Politica 89.8
Αντέχει οικονομικά η ρωσική «αρκούδα»; Πόσο δυσβάστακτο θα είναι άραγε το νέο πακέτο κυρώσεων
Η τελευταία «ομοβροντία» από το πακέτο κυρώσεων της ΕΕ σκοπεύει να δυσκολέψει τη ζωή της Ρωσίας, κάνοντάς τη να πληρώσει το τίμημα του πολέμου στην Ουκρανία. Έβαλε στόχο εταιρείες που τροφοδοτούν τον πόλεμο αγοράζοντας πετρέλαιο κατά παράβαση των κυρώσεων, καθώς και όσες την εφοδιάζουν με αγαθά. Δεδομένου ότι καμία άλλη χώρα δεν έχει αντιμετωπίσει τόσες κυρώσεις, άραγε η Μόσχα σε τι κατάσταση βρίσκεται και πόσο αντέχει;.
Την Παρασκευή 19 Σεπτεμβρίου, είχε αποκαλυφθεί ήδη εσωτερικό έγγραφο της Κομισιόν στο οποίο αναφερόταν πως ο 19ος γύρος κυρώσεων κατά της Ρωσίας προβλέπει «απαγόρευση [από το 2027] της αγοράς, εισαγωγής ή μεταφοράς, άμεσα ή έμμεσα στην Ένωση, υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) που προέρχεται ή εξάγεται από τη Ρωσία»
Η ΕΕ σχεδιάζει να βάλει σε μαύρη λίστα τη ρωσική μεταλλευτική χρυσού Polyus, την εταιρεία οπλικών συστημάτων Krasnoyarsk, που «κατασκευάζει τους διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους Sarmat», καθώς και τη Lavochkin, η οποία έκανε Ε&Α για το «στρατιωτικό δίκτυο διαστημικής επιτήρησης» της Ρωσίας. Τα υπόλοιπα είναι ρωσικά κρυπτοταμεία, τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι και προμηθευτές του στρατού.
Η Κομισιόν επίσης προειδοποίησε τις δυτικές επιχειρήσεις που εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται στη Ρωσία να αποχωρήσουν γρήγορα.
«Οι φορείς εκμετάλλευσης πρέπει να γνωρίζουν ότι η Ρωσία είναι χώρα όπου πλέον δεν εφαρμόζεται το κράτος δικαίου… [γεγονός που] θα μπορούσε να οδηγήσει σε παγίδευση περιουσιακών στοιχείων της Ένωσης στη Ρωσία χωρίς δυνατότητα ομαλής αποχώρησης», αναφέρεται, εν μέσω συζητήσεων στην ΕΕ για τη χρήση των δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας.
Προτείνεται επίσης να σταματήσουν οι «υπηρεσίες τεχνητής νοημοσύνης» από εταιρείες της ΕΕ προς τη Ρωσία, «που συνίστανται σε πρόσβαση σε μοντέλα ή σε πλατφόρμες για εκπαίδευση, fine-tuning και inference», ως μέρος ενός ευρύτερου καταλόγου απαγορευμένων διττής χρήσης τεχνολογιών.
Που βρισκόμαστε
Σε τι κατάσταση βρίσκουν λοιπόν οι νέες κυρώσεις τη ρωσική οικονομία;
Ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών, Σκοτ Μπέσεντ, χρησιμοποίησε πρόσφατα μια μεταφορά για να περιγράψει την τρέχουσα κατάσταση στον ρωσοουκρανικό πόλεμο. «Βρισκόμαστε σε έναν αγώνα», είπε. «Για πόσο μπορεί να αντέξει ο ουκρανικός στρατός σε σχέση με το πόσο μπορεί να αντέξει η ρωσική οικονομία».
O Economist καταγράφει πράγματι μια επιβράδυνση της ρωσικής οικονομίας, στα όρια της στασιμότητας. Τον Ιούλιο το ΑΕΠ αυξήθηκε μόλις 0,4% σε ετήσια βάση.
Ένας δείκτης που βασίζεται σε έρευνα διευθυντών προμηθειών υποδηλώνει ότι η δραστηριότητα συρρικνώνεται εδώ και μήνες. Η αύξηση των εταιρικών κερδών είναι ασθενής, πιέζοντας το χρηματιστήριο, ενώ οι πραγματικοί μισθοί έχουν επίσης επιβραδυνθεί. Πολιτικοί και ρυθμιστικές αρχές αλληλοκατηγορούνται για το ποιος φταίει.
Έτσι το βρατανικό δημοσίευμα υπογραμμίζει ότι το «πάρτι» της περιόδου 2023-24 έχει αναμφίβολα τελειώσει. Έληξε εν μέρει επειδή η κυβέρνηση Πούτιν αφαίρεσε το δημοσιονομικό «αλκοόλ». Η ώθηση δαπανών ύψους 5% του ΑΕΠ το 2023 μετατρέπεται φέτος σε ήπια δημοσιονομική προσαρμογή. Δεν υπάρχουν πλέον τεράστιες αυξήσεις δαπανών για υποδομές και το στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα.
Ρόλο παίζει και η νομισματική πολιτική: το 2023 και το 2024 η κεντρική τράπεζα αύξησε απότομα τα επιτόκια για να αναχαιτίσει τον πληθωρισμό. Τα υψηλά κόστη δανεισμού αυξάνουν την απόδοση της αποταμίευσης σε σχέση με την κατανάλωση.
Μη ξεχνάμε πάντως, πως παρά τη ρητορική των Βρυξελλών, η ΕΕ εισήγαγε 4,4 δισ. ευρώ ρωσικού LNG στο πρώτο εξάμηνο του 2025, από 3,5 δισ. ευρώ την ίδια περίοδο του 2024, αλλά ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έχει πιέσει την Ευρώπη να επιταχύνει τις απαγορεύσεις σε ρωσικό αέριο και πετρέλαιο. Επίσης, η ΕΕ εξέδωσε 552.630 θεωρήσεις σε Ρώσους το 2024, αυξημένες κατά 10% σε σχέση με το 2023.
Οι Ρώσοι είναι στα καλύτερά τους
Ωστόσο, σύμφωνα με τον Economist, ο αντίκτυπος των κυρώσεων στην οικονομία της Ρωσίας δεν είναι και τόσο ξεκάθαρος. Οι ΗΠΑ έχουν στοχοποιήσει περί τα 5.000 φυσικά και νομικά πρόσωπα. Κι όμως, παρά τον καταιγισμό, οι προβλέψεις για κατάρρευση διαψεύστηκαν επανειλημμένα. Μετά από μια σύντομη ύφεση το 2022, η ρωσική οικονομία γνώρισε έκρηξη τα δύο επόμενα χρόνια.
Είναι γεγονός ότι η παραγωγή πετρελαίου, ενός εμπορεύματος που υπόκειται σε πολλά δυτικά εμπόδια, μειώνεται. Από Ιανουάριο έως Μάρτιο, η Ρωσία εξήγαγε αγαθά αξίας 96 δισ. δολαρίων, κατηγορία που κυριαρχείται από προϊόντα πετρελαίου, έναντι 155 δισ. στις αρχές του 2022.
Ωστόσο, το βρετανικό δημοσίευμα σημειώνει ότι το μεταβαλλόμενο οικονομικό περιβάλλον βοηθά να εξηγηθεί η πτώση: από την αρχή του έτους το ρούβλι έχει ανατιμηθεί, μειώνοντας τις αποδόσεις από τις εξαγωγές· οι διεθνείς τιμές πετρελαίου είναι χαμηλές· και τα υψηλά κόστη δανεισμού δυσχεραίνουν τη χρηματοδότηση της εξόρυξης.
Ωστόσο, η μέχρι τώρα εμπειρία δείχνει ότι οι κυρώσεις, όσο καλοσχεδιασμένες κι αν είναι, μπορούν να παρακαμφθούν. Μια ακμαία βιομηχανία διαμετακόμισης, που μετακινεί αγαθά από τη Δύση στη Ρωσία μέσω «αδέσμευτων» τρίτων χωρών, είναι δύσκολο να ελεγχθεί.
Όπως σημειώνει η Goldman Sachs, εξετάζοντας την προσπάθεια της ΕΕ να απαγορεύσει εισαγωγές προϊόντων που παράγονται με ρωσικό αργό: «Η συμμόρφωση μπορεί να είναι δύσκολη, καθώς… η επανεξαγωγή μέσω πολλών λιμανιών και η περιορισμένη ορατότητα για το μείγμα πρώτης ύλης των διυλιστηρίων δυσκολεύουν την ιχνηλάτηση της προέλευσης».
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η Ρωσία έχει στραφεί σε αντιπραγματισμό με εμπορικούς εταίρους (σιτάρι με αντάλλαγμα αυτοκίνητα, κανείς;) ώστε να αποφύγει τις διεθνείς χρηματικές μεταφορές.
Ίσως η χαμηλή οικονομική ανάπτυξη, έστω με «διάτρητες» κυρώσεις, να αναγκάσει τον Πούτιν στο τραπέζι, αναφέρει ο Ecnomist, αλλά προσθέτει ότι αυτό μπορεί να πάρει χρόνο. Παρότι η οικονομία «πατάει νεκρά», η επιδείνωση δεν έχει περάσει στην αγορά εργασίας. Οι πραγματικοί μισθοί βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά. Η ανεργία σε ιστορικά χαμηλά.
Σε έντονη αντίθεση με το απαισιόδοξο κλίμα που επικρατεί στις δυτικές οικονομίες, οι Ρώσοι σπάνια έχουν αισθανθεί καλύτερα για την οικονομική τους κατάσταση. Ταυτόχρονα, τα δημόσια οικονομικά της Ουκρανίας φαίνονται ολοένα πιο πιεσμένα. Αν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θέλουν ο σύμμαχός τους να κερδίσει τον αγώνα, θα χρειαστεί να του δώσουν καλύτερα «παπούτσια τρεξίματος».
