Politica 89.8
Θα μπορούσε να αποτελεί και ερώτημα προς διερεύνηση σε έναν κύκλο ανάγνωσης ή σε ένα εργαστήρι δημιουργικής γραφής: πόσα και ποια ποιήματα μπορεί να περιέχει μία σύγχρονη ανθολογία ποίησης για παιδιά Δημοτικού, έφηβες και εφήβους; Το γεγονός ότι διαθέτουμε πλέον μία έκδοση που απαντάει στο ερώτημα θέτει το ζήτημα σε άλλη βάση. Ένα παραπάνω που η έκδοση «Κομμάτια από υαλί, κόκκινα, πράσινα ή γαλάζια» σε επιμέλεια της Νόρας Αναγνώστου (εκδ. Πατάκη) διαμορφώθηκε στο πλαίσιο μεταδιδακτορικής έρευνας στο Παιδαγωγικό τμήμα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (υπό την εποπτεία της καθηγήτριας Βενετίας Αποστολίδου). Βασίζεται, λοιπόν, σε μια ορισμένη μεθοδολογία και πιθανότατα αυτό είναι και το αντεπιχείρημα στις -μάλλον αναμενόμενες- αναρωτήσεις «γιατί αυτό και όχι ένα άλλο ποίημα», «γιατί ο τόσο παλιός Δροσίνης και γιατί η τόσο σύγχρονη ραπ».
Η ίδια η επιμελήτρια αναφέρει ότι η επιλογή των ποιημάτων έγινε με βάση ορισμένα κριτήρια που θεωρείται ότι προσελκύουν το ενδιαφέρον των παιδιών: η γρήγορη ή απρόβλεπτη εναλλαγή εικόνων, η έντονη και η μετρικά ποικίλη ρυθμικότητα (συμπεριλαμβανομένης της ομοιοκαταληξίας), η παιγνιώδης μορφή και γραφή (όπου πάντως το διασκεδαστικό νόημα μπορεί να είναι και λυπητερό), η ευκαιρία στους μικρούς αναγνώστες να γευτούν το μυστηριακό και το τρομακτικό, να υποβληθούν στη συναισθηματική προσομοίωσή τους. Επισημαίνει, εξάλλου, ότι συνυπολογίζονται και κάποια άλλα κριτήρια: α) οι άγνωστες λέξεις δεν αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα, β)η αναγνωστική κατανόηση κρίνεται κυρίως από τη σπουδαιότητα της προϋπάρχουσας γνώσης. «Παρότι η παιδική ποίηση συνιστά διακριτό, αυτόνομο ποιητικό είδος, η ανθολόγησή μας επέλεξε τελικά να υπερβεί τη διάκριση ανάμεσα σε ποίηση για παιδιά και ποίηση για μεγάλους» καταλήγει. «Η ανθολογία ομολογεί ότι προσπάθησε να είναι ελεύθερη από ιδεολογίες, ιδιαίτερα εκπαιδευτικές ή ποιητικές, ότι αναγνωρίζει τη φαντασία όχι ως στολίδι, αλλα ως θεμέλιο της σκέψης και της δημιουργίας, και εμπιστεύεται το παιδί ως αναγνώστη αλλά και κριτή».
Προφανώς δεν μπορεί να μεταφερθεί στο πλαίσιο του σημειώματος της στήλης το περιεχόμενο 220 ωφέλιμων σελίδων. Αξίζει, όμως, να αναφέρουμε ότι η κατάταξη των ποιημάτων δεν ακολουθεί το χρονικό κριτήριο. Όπως δηλώνεται ήδη στο προλόγισμα: «Επιχειρήθηκε μια διάκριση σε ενότητες με βάση τα ίδια τα υλικά της ποίησης, τις εικόνες, τα χρώματα, τις αντιθέσεις, τις ποιητικές αφορμές, τα σκηνικά, με μέτρο το νοητό βίωμα της πρόσληψης από την πλευρά του παιδιού: συναισθήματα, εμπειρίες, εικόνες και ακούσματα». Στο πλαίσιο αυτό, η ανθολογία ξεκινάει με το ξεχασμένο «Κολύμπισμα» του Σολωμού («Το παιδάκι όταν αρχίση/ το κολύμπισμα να μάθη/ ο κολυμπιστής στα βάθη/ με το χέρι το οδηγά/ Το αφήνει, το προσέχει/ κι αν ιδή το, όπως δειλιάζει, /ευθύς τρέχει και τ’ αρπάζει,/ και τον φόβον του ονειδά») και ένα παραδοσιακό νανούρισμα («Χήνα μου, άπλωσ’ τα φτερ, να πλύνω του παιδιού μου…»). Στη συνέχεια -για να αντιληφθεί κανείς την εναλλαγή- ακολουθεί ένα νανούρισμα γραμμένο από τον Λουίς Σεπούλδεβα, το «Τραγούδι του ύπνου» του Κυριάκου Χαρίτου, το «Η κόρη μου επτά ημερών» του Κώστα Κουτσουρέλη, το «Στην τσουλήθρα» του Αργύρη Μπακιρτζή, ποιήματα του Γιώργου Μαρκόπουλου, το «Χειμερινό ηλιοστάσιο» του Τάκη Βαρβιτσιώτη κ.ά. Ακόμη και ένα απόσπασμα από τον μονόλογο του Αίμονα στην «Αντιγόνη», στην απόδοση του Δημήτρη Καλοκύρη: «Πατέρα μου, εμένα, πάνω απ’ όλα, ένα με μοιάζει: να είσαι εσύ καλά κι ευτυχισμένος… Μην επιμένεις, όμως, σ’ έναν μόνο τρόπο σκέψης θεωρώντας ότι είναι σωστό μονάχα ό,τι πεις εσύ και τίποτ’ άλλο».
Παραδοσιακά ακούσματα περιλαμβάνονται και στις επόμενες 15 ενότητες (αστεία και σατιρικά, της αγάπης, της λύπης, των γιορτών, από τη μυθολογία, από την Ιστορία, αφηγηματικά, για το σχολείο, των ταξιδιών, για τον ήλιο και το φεγγάρι, της θάλασσας και τ’ ουρανού, για τ’ άνθη και τα δένδρα, για γάτες και πουλιά, χαϊκού, ποιήματα για την ποίηση). Με αρκετές επιλογές από Ελύτη, Σεφέρη, Ρίτσο, Αναγνωστάκη, αλλά και Ζαχαρία Παπαντωνίου, Λαπαθιώτη, Καρυωτάκη και Γκάτσο. Με Χατζιδάκι και Σαββόπουλο, αλλά και αδερφούς Κατσιμίχα, Αντίποινα & Social waste. Με Σιμπόρσκα, Ζωή Καρέλλη, Δανάη Σιώζου, Έλιοτ, Καβάφη και Γέιτς. Περιέχονται συνολικά 267 ποιήματα, τα βιογραφικά των δημιουργών τους, καθώς και οι συλλογές/ πηγές από τις οποίες προέρχονται.
Φινάλε με τον -σπάνιο- «Μικρούλη» του Μίλαν Κούντερα, σε μετάφραση της Νόρας Αναγνώστου:
Το παιδί σου είναι μικράκι.
Μες στην τάξη κάθεται στο πρώτο καρεκλάκι.
Γράμματα δύσκολα μαθαίνει, όλο τα μπερδεύει.
Εμέ, τον δάσκαλο, παιδεύει.
Όμως, όταν το σύμπαν με βλέπει θυμωμένο
και θέλει να με κάνει ευτυχισμένο,
τότε ο δικός σου ο Μικρούλης θα ‘ρθει
«γράμματα» για να μου μάθει.
