Politica 89.8
«Έντομα στο πιάτο»: Είναι η εντομοφαγία το μέλλον της βιώσιμης ανάπτυξης;
Τα τελευταία χρόνια, τα έντομα έχουν προωθηθεί ως μια βιώσιμη και περιβαλλοντικά φιλική εναλλακτική λύση απέναντι στην κατανάλωση παραδοσιακού κρέατος.
Παρότι η εκτροφή εντόμων επιβαρύνει πολύ λιγότερο το περιβάλλον σε σχέση με την κτηνοτροφία, η κοινωνική αποδοχή αυτής της αλλαγής παραμένει εξαιρετικά χαμηλή.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, η ευρεία αποστροφή του κοινού προς την ιδέα της εντομοφαγίας καθιστά απίθανο το ενδεχόμενο να υιοθετηθούν τα έντομα ως υποκατάστατο του κρέατος σε μεγάλη κλίμακα, αναφέρει ο Guardian.
Η περιβαλλοντική επιβάρυνση της κτηνοτροφίας
Η κτηνοτροφία αποτελεί έναν από τους βασικότερους παράγοντες πίεσης στο φυσικό περιβάλλον παγκοσμίως. Παρότι συνδέεται στενά με τη διατροφή δισεκατομμυρίων ανθρώπων, το κόστος της για τον πλανήτη είναι ιδιαίτερα βαρύ και πολυεπίπεδο.
Πρώτον, η εκτροφή ζώων ευθύνεται για σημαντικό ποσοστό της αποψίλωσης των δασών, ιδίως σε περιοχές όπως ο Αμαζόνιος. Μεγάλες εκτάσεις δασικών περιοχών αποψιλώνονται προκειμένου να δημιουργηθούν βοσκοτόπια ή να καλλιεργηθούν ζωοτροφές όπως η σόγια.
Αυτή η διαδικασία δεν οδηγεί μόνο σε απώλεια βιοποικιλότητας, αλλά και σε μείωση της ικανότητας των δασών να απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα, επιδεινώνοντας έτσι την κλιματική κρίση.
Δεύτερον, η κτηνοτροφία είναι μεγάλος ρυπαντής υδάτων. Τα απόβλητα των ζώων, τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται για την καλλιέργεια ζωοτροφών καταλήγουν συχνά σε ποτάμια, λίμνες και υδροφόρους ορίζοντες.
Η ρύπανση αυτή συμβάλλει στην υποβάθμιση των υδάτινων οικοσυστημάτων και εντείνει φαινόμενα όπως ο ευτροφισμός και η απώλεια οξυγόνου σε λίμνες και θάλασσες.
Το τρίτο και ίσως πιο ανησυχητικό στοιχείο είναι η συμβολή της κτηνοτροφίας στην παγκόσμια εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου.
Η παραγωγή ζωικών προϊόντων ευθύνεται για σημαντικές ποσότητες μεθανίου και υποξειδίου του αζώτου – αέρια που είναι πολύ πιο ισχυρά από το διοξείδιο του άνθρακα όσον αφορά την παγίδευση θερμότητας στην ατμόσφαιρα. Μάλιστα, σύμφωνα με πρόσφατες επιστημονικές εκτιμήσεις, η κτηνοτροφία μπορεί να προκαλέσει έως και το ένα τρίτο των συνολικών εκπομπών που είναι συμβατές με τον στόχο περιορισμού της υπερθέρμανσης του πλανήτη κάτω από τους 1,5°C.
Το πολιτισμικό σοκ της
Παρά το σημαντικά μικρότερο περιβαλλοντικό κόστος της κατανάλωσης εντόμων όπως γρύλοι, ακρίδες και μυρμήγκια, οι καταναλωτές – ειδικά στις δυτικές κοινωνίες – δείχνουν έντονη αποστροφή στην ιδέα.
Έρευνες στις ΗΠΑ και την Ευρώπη καταδεικνύουν ότι, ενώ η πλειονότητα (91%) των ερωτηθέντων είναι θετική στη δοκιμή φυτικών εναλλακτικών στο κρέας, μόλις το 20% δηλώνει πρόθυμο να δοκιμάσει έντομα ως τρόφιμο.
Οικονομικά και βιομηχανικά εμπόδια
Η έλλειψη ζήτησης από τους καταναλωτές οδηγεί και τις επιχειρήσεις τροφίμων να αποφεύγουν την επένδυση στον συγκεκριμένο τομέα.
Ελάχιστες νεοφυείς επιχειρήσεις τολμούν να ενσωματώσουν έντομα σε τρόφιμα όπως μπάρες πρωτεΐνης ή σνακ.
Οι περισσότερες εταιρείες επικεντρώνονται στην παραγωγή εντόμων για ζωοτροφή, όχι για ανθρώπινη κατανάλωση, καθιστώντας ακόμη δυσκολότερη την ευρεία διάδοση αυτής της εναλλακτικής.
Χωρίς πολιτική στήριξη
Ενώ πολλοί πολίτες δηλώνουν πρόθυμοι να μειώσουν την κατανάλωση ζωικών προϊόντων, λίγες κυβερνήσεις αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για τη στήριξη αυτής της αλλαγής.
Φοβούμενες τις πολιτικές αντιδράσεις, αποφεύγουν να προωθήσουν ρυθμίσεις ή πολιτικές που θα μείωναν την κατανάλωση κρέατος.
Η Δανία αποτελεί μια αξιοσημείωτη εξαίρεση, παρουσιάζοντας το 2023 ένα σχέδιο για τη μείωση του κρέατος και την ενίσχυση της φυτικής διατροφής.
Οι προϋποθέσεις της αλλαγής
Ο Dustin Crummett, εκτελεστικός διευθυντής του Insect Institute και συντάκτης της σχετικής μελέτης, σημειώνει ότι η αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες δεν μπορεί να επιβληθεί από πάνω προς τα κάτω.
«Πρέπει να συναντάς τους ανθρώπους εκεί όπου βρίσκονται», δηλώνει.
Η λύση, σύμφωνα με τον ίδιο, δεν βρίσκεται στην επιβολή αλλά στη δημιουργία ελκυστικών εναλλακτικών.
«Όταν τα προϊόντα φυτικής προέλευσης είναι πιο γευστικά, πιο φθηνά και πιο εύκολα στην κατανάλωση, τότε οι άνθρωποι θα αλλάξουν συνήθειες», προσθέτει.
Θα είναι η εντομοφαγία το μέλλον;
Η ιδέα της εντομοφαγίας ως λύση στην περιβαλλοντική κρίση της διατροφής ίσως ήταν περισσότερο συμβολική παρά ρεαλιστική.
Ενώ η επιστήμη υπενθυμίζει τα οικολογικά της πλεονεκτήματα, η κοινωνία παραμένει απρόθυμη να αποδεχθεί μια τόσο ριζική αλλαγή.
Ο πραγματικός δρόμος προς τη βιώσιμη διατροφή, σύμφωνα με τα δεδομένα, πιθανόν να περνάει μέσα από φυτικές εναλλακτικές που σέβονται τη γαστρονομική παράδοση και την καθημερινότητα του καταναλωτή.
