Politica 89.8
Ισραηλινός ειδικός: Μετά το Ιράν, το μεγαλύτερο πρόβλημα μας είναι ο άξονας Τουρκία-Κατάρ
Ένας νέος πανίσχυρος σουνιτικός άξονας αναδύεται στη θέση του λαβωμένου -προσωρινά;- Ιράν στη Μέση Ανατολή: Ιδεολογικός εμπνευστής του οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι και μέλη του η ισχυρή στρατιωτικά Τουρκία και το ζάμπλουτο Κατάρ.
Αυτό υποστηρίζει ο ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μπαρ Ιλάν και πρόεδρος της ισραηλινής δεξαμενής σκέψης Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών της Ιερουσαλήμ, Εφραίμ Ινμπάρ, βλέποντας με ανησυχία ότι συνθήκες ευνοούν την προσπάθεια της Τουρκίας να αναλάβει μεγαλύτερο διεθνή ρόλο.
«Οι εξελίξεις εντός και εκτός Τουρκίας λύνουν τα χέρια του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να επιδιώξει την Οθωμανική μεγαλοπρέπεια -όραμα που μοιράζονται και πολλοί τουρκικοί κοσμικοί κύκλοι- αναζητώντας μεγαλύτερο ρόλο στον ισλαμικό κόσμο» αναφέρει ο Εφραίμ σε ανάλυσή του στη The Jerusalem Post.
Ήδη, από τις αρχές του 21ου αιώνα, η ηγεσία του Ταγίπ Ερντογάν έχει σταδιακά αποδομήσει τα τελευταία κατάλοιπα της προσεκτικής κεμαλικής εξωτερικής πολιτικής της Άγκυρας, υιοθετώντας μια φιλόδοξη ατζέντα με ριζοσπαστικό ισλαμικό και εθνικιστικό πρόσημο, εξηγεί ο ειδικός, τονίζοντας τις εσωτερικές εξελίξεις που ενίσχυσαν τον Ερντογάν.
Το νέο «νεο–οθωμανικό» όραμα ευνοείται από τις εξελίξεις
Ιδεολογικά, συνεχίζει ο Εφραίμ, ο Ερντογάν και μεγάλο μέρος του επιτελείου του αποτελούν τουρκική εκδοχή της Αδελφότητας των Μουσουλμάνων.
«Το νεο–οθωμανικό όραμά του έγινε ξεκάθαρο ήδη από την ομιλία νίκης του στις εκλογές του Ιουνίου 2011, όταν διακήρυξε ότι πόλεις που υπήρξαν μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας -Σαράγεβο, Βηρυτός, Δαμασκός, Ραμάλα και Ιερουσαλήμ- θα ωφεληθούν από την εκλογική του νίκη».
Ο Ισραηλινός καθηγητής κάνει αναφορά και στο ιδεολόγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας». «Οραματίζεται την Τουρκία ως κυρίαρχη ναυτική δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο, στο Αιγαίο και τη Μαύρη Θάλασσα. Οι αυξανόμενες ναυτικές προμήθειες της Άγκυρας αντανακλά την επιθυμία της να εξασφαλίσει και να επεκτείνει την πρόσβαση σε ενεργειακούς πόρους σε βάρος άλλων δρώντων» λέει.
Ο Εφραίμ είναι πεπεισμένος ότι δεν πρόκειται απλά για περιφερειακή αντιπαράθεση, καθώς η Τουρκία στήριξε το μουσουλμανικό Πακιστάν -«προστάτη» της Κίνας- εναντίον της Ινδίας, ενώ ο Ερντογάν έχει εκφράσει ακόμη ενδιαφέρον για απόκτηση πυρηνικών όπλων, δίχως να αποκλείει τη στήριξη σε Ισλαμικό Κράτος και Χαμάς.
«Η Μέση Ανατολή συνεχίζει να αντιμετωπίζει διπλή απειλή: την πυρηνική διάδοση και την ισλαμιστική τρομοκρατία» σημειώνει.
Ο ρόλος του Κατάρ
Οι δυνατότητες και φιλοδοξίες της Τουρκίας ενισχύονται από τον καταριανό πλούτο, που βοηθά την Άγκυρα να αντέχει οικονομικές συγκρούσεις. Το Κατάρ στηρίζει την Αδελφότητα των Μουσουλμάνων, φιλοξενεί ηγεσίες της και χρηματοδοτεί τη Χαμάς, ενώ υπήρξε καταφύγιο για πολιτικές ηγεσίες των Ταλιμπάν.
Παραδόξως, τα πλήγματα που δέχτηκε ο σιιτικός άξονας του Ιράν από το Ισραήλ, μειώνουν τους φόβους της Ντόχα έναντι της Τεχεράνης -με την οποία διατηρεί διπλωματικές και ενεργειακές σχέσεις- δίνοντάς της μεγαλύτερη ελευθερία δράσης στον σουνιτικό κόσμο.
Το πιθανότερο μέτωπο αντιπαράθεσης γίνεται η Συρία, όπου η Σαουδική Αραβία επιδιώκει να χρησιμοποιήσει οικονομική επιρροή για να περιορίσει την τουρκο-καταριανή επιρροή. Η ιστορία όμως έχει δείξει πως οι Σαουδάραβες αποτυγχάνουν σε τέτοιες προσπάθειες – στο Ιράκ, τον Λίβανο και την Υεμένη. Αντίστοιχα απογοητευτική ήταν και η απομόνωση του Κατάρ.
Ο δρόμος είναι ανοιχτός για Ερντογάν
Πέραν του γεγονότος της αποστρατικοποίησης του PKK στο εσωτερικό, στην ανάλυση της εβραϊκής εφημερίδας επισημαίνονται οι παγκόσμιες ανακατατάξεις που διευκόλυναν την εφαρμογή της φιλόδοξης ισλαμιστικής και νεο-οθωμανικής οραματικής πορείας.
«Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ απελευθέρωσε σε μεγάλο βαθμό την Τουρκία από την παραδοσιακή ρωσική απειλή και άνοιξε νέες προοπτικές επιρροής προς τα ανατολικά, στον τουρκόφωνο κόσμο που για δεκαετίες βρισκόταν υπό σοβιετική κυριαρχία».
Πιο πρόσφατα, σημειώνει ο καθηγητής η εμπλοκή της Μόσχας στην Ουκρανία έχει μειώσει επιπλέον τις ανησυχίες ασφαλείας της Άγκυρας προς βορρά.
Στη συνέχεια, ο Εφραίμ σημειώνει ότι το χάος στη Μέση Ανατολή ήταν ιδανικό για την Τουρκία.
«Το 2003, οι ΗΠΑ ανέτρεψαν το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ, και με την άνοδο της Αραβικής Άνοιξης, το καθεστώς Άσαντ έχει βυθιστεί σε έναν εμφύλιο πόλεμο, ανίκανο πλέον να αμφισβητήσει την Τουρκία. Μετά τον πολύπλευρο πόλεμο του Ισραήλ, οι σιιτικοί πληρεξούσιοι του Ιράν στην περιοχή έχουν πολύ αποδυναμωθεί—οδήγησαν, μεταξύ άλλων, στην πτώση του Μπασάρ Άσαντ και στον έλεγχο της Δαμασκού από ισλαμιστές υποστηριζόμενους από την Τουρκία. Η στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ έχει επίσης περιορίσει την περιφερειακή επιρροή του Ιράν, παραδοσιακού στρατηγικού αντιπάλου της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή και τη Κεντρική Ασία».
Φταίνε Αμερικανοί και Ευρωπαίοι
Επιπλέον, προσθέτει ότι το σχέδιο των ΗΠΑ για απόσυρση δυνάμεων από τη Συρία ενισχύει την θέση της Άγκυρας.
Κατηγορεί τους Αμερικανούς που θεώρησαν εσφαλμένα τον Ερντογάν ως «φίλο» διότι καθησύχασε την Άγκυρα για την ελάχιστη πιθανή αμερικανική παρέμβαση στις άτυπες φιλοδοξίες της να επαναφέρει την Οθωμανική αυτοκρατορία και να επιβάλει ηγεμονία στη Μέση Ανατολή.
Επίσης της ισραηλινής κριτικής δεν ξεφεύγουν και οι Ευρωπαίοι που, στερούμενοι στρατηγικής διορατικότητας, τους ενδιαφέρει μόνο το προσφυγικό και ο ενεργειακός ρόλος της Τουρκίας για ξεφύγουν από τη ρωσική εξάρτηση.
Επίσης, η Τουρκίας ως μέλος του ΝΑΤΟ, «έχει πρόσβαση στα πιο σύγχρονα αμερικανικά και ευρωπαϊκά οπλικά συστήματα και διαθέτει τη δεύτερη μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη στη συμμαχία, μετά τις ΗΠΑ. Δεν δίστασε να επιδείξει την ισχύ της: κατέλαβε μέρη της βόρειας Συρίας, εγκατέστησε βάσεις στο Ιράκ κατά των Κούρδων και παρενέβη στον λιβυκό εμφύλιο υπέρ της κυβέρνησης της Τρίπολης. Τουρκικά στρατεύματα βρίσκονται επίσης στο Κατάρ και τη Σομαλία, ενώ η Άγκυρα επιζητά να αποκτήσει ναυτική βάση στο Σουδάν. Παράλληλα, επενδύει στην ανάπτυξη εγχώριας στρατιωτικής βιομηχανίας, με πιο γνωστό προϊόν τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar» λέει.
Η Τουρκία, προοδευτικά λιγότερο εξαρτώμενη από τις δυτικές συμμαχίες, προωθεί την αυτονομία της: καλλιεργεί σχέσεις με Κίνα και Ρωσία -αγοράζοντας π.χ. σύστημα S‑400 — ενώ είναι επίσης υποψήφια προς ένταξη στη Σινο-Κεντρική Οργάνωση Συνεργασίας (SCO).
Μόνο το Ισραήλ μπορεί να αντισταθεί
Ο Ισραηλινός ειδικός καταλήγει ότι η πατρίδα του είναι η μοναδική χώρα στη περιοχή που μπορεί να συγκρατήσει την ισλαμιστική σουνιτική προέλαση στη Συρία. «Η παρουσία και η εγγύτητά της ίσως αναγκάσει την Άγκυρα να περιορίσει τους στόχους της και να βρει modus vivendi με το εβραϊκό κράτος».
Ωστόσο, σημειώνει ότι το Ισραήλ παραμένει ύβρις για τις ιδεολογίες αυτές, καθώς ο Ερντογάν και άλλοι σκοπεύουν στην Ιερουσαλήμ -υπό ισραηλινό έλεγχο- ενώ απέρριπταν κάθε δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ. «Ο ίδιος έχει προσευχηθεί για την καταστροφή του. Αν η ιδεολογία υπερισχύσει της πραγματιστικής προσέγγισης, ο ένοπλος πόλεμος ίσως είναι αναπόφευκτος».
