Politica 89.8
Όταν η Νταϊάνα περπάτησε ανάμεσα στο θάνατο: Οι νάρκες, ο Χάρι και η Συνθήκη της Οτάβα
Σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά την αξέχαστη επίσκεψη της μητέρας του, Πριγκίπισσας Νταϊάνα, ο Πρίγκιπας Χάρι ταξίδεψε στην Αγκόλα για να συναντήσει τον Πρόεδρο της χώρας, Ζοάο Λουρένσο, και να συζητήσει τις προσπάθειες αποναρκοθέτησης.
Η κίνηση αυτή επαναφέρει στο προσκήνιο έναν αγώνα που ξεκίνησε η Νταϊάνα και συνεχίζει να αφήνει το αποτύπωμά του στη χώρα.
Ο Δούκας του Σάσεξ εξέφρασε το όραμά του για μια «χώρα απαλλαγμένη από νάρκες» κατά τη συνάντησή του με τον Πρόεδρο της Αγκόλας την Τρίτη, σύμφωνα με τη διεθνή ΜΚΟ HALO Trust.
«Τον ευχαριστήσαμε [τον Χάρι] για την εξαιρετική του αφοσίωση και επένδυση στο όραμα μιας χώρας απαλλαγμένης από νάρκες, και εξέφρασε την πρόθεσή του να συνεχίσει να υποστηρίζει το έργο μας με ένα περαιτέρω σημαντικό συμβόλαιο για τα επόμενα τρία χρόνια», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος του μη κερδοσκοπικού οργανισμού, Τζέιμς Κάουαν.
Η Πριγκίπισσα Νταϊάνα πρωτοστάτησε στην εκστρατεία για την εκκαθάριση των ναρκών όταν επισκέφθηκε την πόλη Χουάμπο της κεντρικής Αγκόλας πριν από 28 χρόνια.
«Προσπαθώ μόνο να επισημάνω ένα πρόβλημα που συμβαίνει σε όλο τον κόσμο, αυτό είναι όλο. Δεν είμαι πολιτικό πρόσωπο, ούτε θέλω να γίνω»
Οι εικόνες της Νταϊάνα, τότε ένα από τα πιο διάσημα πρόσωπα στον κόσμο, να περπατά σε ένα καθαρισμένο μονοπάτι σε ένα ενεργό ναρκοπέδιο πιστώνονται ότι βοήθησαν στην κινητοποίηση της κοινής γνώμης ενάντια στις θανατηφόρες συσκευές.
Ξένοι και εγχώριοι παράγοντες γέμισαν χωράφια, χωριά και πόλεις με νάρκες και εκρηκτικά κατά τη διάρκεια δεκαετιών μαχών στην Αγκόλα, στον αιματηρό αγώνα για την ανεξαρτησία από την Πορτογαλία – και τον επακόλουθο εμφύλιο πόλεμο από το 1975 έως το 2002 – σκοτώνοντας και τραυματίζοντας χιλιάδες ανθρώπους.
Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων ζητούσαν επανειλημμένα μια διεθνή συνθήκη απαγόρευσης των ναρκών, η οποία τελικά τέθηκε σε ισχύ λίγους μήνες πριν από τον θάνατο της Νταϊάνα τον Αύγουστο του 1997.
Τον Σεπτέμβριο του 2019, ο Χάρι ακολούθησε τα βήματα της μητέρας του στο ναρκοπέδιο της Χουάμπο.
Read the statement from HALO Trust CEO James Cowan as President Lourenço, alongside Prince Harry, Duke of Sussex, today reaffirmed his «extraordinary dedication to and investment in the vision of a mine-free #Angola.
➡ https://t.co/czZdXt20cN pic.twitter.com/54hkeViTY5
— The HALO Trust (@TheHALOTrust) July 15, 2025
Βάρβαρη κληρονομιά
Περίπου 88.000 άνθρωποι στην Αγκόλα ήταν θύματα ναρκών, σύμφωνα με το HALO Trust με τον φρικτό αντίκτυπο αυτής της βάναυσης κληρονομιάς να στοιχειώνει μέχρι σήμερα τη χώρα.
Το 2019, η μητέρα ενός οκτάχρονου επιζώντα νάρκης θυμήθηκε τη θλίψη της για τον θάνατο του ανιψιού της, Φρεντερίκο, 10 ετών, ο οποίος σκοτώθηκε αφού τα δύο αγόρια βρήκαν μια νάρκη ενώ έπαιζαν ποδόσφαιρο.
Η έκρηξη τραυμάτισε τόσο σοβαρά τον γιο της, Μανουέλ, που το παιδί χρειάστηκε να ακρωτηριαστεί το πόδι του. «Ο πόλεμος τελείωσε πολύ καιρό πριν», είπε η Ερμελίντα στο CNN εκείνη την εποχή.
«Πολλοί άνθρωποι περνούν από αυτό το σημείο. Υπάρχουν πάντα πολλοί άνθρωποι εκεί και ποτέ δεν το είχαν βρει», είπε. «Μέχρι την ημέρα που ήταν εκεί τα παιδιά».
«Φοβόμουν ότι η πριγκίπισσα της Ουαλίας θα ανατιναχθεί»
Θεωρείται εύλογα μια από τις πιο υποβλητικές και ιστορικές εικόνες της αείμνηστης πριγκίπισσας.
Φορώντας το ειδικό γιλέκο και προστατευτικό γείσο στο πρόσωπό της, στις 15 Ιανουαρίου 1997, η τότε λαίδη Νταϊάνα περπατά μέσα σε ένα αληθινό ναρκοπέδιο της πόλης Χουάμπο στην Ανγκόλα.
Ο διεθνής τύπος κατέγραψε τον περίπατο σε μια τόσο επικίνδυνη κίνηση με την εικόνα και τα στιγμιότυπα να γίνονται πρωτοσέλιδο ανά τον κόσμο.
Η Νταϊάνα χρησιμοποιούσε τη δημοφιλία της –που μήνες αργότερα θα της στοίχιζε τη ζωή της– για να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη γύρω από τον κίνδυνο των ναρκοπεδίων σε περιοχές έντασης.
Η πριγκίπισσα επισκέφθηκε την Ανγκόλα ως προσκεκλημένη του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού τον Ιανουάριο του 1997. Η αφρικανική χώρα εκείνη την εποχή βίωνε εύθραυστη περίοδο ειρήνης μετά από έναν εμφύλιο πόλεμο που μαινόταν τα προηγούμενα 20 χρόνια.
Ο πόλεμος θα αναζωπυρωνόταν το 1998 και θα συνεχιζόταν για άλλα τέσσερα χρόνια με τη σύγκρουση να έχει αφήσει στη χώρα περισσότερες από 15 εκατομμύρια νάρκες ξηράς.
«Έρχομαι με την καρδιά μου και θέλω να φωτίσω το γεγονός ότι υπάρχουν άνθρωποι που αγωνιούν, είτε είναι στην Ανγκόλα είτε σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου»
View this post on Instagram
Οι συσκευές του θανάτου, διασκορπισμένες κοντά σε πόλεις και χωριά, είχαν καταστροφικές συνέπειες, προκαλώντας εκτεταμένες απώλειες αμάχων και εμποδίζοντας κάθε προσπάθεια ανάκαμψης μετά τη σύγκρουση. Την ημέρα της επίσκεψης της Νταϊάνα, ένας στους 330 κατοίκους της Ανγκόλα είχε χάσει τουλάχιστον ένα άκρο γράφει το BBC.
«Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καταλληλότερο μέρος από την Ανγκόλα για να ξεκινήσει αυτή η εκστρατεία, καθώς αυτή η χώρα έχει τον μεγαλύτερο αριθμό ακρωτηριασμένων στον πληθυσμό της από οπουδήποτε στον κόσμο», είπε η Νταϊάνα στους συγκεντρωμένους δημοσιογράφους.
Η Νταϊάνα περπάτησε σε ένα καθαρό μονοπάτι μέσα στο ναρκοπέδιο, συνοδευόμενη από τον ειδικό ναρκαλιευτή, Πολ Χέσλοπ, από το Halo Trust, έναν οργανισμό αφιερωμένο στην εκκαθάριση ναρκών ξηράς.
Ο Χέσλοπ ομολόγησε τον τρόμο του αργότερα στο BBC: «Φοβόμουν ότι θα αποκτούσα διασημότητα ως το πρόσωπο που ανατίναξε την πριγκίπισσα της Ουαλίας».
Η Νταϊάνα δεν έκανε απλά ένα περίπατο, έκανε μια συμβολική κίνηση-πρόκληση προς τις κυβερνήσεις να σταματήσουν να αγνοούν τις νάρκες ξηράς και μια έκκληση για διεθνή δράση με στόχο την εξάλειψη της χρήσης τους.
Η κίνησή της ήταν τόσο εμβληματική, όσο και καθοριστική.
Η κοινή γνώμη ευαισθητοποιήθηκε για την αποναρκοθέτηση και οι διπλωματικές πιέσεις για την αφαίρεσή τους πολλαπλασιάστηκαν.
«Είναι ανεξέλεγκτη»
Η καμπάνια και το μανιφέστο της Νταϊάνα που υποστήριξε δημόσια την εκστρατεία του Ερυθρού Σταυρού για μια παγκόσμια απαγόρευση των ναρκών ήταν ασυμβίβαστη με την πολιτική της τότε βρετανικής κυβέρνησης με πολιτικούς του Συντηρητικού κόμματος να εξοργίζονται.
Ο υφυπουργός Αμυνας, Ερλ Χάου χαρακτήρισε την Νταϊάνα «ανεξέλεγκτη» και «στρεβλά ενημερωμένη» γύρω από το θέμα με τους δημοσιογράφους να την βομβαρδίζουν με ερωτήσεις σχετικά με την πολιτική καταιγίδα που είχε δημιουργήσει στο Ηνωμένο Βασίλειο.
«Προσπαθώ μόνο να επισημάνω ένα πρόβλημα που συμβαίνει σε όλο τον κόσμο, αυτό είναι όλο. Δεν είμαι πολιτικό πρόσωπο, ούτε θέλω να γίνω. Ερχομαι με την καρδιά μου και θέλω να φωτίσω το γεγονός ότι υπάρχουν άνθρωποι που αγωνιούν, είτε είναι στην Ανγκόλα είτε σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Το γεγονός είναι ότι πιστεύω στον ανθρωπισμό, πάντα το έκανα και πάντα θα το κάνω», είχε απαντήσει εκνευρισμένη και σαφώς στενοχωρημένη.
Νταϊάνα και η Συνθήκη της Οτάβα
Ένα χρόνο μετά, η Νταϊάνα εκφώνησε μια ομιλία στο Βασιλικό Γεωγραφικό Ινστιτούτο του Λονδίνου ζητώντας να σταματήσει «η μάστιγα στη Γη που προκαλούν οι νάρκες ξηράς». Δεν σταμάτησε εκεί.
Λίγο πριν τον τραγικό θάνατο της η Νταϊάνα ταξίδεψε στη Βοσνία για να παρακολουθήσει δραστηριότητες εκκαθάρισης ναρκών ξηράς και να συναντήσει θύματα που είχαν τραυματιστεί κατά τη διάρκεια του βάναυσου εμφυλίου πολέμου στη χώρα τη δεκαετία του 1990.
Η καμπάνια της είχε αποτέλεσμα να χρηματοδοτηθούν έργα απονακροθέτησης ανά τον κόσμο και κινητοποίησε τις κυβερνήσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης, με αποτέλεσμα τη δημιουργία της Συνθήκης της Οτάβα το 1999 – η οποία είχε ως στόχο την εξάλειψη της χρήσης, παραγωγής, αποθήκευσης και μεταφοράς ναρκών ξηράς.
Μόλις μερικές εβδομάδες μετά την επίσκεψή της στη Βοσνία, έχασε τη ζωή της σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα στο Παρίσι, στις 31 Αυγούστου 1997.
«Πιστεύω στον ανθρωπισμό. Πάντα το έκανα και πάντα θα το κάνω»
Η Συνθήκη της Οτάβα
Ο νεοεκλεγείς τότε πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Τόνι Μπλερ, δεσμεύτηκε να επικυρώσει τη Συνθήκη της Οτάβα στην επέτειο του θανάτου της.
Η Συνθήκη της Οτάβα ή Συνθήκη για την Απαγόρευση των Ναρκών απαγορεύει πλήρως τις νάρκες κατά προσωπικού. Η συνθήκη υπογράφηκε στην Οτάβα του Καναδά το 1999 και η επίσημη ονομασία της είναι «Συνθήκη για την απαγόρευση της χρήσης, αποθήκευσης, παραγωγής και διακίνησης ναρκών κατά προσωπικού και για την καταστροφή τους» (Convention on the Prohibition of the Use, Stockpiling, Production and Transfer of Anti-Personnel Mines and on their Destruction).
Πέρα από τον τερματισμό της παραγωγής και της ανάπτυξης ναρκών κατά προσωπικού, κάθε μέλος της συνθήκης πρέπει να καταστρέψει όλες τις νάρκες αυτού του τύπου μέσα σε μία τετραετία.
Μόνο ένας μικρός αριθμός ναρκών έχει τη δυνατότητα να παραμείνει και αυτός για καθαρά εκπαιδευτικούς σκοπούς, όπως είναι η ανίχνευση ναρκών και η αποναρκοθέτηση.
Σε χρονικό ορίζοντα δεκαετίας από την υπογραφή της συνθήκης κάθε χώρα οφείλει να ολοκληρώσει τον καθαρισμό των ναρκοθετημένων της περιοχών.
Το τελευταίο είναι δύσκολο να επιτευχθεί για ορισμένες χώρες, αλλά στις ετήσιες συναντήσεις των μελών της συνθήκης υπάρχει η δυνατότητα να ζητηθεί παράταση ή και βοήθεια.
Η συνθήκη καλύπτει μόνο τις νάρκες κατά προσωπικού. Διάφοροι άλλοι τύποι ναρκών όπως είναι οι αντιαρματικές, οι τηλεκατευθυνόμενες, οι μικτού τύπου καθώς και διάφορες άλλες παρεμφερείς συσκευές δεν περιλαμβάνονται σε αυτή.
Με βάση την αναφορά της Διεθνούς Εκστρατείας για την Απαγόρευση των Ναρκών για το Μάιο του 2006, αρκετές χώρες δήλωσαν την ύπαρξη αποθεμάτων ναρκών ξηράς, που ξεπερνά τα 160 εκατομμύρια, 39,5 από τα οποία έχουν πλέον καταστραφεί από τις χώρες της συνθήκης.
74 χώρες δήλωσαν ότι έχουν καταστρέψει το σύνολο των αποθεμάτων τους σε νάρκες και άλλες 64 ότι δε διαθέτουν απόθεμα για να καταστρέψουν.
Αρχικά, η αναφορά που ξεκίνησε από τη Διεθνή Εκστρατεία για την Απαγόρευση των Ναρκών το 1997 συγκέντρωσε 855.000 υπογραφές.
Όσο η σύμβαση ήταν ανοικτή για υπογραφή, υπογράφηκε από 133 χώρες. Μέχρι το τέλος του 2007 είχε υπογραφεί από 158 χώρες και επικυρωθεί από 156.
Οι χώρες που λένε όχι
Ωστόσο 37 χώρες δεν έχουν υπογράψει τη συνθήκη. Οι σημαντικότερες χώρες που παράγουν και αποθηκεύουν νάρκες και δεν υπέγραψαν τη συνθήκη είναι, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, η Ινδία, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και η Ρωσία.
Οι Η.Π.Α. αρνήθηκαν να θέσουν την υπογραφή τους καθώς δεν τους παραχωρήθηκε η δυνατότητα εξαίρεσης για τη Νότια Κορέα, όπου οι νάρκες ξηράς θεωρούνται ουσιώδες μέρος της στρατηγικής τους. Με βάση την αμερικανική κυβέρνηση ένα εκατομμύρια νάρκες, που βρίσκονται τοποθετημένες DMZ μεταξύ Βόρειας και Νότιας Κορέας συμβάλλουν στη διατήρηση της ειρήνης μεταξύ των δύο χωρών, αποτρέποντας τυχόν επίθεση της Βόρειας Κορέας.
Η Ινδία πάλι απέφυγε να υπογράψει με τη δικαιολογία ότι θεωρεί τις νάρκες απαραίτητες για την αποφυγή της διείσδυσης ισλαμιστών εκπαιδευμένων εξτρεμιστών στο κρατίδιο Τζαμού και Κασμίρ.
Υπάρχει μία ρήτρα της συνθήκης, το Άρθρο 3, το οποίο επιτρέπει στις χώρες να διατηρούν απόθεμα ναρκών για εκπαιδευτικούς σκοπούς ή για την ανάπτυξη αντίμετρων. 64 χώρες έχουν εκμεταλλευτεί την ευκαιρία. Συνολικά 289.000 νάρκες έχουν κριθεί διατηρήσιμες από διάφορες χώρες με βάση το άρθρο 3. Επιπλέον 23 χώρες έχουν δηλώσει μηδενικό αριθμό ναρκών.
Όταν έλαβε χώρα ο δεύτερος απολογισμός σχετικά με τις νάρκες στη Βουλή των Κοινοτήτων, ο υπουργός εξωτερικών, Ρόμπιν Κουκ επαίνεσε και απένειμε φόρο τιμής στο έργο της Νταϊάνα σχετικά με τις νάρκες:
«Όλοι οι αξιότιμοι βουλευτές θα γνωρίζουν τη σημαντική συνεισφορά της πριγκίπισσας Νταϊάνα να ενημερώσει πολλούς από τους ψηφοφόρους μας για το ανθρώπινο κόστος των ναρκών ξηράς. Ο καλύτερος τρόπος για να δείξουμε την εκτίμηση μας στο έργο της και στο έργο των μη κυβερνητικών οργανώσεων, που έχουν πραγματοποιήσει εκστρατείες ενάντια στις νάρκες ξηράς είναι να προωθήσουμε το νομοσχέδιο και να ανοίξουμε το δρόμο για μία παγκόσμια απαγόρευση των ναρκών ξηράς».
Μόλις τον Ιούνιο του 2025 ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι υπέγραψε διάταγμα για την αποχώρηση της Ουκρανίας από τη Συνθήκη της Οτάβα σύμφωνα με το Reuters.
Τον Μάρτιο του 2025 Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία και Πολωνία συμφώνησαν να αποσυρθούν από τη διεθνή συνθήκη ως απάντηση στις ανησυχίες για την αυξανόμενη στρατιωτική απειλή της Ρωσίας προς τα γειτονικά κράτη μέλη του ΝΑΤΟ.
