Politica 89.8
Γιατί οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας δεν σταμάτησαν τον πόλεμο στην Ουκρανία; Μα, γιατί το χρήμα ρέει απρόσκοπτα
Ο Αμερικανός πρόεδρος έχει πολλές φορές απειλήσει τη Ρωσία με κυρώσεις, αν δεν προχωρήσει σε διαπραγματεύσεις για να σταματήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Δεν τις έχει επιβάλει, αλλά ακόμη και αν το έκανε, δεν είναι σίγουρο ότι θα είχαν και κάποιο αποτέλεσμα.
Όπως επισημαίνουν οι New York Times, εδώ και πολλές δεκαετίες, οι εταιρείες φοβούνταν ότι θα βρίσκονταν στη λάθος πλευρά των κυρώσεων των ΗΠΑ. Αλλά αυτό δεν ισχύει πλέον πάντα. Και μπορεί η λογική να λέει ότι οι οικονομικές συνέπειες που θα έχουν για μια χώρα ή μια επιχείρηση η επιβολή κυρώσεων και η διακοπή πρόσβασης στο δολάριο, μπορεί να αναγκάσει μια «αδίστακτη» χώρα να φερθεί καλά, η Ρωσία είναι η απόδειξη για το αντίθετο.
Οι περισσότερες κυρώσεις αφορούσαν τράπεζες
Η Ρωσία, η χώρα που έχει υποστεί τις περισσότερες κυρώσεις στον κόσμο, δεν δείχνει να φοβάται τις αμερικανικές, αλλά και τις ευρωπαϊκές, κυρώσεις. Συνεπώς, δεν βιάζεται να τελειώσει και ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Το εμπόριο συνεχίζεται
Όπως επισημαίνει η αμερικανική εφημερίδα, από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει κυρώσεις σει περισσότερα από 6.000 άτομα και εταιρείες που έχουν δεσμούς με τη ρωσική πολεμική προσπάθεια. Ωστόσο, για να λειτουργήσουν αυτές οι απαγορεύσεις, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που μεταφέρουν διασυνοριακά χρήματα πρέπει να ελέγχουν τις συναλλαγές. Και να διακόπτουν την παράνομη δραστηριότητα όταν την εντοπίζουν. Εάν δεν το κάνουν, θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν αυστηρές κυρώσεις από τις ΗΠΑ. Από πρόστιμα έως ένταξη στη λίστα των κυρώσεων.
Παρ’ όλα αυτά, η Ρωσία έχει καταφέρει να διεξάγει διασυνοριακό εμπόριο αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων. Βασικός λόγος είναι ότι τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που είναι απαραίτητα για τη διευκόλυνση αυτού του εμπορίου δεν εντοπίζονται και δεν τιμωρούνται. Σύμφωνα με ανάλυση των New York Times, οκτώ από τους 10 μεγαλύτερους διακανονισμούς για παραβιάσεις παγκόσμιων κυρώσεων από το 2014, όταν επιβλήθηκαν για πρώτη φορά κυρώσεις στη Ρωσία λόγω της προσάρτησης της Κριμαίας, αφορούσαν χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
Πλήττονται κυρίως μικρές εταιρείες
Αλλά μόνο δύο από αυτές τις υποθέσεις αφορούσαν τη Ρωσία. Επρόκειτο για εταιρεία επιχειρηματικών κεφαλαίων που διαχειριζόταν χρήματα για έναν Ρώσο ολιγάρχη, εις βάρος του οποίου είχαν επιβληθεί κυρώσεις. Και η δεύτερη, ήταν εναντίον της Binance, μιας εταιρείας ανταλλαγής κρυπτονομισμάτων. Η Binance δεν τιμωρήθηκε κυρίως για τη βοήθεια στη Ρωσία, αλλά γιατί είχε ανοίξει οικονομικές διόδους σε άλλες χώρες που αντιμετωπίζουν κυρώσεις. Μεταξύ αυτών, το Ιράν, η Βόρεια Κορέα, η Συρία και η Κούβα.
Επιπλέον, οι περισσότερες από 6.000 οντότητες στον ρωσικό κατάλογο κυρώσεων είναι ιδιώτες και μικρές εικονικές εταιρείες. Λιγότερες από 30 είναι μεγάλες εταιρείες με έδρα εκτός Ρωσίας και μόνο πέντε από αυτές είναι χρηματοπιστωτικές εταιρείες.
Περίπλοκη διαδικασία
Όσο συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, η επιβολή κυρώσεων στις χρηματοπιστωτικές εταιρείες που βοηθούν την πολεμική μηχανή της Ρωσίας έχει γίνει ακόμη πιο περίπλοκη. Η Ρωσία έχει αποκοπεί από τη Δύση, αλλά έχει καλλιεργήσει βαθύτερους δεσμούς με την Ινδία και την Κίνα. Δηλαδή δύο μεγάλες οικονομίες που λειτουργούν ως οικονομικό αντίβαρο στις απώλειες.
Σύμφωνα με τον Έντουαρντ Φίσερμαν, ερευνητή του Πανεπιστημίου Columbia και πρώην αξιωματούχο του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, «υπάρχουν πολλές εταιρείες σε όλο τον κόσμο που έχουν παραβιάσει τις δευτερογενείς απειλές κυρώσεων». Αλλά, αναρωτήθηκε ποιος θα ήθελε να επιδεινώσει τη σχέση του «με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ή την Κίνα;»
Επίσης, στην περίπτωση που επιβληθούν κυρώσεις σε μεγάλες κινεζικές τράπεζες, το διεθνές εμπόριο θα επιβραδυνθεί σημαντικά. Πολλές αμερικανικές εταιρείες δεν θα μπορούν να πληρώσουν τα κινεζικά εργοστάσια για αγαθά ή να λάβουν πληρωμές για τις δικές τους εξαγωγές. Οι αλυσίδες εφοδιασμού για τα πάντα, από ηλεκτρονικά έως φαρμακευτικά προϊόντα, θα μπορούσαν να παγώσουν, στέλνοντας τις τιμές στα ύψη για τους Αμερικανούς καταναλωτές.
Συνεπώς, όπως επισημαίνει ο Μάρτιν Τσορζέμπα, του Ινστιτούτου Πέτερσον για τα Διεθνή Οικονομικά, το κόστος αυτό κάνει τις κυρώσεις στις κινεζικές τράπεζες «απαγορευμένες». «Η επιβολή κυρώσεων σε ένα μεγάλο κινεζικό χρηματοπιστωτικό ίδρυμα», είπε, «θα μπορούσε να οδηγήσει σε παγκόσμια οικονομική αστάθεια».
Άλλα μέτρα και σταθμά…
Κάποτε, όπως επισημαίνουν οι ΝΥΤ, η ένταξη μιας οντότητας στον αμερικανικό κατάλογο κυρώσεων ήταν σαν οικονομική θανατική καταδίκη. Όχι μόνο θα της απαγορευόταν να συνεργάζεται με τις ΗΠΑ, αλλά δεν θα μπορούσε να αλληλεπιδρά ούτε με τράπεζες που χρησιμοποιούν δολάρια ΗΠΑ. Συνεπώς, θα αποκοπτόταν ουσιαστικά από το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Πριν από είκοσι χρόνια, το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων ασχολούνταν κυρίως με μικροπαραβάτες, επιβάλλοντας πρόστιμα που έφταναν κατά μέσο όρο μερικές χιλιάδες δολάρια για αδικήματα όπως το λαθρεμπόριο κουβανικών πούρων. Στη συνέχεια, όμως, το πρόγραμμα κυρώσεων της Αμερικής εξελίχθηκε σε κεντρικό στοιχείο της εξωτερικής πολιτικής.
Από το 2002 έως το 2019, ο μέσος όρος των διακανονισμών αυξήθηκε 400 φορές. Οι κυρώσεις πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων εναντίον παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που διευκόλυναν την αποφυγή κυρώσεων – έστω και ακούσια – έγιναν φυσιολογικές. Παράδειγμα τα πρόστιμα πολλών εκατομμυρίων στη γαλλική τράπεζα BNP Paribas ή στη βρετανική Standard Chartered. Φοβούμενες τεράστια πρόστιμα, οι παγκόσμιες τράπεζες επένδυσαν δισεκατομμύρια σε τμήματα συμμόρφωσης, τα οποία απέκλεισαν την πρόσβαση σε κακόβουλες συναλλαγές, διακόπτοντας τους δεσμούς ακόμη και με ολόκληρες χώρες που θεωρήθηκαν πολύ επικίνδυνες.
«Δεν είναι εύκολη υπόθεση»
Ο κατάλογος κυρώσεων διευρύνθηκε το 2022 με ονόματα Ρώσων ολιγαρχών, γιοτ και ιδιωτικών τζετ. Κάθε ενημέρωση προστίθεται αμέσως στις βάσεις δεδομένων που διατηρούνται από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα παγκοσμίως, επιτρέποντάς τους να μπλοκάρουν συναλλαγές. Ωστόσο, μπορεί το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων να είναι αποτελεσματικό στον εντοπισμό κακόβουλων εικονικών εταιρειών και ατόμων, αλλά η άσκηση αγωγών κατά μεγάλων τραπεζών δεν είναι εύκολη υπόθεση. Σύμφωνα με την Κίμπερλι Ντόνοβαν, αξιωματούχο του υπουργείου Οικονομικών επί διακυβέρνησης Μπάιντεν, «όλα εξαρτώνται από τους πόρους». Ανεξάρτητα από το ποιος κυβερνά τις ΗΠΑ, Δημοκρατικός ή Ρεπουμπλικάνος.
Οι ΗΠΑ μπορούν να διερευνήσουν τράπεζες που είναι ύποπτες για παραβίαση των κυρώσεων. Η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει χρόνια για να ολοκληρωθεί. Τέτοιες έρευνες μπορεί να καταλήξουν σε υψηλά πρόστιμα, αλλά η πολύ μεγαλύτερη απειλή είναι η εξουσία του υπουργείου Οικονομικών να αποκόψει μια τράπεζα από το δολάριο.
Το παράδειγμα της VTB Bank
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι κυρώσεις επιβλήθηκαν στη ρωσική VTB Bank τον Φεβρουάριο του 2022, όταν αποβλήθηκε από το διατραπεζικό σύστημα πληρωμών SWIFT. Το SWIFT είναι το παγκόσμιο δίκτυο ανταλλαγής μηνυμάτων που επιτρέπει στις τράπεζες παγκοσμίως να επικοινωνούν και να επεξεργάζονται διεθνείς μεταφορές χρημάτων. Χωρίς πρόσβαση σε αυτό, η VTB θα έπρεπε να είχε απομονωθεί από την παγκόσμια χρηματοδότηση.
Ωστόσο, η τράπεζα, η οποία έχει επεκτείνει την παρουσία της στην Κίνα τα τελευταία χρόνια, φαίνεται να έχει βρει τουλάχιστον μια λύση: Επιτρέπει στους κατόχους λογαριασμών της να μεταφέρουν έως και 1 εκατομμύριο ρούβλια, ή περίπου 10.000 δολάρια, καθημερινά στους λογαριασμούς τους στην Alipay, μια γιγαντιαία κινεζική πλατφόρμα πληρωμών. Η VTB δήλωσε ότι θα υπάρξει «άμεση εγγραφή» και διαθέσιμα κεφάλαια εντός μίας εργάσιμης ημέρας.
Με αυτό τον τρόπο άνοιξε την πίσω πόρτα στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Οι Ρώσοι πελάτες μεταφέρουν ρούβλια από την VTB στην Alipay και, μόλις βρεθούν στην Alipay, αυτά τα κεφάλαια μπορούν να ρέουν οπουδήποτε διεθνώς. Έτσι, εξουδετερώνουν μία από τις σημαντικότερες δυτικές κυρώσεις.
Η Ant Group, ιδιοκτήτρια της Alipay, αρνήθηκε ότι είχε οποιουσδήποτε δεσμούς με την VTB. Αλλά, αφότου οι ΝΥΤ ζήτησαν σχόλια από την Ant και την VTB, οι αναφορές στην Alipay εξαφανίστηκαν από τον ιστότοπο της VTB. Η VTB δεν απάντησε σε πολλαπλά αιτήματα για σχόλια.
Δουλειά να γίνεται
Και τα πράγματα δεν περιορίζονται μόνο στο τραπεζικό σύστημα. Στη Μόσχα τον περασμένο Απρίλιο, πραγματοποιήθηκε η Expo Electronica. Είναι μεγάλη εμπορική έκθεση ηλεκτρονικών ειδών που περιλαμβάνει περισσότερες από 600 εταιρείες. Στα περίπτερα παρουσιάζονταν προηγμένοι ημιαγωγοί, που οι ΗΠΑ προσπάθησαν να εμποδίσουν την εξαγωγή τους στη Ρωσία. Μεταξύ των εκθετών ήταν η Allchips με έδρα το Χονγκ Κονγκ. Εμπορεύεται ημιαγωγούς και έχει προστεθεί στον κατάλογο κυρώσεων των ΗΠΑ. Η Allchips πωλεί εξαρτήματα που χρησιμοποιούνται σε πυραύλους κρουζ, σαν αυτούς που η Ρωσία εκτοξεύει εναντόν ουκρανικών πόλεων.
Όταν ρωτήθηκε πώς δέχεται η εταιρεία πληρωμές, εκπρόσωπος πωλήσεων της Allchips, δήλωσε η εταιρεία έλαβε πληρωμές σε δολάρια και κινεζικό γουάν μέσω της Alipay ή μέσω τραπεζικής μεταφοράς στον λογαριασμό VTB της εταιρείας. Η Ant Group αρνήθηκε ότι η Allchips ήταν πελάτης της Alipay όταν ρωτήθηκε για τη σχέση. Η Allchips δεν απάντησε σε αιτήματα για επιπλέον πληροφορίες.
Τους τελευταίους μήνες, η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε κυρώσεις σε δύο περιφερειακές κινεζικές τράπεζες για διευκόλυνση συναλλαγών με τη Ρωσία. Αλλά, όπως επισημαίνει η Μαρία Σνεγκόβαγια, ανώτερη ερευνήτρια στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών, η Ευρώπη δεν διαθέτει την οικονομική μόχλευση για να επιβάλει κυρώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. «Δεν έχουν στην πραγματικότητα πολλούς μηχανισμούς για να βεβαιωθούν ότι τηρούνται οι κυρώσεις», είπε.
