Politica 89.8
«Ποιος είναι πέραν του νόμου;» – Η Μπάρμπαρα Κρούγκερ είναι και θα είναι για πάντα επίκαιρη
Κάποιοι υποστηρίζουν πως η ιστορία επαναλαμβάνεται. Κάποιοι άλλοι πως εμφανίζει κοινά μοτίβα, αλλά δεν επαναλαμβάνεται. Ό,τι και αν ισχύει τελικά, η Μπάρμπαρα Κρούγκερ έχει, σε κάθε περίπτωση μια απάντηση- κάποιες φορές… την ίδια.
Η Κρούγκερ έχει δημιουργήσει ξανά και ξανά έργα τέχνης με που θυμίζουν ταμπέλες σε εθνικές οδούς, με τεράστια γράμματα που «φωνάζουν» στην κοινωνία και καθιστούν ορατές τις καλά κρυμμένες μορφές εξουσίας και ελέγχου στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Κάποια από τα έργα της βρίσκονται σε δημόσιους χώρους, κάποια «πηγαινοέρχονται» σε εκθέσεις, ενώ σε ορισμένα επιστρέφει και πάλι τώρα η ίδια σε μια αναθεώρησή τους για σειρά βίντεο που ονομάζει «replays».
Ψωνίζω, άρα υπάρχω, Μπάρμπαρα Κρούγκερ, Από της έκθεσή της Thinking of You. I Mean Me. I Mean You στην γκαλερί Serpentine του Λονδίνου, 2024, Πηγή: EPA/ANDY RAIN
Γιατί τόση επανάληψη;
Αναζητήστε μια απάντηση στο Untitled (Questions) στο ίντερνετ, ένα έργο που η Κρούγκερ δημιούργησε αρχικά για έναν προσωρινό χώρο του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Λος Άντζελες το 1990 και στη συνέχεια αναθεώρησε για τον χώρο Geffen Contemporary του ιδρύματος το 2018. Η εκδοχή του 2018, η οποία έχει μήκος 191 πόδια, υποτίθεται ότι θα παρέμενε εκτεθειμένη μέχρι τις προεδρικές εκλογές του 2020 στις ΗΠΑ, αλλά συνεχίζει να δεσπόζει σήμερα πάνω από το χώρο στάθμευσης του Geffen Contemporary.
Υπήρξαν τουλάχιστον δύο φορές που η Εθνική Φρουρά των ΗΠΑ στάθηκε απειλητικά κάτω από την τοιχογραφία της Κρούγκερ. Η μία ήταν το 1992, όταν το Λος Άντζελες έγινε τόπος ευρείας διαμαρτυρίας μετά την αθώωση τεσσάρων αστυνομικών του τμήματος του Λος Άντζελες που κατηγορούνταν για υπερβολική βία κατά του Ρόντνεϊ Κινγκ.
Σε μια φωτογραφία που τραβήχτηκε εκείνη τη χρονιά από τον Γκάρι Λέοναρντ, διακρίνονται τρεις στρατιώτες να κραδαίνουν όπλα καθώς απομακρύνονται από την τοιχογραφία της Κρούγκερ, η οποία μοιάζει με αμερικανική σημαία της οποίας οι λωρίδες έχουν αντικατασταθεί από προφητικές λέξεις. «Ποιος είναι πέραν του νόμου;», αναρωτιέται το έργο της Κρούγκερ.
View this post on Instagram
«Ποιος είναι πέραν του νόμου;»
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα έφτασε αυτή την εβδομάδα, όταν ο φωτογράφος Τζέι Κλέντενιν τράβηξε μια άλλη φωτογραφία του Untitled (Questions) που δεσπόζει πάνω από άνδρες της Εθνικής Φρουράς που φορούν προστατευτικό εξοπλισμό.
Το σώμα ασφαλείας βρισκόταν εκεί σύμφωνα με τις επιταγές του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ με σκοπό να καταπολεμήσει τους ανθρώπους που διαμαρτύρονταν για την ICE (Υπηρεσία Μετανάστευσης και Τελωνειακής Επιβολής των Ηνωμένων Πολιτειών), η οποία πραγματοποίησε έφοδο σε τοποθεσίες στο Λος Άντζελες προς αναζήτηση μεταναστών, για τους οποίους η οργάνωση ισχυριζόταν ότι δεν είχαν χαρτιά, νωρίτερα αυτόν τον μήνα.
Οι διαδηλωτές όμως δεν φαίνονται πουθενά στη φωτογραφία του Κλέντενιν, η οποία είναι απόκοσμα στατική και ανησυχητικά ήρεμη -ακόμη και όταν βανδαλισμοί, λεηλασίες και συλλήψεις λάμβαναν χώρα όχι πολύ πέρα από το κάδρο της. «Ποιος είναι πέραν του νόμου», αναρωτιέται για άλλη μια φορά το έργο της Κρούγκερ.
Πηγή: goethe.de
Σύμφωνα με το ART News, οι απαντήσεις στο εν λόγω ερώτημα είναι πολλαπλές, αλλά σύμφωνα με το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ η απάντηση είναι: ο πρόεδρος.
Πέρυσι, πριν από την επανεκλογή του Τραμπ, το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε ότι οι πρώην πρόεδροι έχουν νομική ασυλία για τις πράξεις που άσκησαν όσο ηγούνταν της χώρας. «Ο πρόεδρος δεν είναι υπεράνω του νόμου», έγραψε ο επικεφαλής δικαστής Τζον Ρόμπερτς στη γνώμη της πλειοψηφίας, η οποία ουσιαστικά διακήρυττε το αντίθετο.
Οι διαδηλώσεις θέτουν όμως και νέες απαντήσεις και σε αυτό το ερώτημα. Είναι η ICE υπεράνω του νόμου; Είναι η Εθνική Φρουρά; Μπορεί κανείς εύκολα να φανταστεί την Κρούγκερ να κάνει παρόμοιες έρευνες με την τέχνη της κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 -και ακόμη και πριν από αυτήν- και αυτό είναι μόνο μια απόδειξη της προνοητικότητάς της.
Η πάντα επίκαιρη Μπάρμπαρα Κρούγκερ
Η Κρούγκερ ήταν πάντοτε μια οξυδερκής παρατηρήτρια της εξουσίας. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’80, είδε τις κρυφές μορφές της στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Βασιζόμενη σε δεξιότητες που έμαθε στον κόσμο των εκδόσεων, ενώ εργαζόταν ως εικονογράφος και γραφίστρια για έντυπα όπως το Mademoiselle και το House & Garden, τοποθετούσε εικόνες δίπλα σε κείμενο τυπωμένο με Futura Bold Oblique και Helvetica Ultra Compressed – γραμματοσειρές που μπορούν να «κόψουν πραγματικά το λίπος», όπως το έθεσε κάποτε η ίδια η Κρούγκερ.
Η Κρούγκερ έχει χρησιμοποιήσει αυτές τις γραμματοσειρές στα έργα της για να μιλήσει όσο πιο άνετα γίνεται για την εξουσία και του μηχανισμούς της με αποτέλεσμα αυτά να αναφέρονται συχνά από ακτιβιστές ακόμη κι αν δημιουργήθηκαν πριν από δεκαετίες από την ίδια. Αυτή είναι πάντα επίκαιρη.
«Μια αριστερή που βγάζει καπνούς»
Το Untitled (Questions) ήταν πάντα μια διαμαρτυρία, αν και αρχικά δεν είχε μεγάλη σχέση με τον Τραμπ. Η τοιχογραφία παραγγέλθηκε από το MOCA το 1989 και αρχικά προοριζόταν να περιλαμβάνει το κείμενο του όρκου πίστης (Pledge of Allegiance).
Παρόλο που η Μπάρμπαρα Κρούγκερ άρχισε να σχεδιάζει το έργο δύο χρόνια πριν, η χειρονομία φαινόταν να παραπέμπει έμμεσα στη συντηρητική χειροδικία του 1988 σχετικά με τις προσπάθειες να μην ακουστεί ο όρκος στις σχολικές αίθουσες, με τον Τζορτζ Μπους, τότε αντιπρόεδρο του Ρόναλντ Ρήγκαν, να ισχυρίζεται ότι μια τέτοια χειρονομία ήταν αντισυνταγματική. Ο εκπρόσωπος ενός Ρεπουμπλικανού αντιπροσώπου δήλωσε στους Los Angeles Times το 1989 ότι η Κρούγκερ φαινόταν σαν «μια αριστερή που βγάζει καπνούς».
Πηγή: goethe.de
Η αρχική της πρόταση τελικά απορρίφθηκε, όχι εξαιτίας του ρεπουμπλικανικού βιτριολισμού αλλά εξαιτίας των ανησυχιών των τοπικών ιαπωνοαμερικανών, οι οποίοι είπαν ότι το έργο θα ξυπνούσε βλαβερές μνήμες από τους προγόνους τους που αναγκάζονταν να απαγγείλουν τον όρκο ενώ ήταν έγκλειστοι κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τελικά, η τοιχογραφία έγινε μια ομάδα αποκομμένων ερωτημάτων:
«Ποιος είναι πέραν του νόμου; Ποιος αγοράζεται και πωλείται; Ποιος είναι ελεύθερος να επιλέξει; Ποιος φτιάχνει τον χρόνο; Ποιος ακολουθεί εντολές; Ποιος χαιρετά πιο πολύ ώρα; Ποιος προσεύχεται πιο δυνατά; Ποιος πεθαίνει πρώτος; Ποιος γελάει τελευταίος;»
View this post on Instagram
«Ποιος πεθαίνει πρώτος;»
Από τότε το έργο έχει εμφανιστεί σε τουλάχιστον δύο πόλεις και σε διάφορες μορφές. Το 1991, με τον Πόλεμο του Κόλπου να έχει ξεκινήσει τον προηγούμενο χρόνο, η Κρούγκερ ζωγράφισε το έργο Untitled (Questions) στον εξωτερικό χώρο της γκαλερί Mary Boone στη Νέα Υόρκη. Στη συνέχεια, το 2018, ένας ανώνυμος δωρητής έδωσε στο MOCA τα χρήματα για να το ξαναφτιάξει η Κρούγκερ για άλλη μια φορά.
Η Κρούγκερ είχε αρχίσει μέχρι τότε να συγκεντρώνει ένα σύνολο έργων που καλούσαν ρητά τον Τραμπ, συμπεριλαμβανομένου ενός εξώφυλλου του περιοδικού New York Magazine το 2016, στο οποίο επικαλύφθηκε μια άσχημη προσωπική φωτογραφία του προέδρου με τη λέξη «LOSER». Ήταν ένα έργο που συζητήθηκε ευρέως εκείνη την εποχή, αν και εκ των υστέρων φαίνεται περισσότερο από λίγο ενοχλητικό – σαν να έλεγε η Κρούγκερ στο κοινό στο οποίο απευθυνόταν κάτι που ήδη γνώριζε, αναφέρει το ART News.
Το Untitled (Questions), αντίθετα, δεν περιείχε καμία αναφορά στον Τραμπ, παρόλο που πλέον αφορούσε ξεκάθαρα αυτόν με κάποια ιδιότητα. Στην πραγματικότητα, η Κρούγκερ δεν άλλαξε καν το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου της. Με χαρακτηριστική ευθύτητα, σε συνέντευξη που έδωσε το 2018 στο μουσείο, δήλωσε: «Είναι τραγικό και απογοητευτικό το γεγονός ότι αυτό το έργο, 30 χρόνια μετά, μπορεί να έχει ακόμα κάποια απήχηση».
Η πάντα επίκαιρη κατάχρηση της εξουσίας
Σε αυτό έγκειται η μαγεία του Untitled (Ερωτήσεις): το έργο είναι δυστυχώς διαχρονικό, επειδή οι καταχρήσεις εξουσίας θα λαμβάνουν πάντα χώρα. Συνέβησαν το 1992, όταν αστυνομικοί του LAPD και άνδρες της Εθνικής Φρουράς των ΗΠΑ σκότωσαν 10 διαδηλωτές κατά τη διάρκεια των επιπτώσεων της υπόθεσης Ρόντεϊ Κινγκ, και συμβαίνουν ξανά, με την Εθνική Φρουρά να ενεργεί τώρα με τρόπο που ο κυβερνήτης της Καλιφόρνια Γκάβιν Νιούσομ έχει χαρακτηρίσει «παράνομο».
Πηγή: goethe.de
Έχουν επίσης συμβεί πολλές φορές στο μεταξύ, μεταξύ άλλων το 2020, όταν ένα άλλο έργο της Κρούγκερ, που είχε παραγγελθεί από την έκθεση τέχνης Frieze πριν από την πανδημία και ονομαζόταν επίσης Untitled (Questions), έπαιξε ρόλο σε νέες διαμαρτυρίες για τις αστυνομικές δολοφονίες μαύρων Αμερικανών. «Who buys the con?» (Ποιος πιστεύει το κόλπο;) έγραφε μια τοιχογραφία που κάλυπτε την πρόσοψη ενός κτιρίου στο τέλος του δρόμου από μια διασταύρωση που κατέληξε να αποκλειστεί από αστυνομικούς του LAPD.
Η Κρούγκερ εντόπισε το έργο της στο CNN την 1η Ιουνίου 2020, φωτογράφισε την οθόνη της και χρησιμοποίησε την εικόνα ως ένα από τα εναρκτήρια φυλλάδια του καταλόγου για την έρευνα του Art Institute of Chicago το 2021. «7η νύχτα διαμαρτυριών καθώς ο Τραμπ απειλεί με στρατιωτική συγκέντρωση» έγραφαν οι τίτλοι εκείνης της εκπομπής. Δεν σας ακούγεται οικείο αυτό;
View this post on Instagram
«Ποιος γελάει τελευταίος;»
Η ιστορία έχει και πάλι τα ίδια «χρώματα», το ίδιο και η Μπάρμπαρα Κρούγκερ. Αυτός μπορεί να είναι ο λόγος που οι Los Angeles Times έχουν πλέον δημοσιεύσει όχι ένα αλλά δύο αφιερώματα για το Untitled (Questions) μόνο την τελευταία δεκαετία. Ερωτηθείσα από τους Times αυτή την εβδομάδα, η Κρούγκερ δήλωσε για τις διαδηλώσεις: «Αυτή η πρόκληση δίνει στον Tραμπ αυτό που θέλει: τη στιγμή που μπορεί να κηρύξει στρατιωτικό νόμο. Λες και αυτό δεν είναι ήδη στο παιχνίδι».
Πηγή: goethe.de
Γιατί, λοιπόν, να μην θέσει ξανά τα ομώνυμα ερωτήματα του έργου της;
«Ποιος είναι πέραν του νόμου; Ποιος αγοράζεται και πωλείται; Ποιος είναι ελεύθερος να επιλέξει; Ποιος φτιάχνει τον χρόνο; Ποιος ακολουθεί εντολές; Ποιος χαιρετά πιο πολύ ώρα; Ποιος προσεύχεται πιο δυνατά; Ποιος πεθαίνει πρώτος; Ποιος γελάει τελευταίος;»
*Πηγη: ART News, Κεντρική φωτογραφία: Barbara Kruger, Untitled (Questions) (1990/2018), Πηγή: moca.org
