Politica 89.8
Ιβ Άνταμς: Η γυναίκα που οι ΗΠΑ απέλασαν γιατί ήταν λεσβία και οι Ναζί εκτέλεσαν γιατί ήταν Εβραία
Τη δεκαετία του 1920, οι λεσβίες της Νέας Υόρκης συνέρρεαν στο 129 MacDougal Street, ένα τεϊοποτείο στην καρδιά του Γκρίνουιτς Βίλατζ. Αυτό το στέκι -ένας σχετικά ασφαλής χώρος σε μια εποχή που οι νόμοι περί σοδομισμού ποινικοποιούσαν την ομόφυλη δραστηριότητα σε εθνικό επίπεδο- διευθύνονταν από μια Εβραία μετανάστρια από την Πολωνία, η οποία άκουγε στο όνομα Ιβ Άνταμς.
Η Άνταμς, όντας μια τολμηρή και μυστηριώδης γυναίκα, προσέλκυσε την ανεπιθύμητη προσοχή της κυβέρνησης λόγω των ανορθόδοξων δραστηριοτήτων της και του απαγορευμένου βιβλίου της για τον λεσβιακό έρωτα. Την παρακολουθούσαν, στη συνέχεια τη συνέλαβαν, την κατηγόρησαν για ανάρμοστη συμπεριφορά και αισχροκέρδεια και τελικά την απέλασαν πίσω στην Ευρώπη.
«Ήταν γενναία. Δεν ήταν απερίσκεπτη. Νομίζω ότι ήταν αφελής. Δεν καταλάβαινε τον πραγματικό κίνδυνο σε αυτό που έκανε. Οι άνθρωποι της [της είπαν], ‘Είμαστε στην Αμερική. Τίποτα δεν μπορεί να μας συμβεί’»
View this post on Instagram
Eve’s Hangout
Η επιχείρηση της Άνταμς -γνωστή κυρίως ως Eve’s Hangout (Το στέκι της Ιβ), αλλά αναφερόταν επίσης ως Eve’s Tearoom και Eve & Ann’s- άργησε να ανοίξει το 1924. Λειτούργησε για μόλις δύο χρόνια, αλλά σε αυτό το διάστημα, έκανε μια κρίσιμη διαφορά στην κοινότητα.
Το να είσαι ανοιχτά λεσβία τη δεκαετία του 1920 απαιτούσε σημαντικό θάρρος και η Άνταμς προσέφερε μεγάλη υπηρεσία δημιουργώντας έναν άνετο χώρο για να συγκεντρώνονται οι λεσβίες, λέει η Λίλιαν Φάντερμαν, ομότιμη ερευνήτρια στο California State University, Fresno, η οποία συχνά αποκαλείται «μητέρα της λεσβιακής ιστορίας».
Το Γκρίνουιτς Βίλατζ, με τον πληθυσμό του από ελεύθερους καλλιτέχνες και μποέμ, ήταν το τέλειο σκηνικό για αυτό το εγχείρημα.
Μια «ταραχοποιός» μεταναστεύει στις ΗΠΑ
Γεννημένη το 1891 ως Τσάβα Ζλόσεβερ, η Άνταμς μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1912. Εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη και εντάχθηκε σε μια ομάδα αναρχικών οργανωτών, ομιλητών και συγγραφέων. Μέχρι το 1919, εργαζόταν ως πλανόδια πωλήτρια για ριζοσπαστικά έντυπα. Τράβηξε την προσοχή του Γραφείου Ερευνών, όπως ήταν τότε γνωστό το FBI, το οποίο τη θεώρησε «ταραχοποιό» και άρχισε να παρακολουθεί τις δραστηριότητές της.
Στις αρχές του 1921, η Άνταμς μετακόμισε στο Σικάγο, όπου ήταν συνδιαχειρίστρια ενός τεϊοπολείου που ονομαζόταν Gray Cottage – καταφύγιο για αριστερούς στοχαστές που προσέλκυε και λεσβίες – στη γειτονιά Towertown, που ήταν ουσιαστικά η εκδοχή του Γκρίνουιτς Βίλατζ στην πόλη του Ιλινόις. Δύο χρόνια αργότερα, η Άνταμς επέστρεψε στη Νέα Υόρκη, όπου άνοιξε το Eve’s Hangout.
Το tearoom, που λειτουργούσε κατά τη διάρκεια της ποτοαπαγόρευσης, πιθανότατα λειτουργούσε και ως speakeasy, και οι επισκέπτες έφερναν πιθανότατα φιάλες με παράνομο αλκοόλ μαζί τους για να το χρησιμοποιήσουν σε ανάμεικτα ποτά, λέει ο Φάντερμαν.
Η Άνταμς, η οποία είχε πολλές σχέσεις με γυναίκες, φαινόταν να θεωρεί τον εαυτό της μέλος του «τρίτου φύλου», το οποίο δεν ήταν ούτε αρσενικό ούτε θηλυκό – παρόμοια με τη σημερινή μη δυαδική ταυτότητα, σύμφωνα με την Φάντερμαν.
Το υιοθετημένο αμερικανικό όνομά της, «Ιβ Άνταμς», ήταν μια συνειδητή επιλογή: είναι ένα παιχνίδι με τον βιβλικό Αδάμ και την Εύα, που χρησιμεύει ως δήλωση ότι δεν ήταν ταυτόχρονα ούτε το ένα ούτε το άλλο. (Η Άνταμς είχε επίσης το όνομα Έβα Κότσεβερ).
«Έλεγε δυνατά τη λέξη ‘λεσβία’, η οποία είχε τόσο αρνητική χροιά εκείνη την εποχή»
View this post on Instagram
The Daring Life and Dangerous Times of Eve Adams
Ο Τζόναθαν Νεντ Κατς, συγγραφέας του βιβλίου The Daring Life and Dangerous Times of Eve Adams, αποκαλεί το θέμα της βιογραφίας του 2021 «έναν από αυτούς τους ανθρώπους».
Ο Κατς κατάγεται από το Γκρίνουιτς Βίλατζ και τρώει τακτικά στο La Lanterna, ένα ιταλικό εστιατόριο στο κτίριο μικτής χρήσης που κάποτε στέγαζε το Eve’s Hangout. Ο ιδιοκτήτης έχει δώσει το όνομα της Άνταμς σε πολλά ποτά.
Η λεσβιακή αγάπη
Το 1925, η Άνταμς δημοσίευσε ένα σύντομο βιβλίο με τίτλο Lesbian Love, το οποίο προοριζόταν για ιδιωτική κυκλοφορία και περιορίστηκε σε μια έκδοση μόλις 150 αντιτύπων.
Το σύντομο κείμενο -που αποτυπώνεται ολόκληρο στο βιβλίο του Κατς – καταγράφει τις ζωές και τους έρωτες περίπου δύο δωδεκάδων λεσβιών, όλες από τις οποίες βασίζονταν σε πραγματικούς ανθρώπους που γνώριζε ο Άνταμς, αλλά αναγνωρίζονταν στο Lesbian Love μόνο με ψευδώνυμα. Στους χαρακτήρες περιλαμβάνονταν η Τζόνι, η οποία περιγράφεται ως «ψηλή, με φαρδείς ώμους» και ωοειδές πρόσωπο, φορώντας «αυστηρά κομμένα ρούχα», και η Ανν, μια γυναίκα της Δυτικής Ακτής με «εντυπωσιακές κίτρινες μπούκλες» και μπάσα φωνή.
«Η Ανν είναι ο μαγνήτης, η φωτιά, και όπου εμφανίζεται, αφήνει πάντα πίσω της κάποιο θύμα», έγραψε η Άνταμς. «Είναι σαν πεταλούδα και έλκεται μόνο από παρθένες».
Έπειτα υπήρχε η Σάρα, «ένα απλό κοριτσάκι- ο πρώτος έρωτας της Ανν εδώ». Η Σάρα βίωσε τρομερό άγχος μήπως χάσει την Ανν, η οποία είχε τη φήμη ότι θα την αγαπούσε και θα την άφηνε, από έναν από τους «πολλούς αντιπάλους της».
«Πώς βρήκα τον εαυτό μου»
Στο παράρτημα, με τίτλο «Πώς βρήκα τον εαυτό μου», η ανώνυμη αφηγήτρια του βιβλίου – πιθανότατα ένα λογοτεχνικό alter-ego της ίδιας της Άνταμς – περιγράφει τη σεξουαλική της αφύπνιση σε ηλικία 19 ετών, όταν ζούσε σε μια αγροτική αποικία καλλιτεχνών.
Γνώρισε μια όμορφη γυναίκα, περίπου 30 ετών, η οποία την προσκάλεσε να καθίσει στην αγκαλιά της. Κουρασμένη από τους άντρες και νιώθοντας ότι κάτι της έλειπε, η αφηγήτρια, η οποία ονειρευόταν για πολύ καιρό να βιώσει το τρυφερό χάδι μιας γυναίκας, πέρασε τη νύχτα με την άγνωστη.
Ο Κατς τονίζει το θάρρος της Άνταμς για την έκδοση του Lesbian Love. «Έλεγε δυνατά τη λέξη ‘λεσβία’, η οποία είχε τόσο αρνητική χροιά εκείνη την εποχή», λέει.
«Ήταν τόσο ηρωικό εκ μέρους της να συγκεντρώσει αυτές τις ιστορίες. Πρόκειται για διαφορετικούς τύπους γυναικών: κάποιες είναι κάπως αστείες, κάποιες κυριαρχικές. Φαινόταν ότι ήθελε να δείξει ότι οι λεσβίες είναι εξίσου τρελές με όλους τους άλλους. Ήταν τόσο ασυνήθιστο για εκείνη την εποχή».
Το βιβλίο δεν ήταν «επαγγελματικά γραμμένο», προσθέτει ο Κατς. «Είναι μια ερασιτεχνική άποψη των γυναικών που γνώριζε».
Το 129 MacDougal Street, ο πρώην χώρος του Eve’s Hangout, φιλοξενεί τώρα ένα ιταλικό εστιατόριο (με την πράσινη προεξοχή). Πηγή: Wikimedia Commons
Η απέλαση απο τις ΗΠΑ
Στη βιογραφία του, ο Κατς περιγράφει λεπτομερώς τις ιστορίες πολλών από τις γνωστές συντρόφους της Άνταμς, συνδυάζοντας αυτές τις αφηγήσεις με αποσπασματικές καταγραφές της ζωής της. Ένα βασικό ερώτημα που τίθεται στο βιβλίο είναι γιατί η Άνταμς απέτυχε να αποκτήσει την αμερικανική υπηκοότητα, παρά το γεγονός ότι δήλωσε την πρόθεσή της να το κάνει το 1923. Αυτή η ιδιότητα θα δυσκόλευε τις αρχές να την πετάξουν έξω από τη χώρα- η απόφαση της Άνταμς να μην την ακολουθήσει τελικά της κόστισε τη ζωή.
Το 1926, η Άνταμς συνελήφθη και φυλακίστηκε για την έκδοση του Lesbian Love, το οποίο θεωρήθηκε «άσεμνο» στα μάτια του νόμου. Κρίθηκε επίσης ένοχη για ανάρμοστη συμπεριφορά επειδή υποτίθεται ότι προσπάθησε να αποπλανήσει μια μυστική αστυνομικό ονόματι Μάργκαρετ Λέοναρντ, η οποία είχε αναλάβει να την παγιδεύσει.
Εκτός από την ποινή ενός έτους που της επιβλήθηκε για τις κατηγορίες περί αισχροκέρδειας, η Άνταμς καταδικάστηκε σε έξι μήνες σε γυναικείο σωφρονιστικό ίδρυμα – ένα ζεύγος ποινών που επέτρεψε στις αρχές να αρχίσουν να εξετάζουν αν θα την έστελναν πίσω στην Πολωνία μετά την αποφυλάκισή της από τη φυλακή.
«Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί»
Σε μια ακρόαση για απέλαση τον Νοέμβριο του 1926, η Άνταμς υποστήριξε ότι δεν είχε κάνει τίποτα κακό. «Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί θα έπρεπε να με ξεχωρίσουν και να με καταδικάσουν σε φυλάκιση επειδή έγραψα το βιβλίο μου, το οποίο είχε σκοπό να δείξει μόνο τη χιουμοριστική πλευρά της ζωής, τη σοβαρή πλευρά της ζωής και την τραγωδία, όλα μαζί», κατέθεσε η Άνταμς.
Παρά τις διαμαρτυρίες και τις εκκλήσεις της Άνταμς να παραμείνει στις ΗΠΑ και να ζητήσει την υπηκοότητα, απελάθηκε πίσω στην Ευρώπη τον Δεκέμβριο του 1927. Μετά από αυτό, πέρασε πάνω από μια δεκαετία για να ξαναχτίσει τη ζωή της – αλλά η άνοδος του Αδόλφου Χίτλερ και των Ναζί έριξε μια δυσοίωνη σκιά στη ζωή στην Ευρώπη, ειδικά για τους Εβραίους.
Ενώ εργαζόταν ως δημοσιογράφος στο Παρίσι το 1933, η Άνταμς γνώρισε τη Χέλα Όλσταϊν μια Εβραία τραγουδίστρια που εμφανιζόταν σε καμπαρέ. Οι δύο γυναίκες σύντομα συγκατοίκησαν και διέμεναν στο ίδιο σπίτι για τα επόμενα δέκα χρόνια. Παρόλο που η δηλωμένη φύση της σχέσης τους δεν ήταν απολύτως σαφής – κάποια στιγμή, η Όλσταϊν παντρεύτηκε έναν άνδρα και έγινε Χέλα Όλσταϊν Σόλντερ, ωστόσο η Άνταμς συνέχισε να ζει με το ζευγάρι – οι δύο γυναίκες φάνηκε να είναι κάτι περισσότερο από φίλες. «Η εικασία μου είναι ότι η Χέλα ήταν αμφιφυλόφιλη», λέει ο Κατς.
«Φαινόταν ότι ήθελε να δείξει ότι οι λεσβίες είναι εξίσου τρελές με όλους τους άλλους. Ήταν τόσο ασυνήθιστο για εκείνη την εποχή»
Εβραίες και λεσβίες στο έλεος των Ναζί
Μετά το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1939, η Άνταμς και η Όλσταϊν απέφυγαν τη σύλληψη από τους Ναζί, ακόμη και όταν το συνεργατικό καθεστώς του Βισύ άρχισε να αυξάνει τις μαζικές απελάσεις «ξένων και απάτριδων» Εβραίων το 1942. (Οι Ναζί στοχοποίησαν επίσης τις λεσβίες και έστειλαν χιλιάδες ομοφυλόφιλους άνδρες σε στρατόπεδα συγκέντρωσης). Αυτή η αναστολή όμως δεν κράτησε για πολύ.
Στις 7 Δεκεμβρίου 1943 – ακριβώς δύο χρόνια μετά την ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ που έφερε την πρώην υιοθετημένη χώρα του Άνταμς στον πόλεμο – οι αρχές συνέλαβαν την Άνταμς και την Όλσταϊν. Πέντε ημέρες αργότερα, το ζευγάρι έφτασε στο στρατόπεδο εγκλεισμού στο Drancy έξω από το Παρίσι, όπου υπέμειναν τον συνωστισμό, τις ανθυγιεινές συνθήκες και την πείνα.
Στις 17 Δεκεμβρίου, οι δύο γυναίκες εντάχθηκαν μαζί με περίπου 848 άλλους Εβραίους κρατούμενους στο Άουσβιτς-Μπίρκεναου στην κατεχόμενη από τους Ναζί Πολωνία. Καμία από τις δύο δεν επέζησε μέχρι την απελευθέρωση του Άουσβιτς τον Ιανουάριο του 1945, αλλά οι ακριβείς συνθήκες του θανάτου τους είναι άγνωστες. Μπορεί να ήταν μεταξύ των 112 γυναικών από το μεταγωγικό τους που επιλέχθηκαν για να εργαστούν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης- το πιθανότερο είναι ότι πέθαναν από αέρια λίγο μετά την άφιξή τους.
«Είμαι σίγουρος ότι είναι ακόμα ζωντανή»
Ο Έραν Ζάχαβι είναι ανιψιός της Άνταμς. Ο παππούς του, ο Γερακμίελ Ζλοκζιούερ (αργότερα άλλαξε το όνομα σε Ζάχαβι), ήταν ο μικρότερος αδελφός της Άνταμς. Και τα έξι αδέλφια του Γερακμίελ δολοφονήθηκαν από τους Ναζί κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Ο Γερακμίελ γλίτωσε από αυτή τη μοίρα μόνο επειδή είχε μεταναστεύσει από την Πολωνία στην κατεχόμενη από τη Βρετανία Παλαιστίνη το 1931.
Η τελευταία καρτ ποστάλ που έλαβε ο Γερακμίελ από την Άνταμς χρονολογείται από τον Ιούνιο του 1940. Αν και ο Γερακμίελ δεν μπόρεσε να μάθει τι είχε συμβεί στη μεγαλύτερη αδελφή του, διατήρησε μια ζωή την πεποίθηση ότι ήταν ακόμα ζωντανή κάπου εκεί έξω και ότι ίσως είχε διαφύγει στην Ισπανία κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Στο νεκροκρέβατό του το 1983, ο Γερακμίελ απηύθυνε έκκληση στον εγγονό του. «Μου είπε: ‘Κοίτα, πρέπει να βρεις την Ιβ», θυμάται ο Εράν. «Είμαι σίγουρος ότι είναι ακόμα ζωντανή».
Ο Γερακμίελ δεν είπε στον Έραν για τη σεξουαλικότητα της αδελφής του και τη ζωή της στη Νέα Υόρκη. Ήταν πολύ θρησκευόμενος και το θέμα ήταν ταμπού. Ήταν μια διαφορετική εποχή, λέει ο Έραν. Ενώ η Άνταμς ήταν μια «πολύ αφοσιωμένη επαγγελματίας», προσθέτει, η αφέλειά της όσον αφορά τα όρια του τι ήταν πολιτισμικά αποδεκτό στις αρχές του 20ού αιώνα πιθανώς οδήγησε στη σύλληψη και την απέλασή της από τις ΗΠΑ.
«Εμπιστευόταν ανθρώπους που δεν έπρεπε να εμπιστευτεί», λέει ο Έραν. «Ήταν γενναία. Δεν ήταν απερίσκεπτη. Νομίζω ότι ήταν αφελής. Δεν καταλάβαινε τον πραγματικό κίνδυνο σε αυτό που έκανε. Οι άνθρωποι της [της είπαν], ‘Είμαστε στην Αμερική. Τίποτα δεν μπορεί να μας συμβεί’».
*Πηγή: Smithsonian Magazine, Κεντρική φωτογραφία: Σελίδες από το πολωνικό διαβατήριο της Ιβ Άνταμς, Προσφορά του Ντάνιελ Ολστάιν στο Smithsonian Magazine, Πηγή: smithsonianmag.com
