνταγματικότητα σε κάθε περίπτωση προσβολής οικοδομικής άδειας ενώπιον διοικητικού δικαστηρίου (οπότε η λύση της κύρωσης με νόμο – κολυμπήθρα του Σιλωάμ, δεν θα έχει αποτέλεσμα από άποψη ασφάλειας δικαίου).
Και πάντως, κάθε κανονιστική ρύθμιση (είτε νόμος είτε Π.Δ.) θα πρέπει να είναι τέτοια που να μην προσβάλλεται στο μέλλον ως αντισυνταγματικός
Από εδώ και στο εξής, συνεχίζουμε να παρακολουθούμε τη διαδικασία και να παρεμβαίνουμε με εύστοχες προτάσεις, γιατί οι λύσεις είναι μπροστά και δεν πρέπει να τις χάσουμε κοιτώντας πίσω
Με βάση όλα τα παραπάνω, έχουμε καταλήξει στις παρακάτω προτάσεις, όπως αυτές έχουν διατυπωθεί δημοσίως μετά τη συνάντηση με τον Πρόεδρο της ΠΕΔΚ και Δήμαρχο Ρεθύμνης. Γιώργο Μαρινάκη (στις 22-04-2025), τις οποίες και επαναδιατυπώνουμε, ως συμβολή στο δημόσιο διάλογο με αφορμή και την Ημερίδα του Συλλόγου Πολιτικών Μηχανικών Κρήτης, που γίνεται στο Ηράκλειο, για το σκοπό αυτό :
(α) Νομοθετική ρύθμιση με Περιοχές Ελέγχου Χρήσεων, για τις (δυνάμει του Π.Δ. 194/2025) εκτός ορίων οικισμών περιοχές με τις κατάλληλες προϋποθέσεις δόμησης στις περιοχές αυτές.
(β) Ολοκλήρωση μελέτης για την αναγνώριση οδών στην Κρήτη, προκειμένου να προσδιοριστεί η δυνατότητα αρτιότητας των εφαπτόμενων οικοπέδων.
(γ) Ολοκλήρωση των Τ.Π.Σ. και Ε.Π.Σ, με εφαρμογή του άρθρου 5 Β παρ. 4 του Π.Δ. 194/2025 για κάθε περίπτωση.
(δ) Να προβλεφθούν στο πλαίσιο των εν εξελίξει Τ.Π.Σ. και Ε.Π.Σ. ζώνες μελλοντικής πολεοδόμησης των Δήμων της Π.Ε. Ηρακλείου, με τα ορθά κριτήρια.
(ε) Θέσπιση βιώσιμα αναπτυξιακών μέτρων για την προστασία των μικροϊδιοκτητών από τυχόν απαξίωση των οικοπέδων τους
*Ο Νίκος Αντωνακάκης είναι στέλεχος της ΝΔ
