Μυστική αποστολή στη Μόσχα – Τα ύποπτα ταξίδια Ιρανών επιστημόνων και ο πυρηνικός γρίφος

Δημοσιεύτηκε στις 05/08/2025 17:12
Μυστική αποστολή στη Μόσχα – Τα ύποπτα ταξίδια Ιρανών επιστημόνων και ο πυρηνικός γρίφος

Στις 4 Αυγούστου, η πτήση W598 της Mahan Air προσγειώθηκε στο Διεθνές Αεροδρόμιο Sheremetyevo στη Μόσχα.

Ανάμεσα στους επιβάτες, ο Ali Kalvand, 43χρονος Ιρανός πυρηνικός επιστήμονας, συνόδευε τέσσερις ακόμη υπαλλήλους.

Οι άνδρες αυτοί παρουσιάστηκαν επισήμως ως εκπρόσωποι της νεοσύστατης συμβουλευτικής εταιρείας DamavandTec.

Ωστόσο, τα διπλωματικά τους διαβατήρια —με διαδοχικούς αριθμούς και κοινή ημερομηνία έκδοσης— πρόδιδαν έναν σαφώς πιο επίσημο και κρατικό χαρακτήρα στην αποστολή, σύμφωνα με τους Financial Times.

Δεν επρόκειτο για μία απλή εμπορική επίσκεψη, αλλά για μια καλά οργανωμένη κρατική αποστολή με ευρύτερες γεωπολιτικές προεκτάσεις.

Το προφίλ της ομάδας και οι διασυνδέσεις

Η σύνθεση της αποστολής γεννά σοβαρά ερωτήματα.

Ένα από τα μέλη φέρεται να εργάζεται για τον Οργανισμού Αμυντικής Καινοτομίας και Έρευνας του Ιράν (SPND), τη διαβόητη μονάδα στρατιωτικής έρευνας του Ιράν με ιστορικό εμπλοκής στο πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας.

Σύμφωνα με τους αναλυτές των Financial Times, το SPND αποτελεί, τον διάδοχο του προγράμματος πυρηνικών όπλων του Ιράν που θεωρείται ότι σταμάτησε επίσημα το 2004.

Άλλο μέλος της αποστολής είχε προηγουμένως ηγηθεί εταιρείας που τέθηκε υπό κυρώσεις από τις ΗΠΑ λόγω των διασυνδέσεών της με το στρατιωτικό πυρηνικό πρόγραμμα.

Ειδικό ενδιαφέρον προκαλεί και η συμμετοχή ενός άνδρα που, κατά πληροφορίες δυτικών υπηρεσιών πληροφοριών, είναι αξιωματικός της ιρανικής αντικατασκοπείας.

Η αποστολή έμοιαζε να αποτελεί ένα κράμα επιστημονικής εμπειρίας, τεχνοκρατικής γνώσης και επιχειρησιακής ασφάλειας — χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο και κρίσιμο εγχείρημα.

SPND: Μια σκιώδης συνέχεια

Η SPND έχει επανειλημμένως κατηγορηθεί για την προσπάθεια διατήρησης και περαιτέρω ανάπτυξης στρατιωτικής τεχνογνωσίας στον πυρηνικό τομέα, κάτω από τον μανδύα της ειρηνικής έρευνας.

Παρόλο που η Τεχεράνη υποστηρίζει σταθερά ότι το πυρηνικό της πρόγραμμα είναι αποκλειστικά ειρηνικό, η διεθνής κοινότητα —ιδίως η Δύση— παρακολουθεί με καχυποψία κάθε κίνησή της.

Οι ειδικοί εκτιμούν ότι το Ιράν διατηρεί την κρίσιμη τεχνογνωσία που απαιτείται για την επανεκκίνηση ενός στρατιωτικού προγράμματος μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, εφόσον το καθεστώς αποφασίσει να κάνει το σχετικό βήμα.

Ανεπίσημες επαφές και ενδιαφέρον για ευαίσθητα υλικά

Σε επιστολή που έστειλε η DamavandTec σε ρωσική εταιρεία, εκφράστηκε ενδιαφέρον για την απόκτηση διαφόρων ισοτόπων, ανάμεσα στους οποίους και το τρίτιο.

Το τρίτιο είναι ένα ραδιενεργό ισότοπο του υδρογόνου που χρησιμοποιείται στην ενίσχυση της ισχύος των πυρηνικών κεφαλών — γνωστός και ως «πολλαπλασιαστής νετρονίων» σε θερμοπυρηνικά όπλα.

Το αίτημα χαρακτηριζόταν από ασάφεια, τόσο ως προς τις ποσότητες όσο και ως προς τη χρήση.

Η ασάφεια αυτή, ωστόσο, είναι και το βασικό εργαλείο που χρησιμοποιεί το Ιράν εδώ και χρόνια: η «υπολογισμένη ασάφεια» (calculated ambiguity) είναι στρατηγική επιλογή, που του επιτρέπει να κινείται μεταξύ του επιτρεπτού και του ανησυχητικού.

Στόχος: Ρωσική τεχνογνωσία διπλής χρήσης

Η αντιπροσωπεία επισκέφθηκε αρκετά ρωσικά ερευνητικά ιδρύματα που εξειδικεύονται σε τεχνολογίες διπλής χρήσης — εκείνες δηλαδή που μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για ειρηνικούς όσο και για στρατιωτικούς σκοπούς.

Η έλλειψη επίσημης διακρατικής συμφωνίας μεταξύ Ιράν και Ρωσίας γύρω από αυτές τις επισκέψεις δημιουργεί ερωτήματα.

Πηγές από τη Δύση υποστηρίζουν ότι τέτοιες επαφές γίνονται σκόπιμα μέσω εταιρειών-βιτρίνα, ώστε να παρακαμφθούν οι διεθνείς έλεγχοι.

Η SPND, μέσω της επιστημονικής συνεργασίας, προσπαθεί να διατηρήσει και να εξελίξει κρίσιμη τεχνογνωσία, χωρίς να διαταράξει επισήμως τις διεθνείς ισορροπίες.

Η DamavandTec ως μέσο παράκαμψης κυρώσεων

Η DamavandTec ιδρύθηκε το 2023, χρονιά κατά την οποία η διεθνής απομόνωση του Ιράν είχε ενταθεί, ιδίως μετά τη σύσφιξη των σχέσεων Τεχεράνης – Μόσχας λόγω της ρωσοουκρανικής κρίσης.

Η εταιρεία προβάλλεται ως σύγχρονος τεχνολογικός σύμβουλος. Ο πρόεδρός της, με σπουδές στη Μόσχα και βαθιές διασυνδέσεις με ρωσικά πυρηνικά ινστιτούτα, φαίνεται να διαδραματίζει ρόλο-κλειδί.

Επιπλέον, η σύζυγος του Kalvand, η οποία συμμετέχει επίσης στην εταιρεία, είναι επικεφαλής άλλης οντότητας που έχει δεχτεί κυρώσεις από τις ΗΠΑ λόγω εμπλοκής της σε πυρηνικές δραστηριότητες.

Η εικόνα είναι σαφής: μια οικογενειακή, κρατικά ενισχυόμενη προσπάθεια διατήρησης πρόσβασης στην τεχνολογία αιχμής.

© Διάγραμμα που δείχνει πώς τα μέλη της αντιπροσωπείας της Μόσχας συνδέονται με το SPND
Πηγή: Financial Times

Ρωσική επιτήρηση και στρατιωτική έγκριση

Η αποστολή δεν έγινε ερήμην των ρωσικών αρχών.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών, η FSB (Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας της Ρωσίας) είχε πλήρη γνώση και, ενδεχομένως, ενέκρινε το ταξίδι.

Οι συναντήσεις της αντιπροσωπείας έλαβαν χώρα σε ινστιτούτα και εταιρείες που σχετίζονται άμεσα με τον ρωσικό στρατό, γεγονός που εντείνει τις ανησυχίες για το περιεχόμενο και τον σκοπό των συνομιλιών.

Οι ρωσικές αρχές έχουν αποδείξει ότι είναι πρόθυμες να ανταλλάξουν τεχνογνωσία για πολιτικά ή οικονομικά οφέλη, ιδίως από τη στιγμή που η Μόσχα αντιμετωπίζει τις δικές της κυρώσεις και απομόνωση.

Ο ανώτατος ηγέτης του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ (δεξιά), υποδέχεται τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στην Τεχεράνη, στις 19 Ιουλίου 2022 (SalamPix/ABACA μέσω Reuters Conne)

Το τρίτιο και η γεωπολιτική του πυρήνα

Το ενδιαφέρον για το τρίτιο δεν είναι θεωρητικό. Αποτελεί κρίσιμο υλικό για τη βελτίωση και μίνιμουμ διατήρηση των πυρηνικών δυνατοτήτων μιας χώρας.

Η αναφορά στο συγκεκριμένο ισότοπο από την DamavandTec σήμανε συναγερμό στις δυτικές υπηρεσίες, οι οποίες το θεώρησαν ενδεικτικό βαθύτερων στρατηγικών βλέψεων.

Ειδικά αν λάβει κανείς υπόψη ότι τέτοιου είδους αιτήματα σπάνια προκύπτουν χωρίς πολιτική εντολή ή ευρύτερο σχεδιασμό, τότε γίνεται φανερό ότι το Ιράν συνεχίζει να επενδύει στην εναλλακτική επιλογή της δυνατότητα γρήγορης απόκτησης πυρηνικού όπλου (nuclear threshold capability), αν αυτό κριθεί αναγκαίο.

Επιστημονικές συνέχειες και η σκιά του AMAD

Οι επιστήμονες που συμμετείχαν στην αποστολή δεν ήταν τυχαίοι.

Είχαν εξειδίκευση σε κρίσιμους τομείς, όπως γεννήτριες νετρονίων, συστήματα ακτινοβολίας και τεχνολογίες ενεργοποίησης. Επιπλέον, είχαν εκπαιδευτεί ή συνεργαστεί με πρόσωπα που είχαν ενεργό ρόλο στο «σχέδιο AMAD»— την αρχική και εσωτερικά διαπιστωμένη προσπάθεια του Ιράν για κατασκευή πυρηνικού όπλου.

Το προσωπικό αυτό θεωρείται ότι συνεχίζει να λειτουργεί ως δεξαμενή τεχνογνωσίας για οποιοδήποτε μελλοντικό σχέδιο.

Η εκπαίδευσή τους στη Ρωσία, οι δεσμοί τους με συγκεκριμένα εργαστήρια και τα ερευνητικά τους ενδιαφέροντα συνθέτουν ένα μωσαϊκό συνεχιζόμενης ανάπτυξης παρά τις εξωτερικές πιέσεις.

Οι ισραηλινές επιθέσεις

Το Ισραήλ έχει στοχοποιήσει επανειλημμένως τη SPND και τους επιστήμονές της.

Ζημιές στο πυρηνικό συγκρότημα Fordo μετά την αμερικανική επίθεση στις 21 Ιουνίου 2025 (AP)

Τον Ιούνιο, επιθέσεις που αποδίδονται στο Ισραήλ κατέστρεψαν υποδομές και οδήγησαν στη δολοφονία κορυφαίων επιστημόνων, ανάμεσά τους και του Αμπάσι-Νταβάνι, μέντορα βασικών μελών της αποστολής στη Μόσχα.

Παρ’ όλα αυτά, η τεχνογνωσία —σε αντίθεση με τις εγκαταστάσεις— δεν εξαλείφεται εύκολα. Μεταδίδεται, αναπαράγεται και εξελίσσεται. Και αυτό ακριβώς φοβούνται οι δυτικές υπηρεσίες: την αόρατη συνέχεια ενός σχεδίου, ακόμη και μετά την κατάρριψη της φυσικής του υποδομής.

Μια σταθερή, εξελισσόμενη απειλή

Η SPND έχει πλέον εδραιωθεί ως θεσμικός βραχίονας του ιρανικού κράτους για την επιστημονική και στρατιωτική τεχνολογική ανάπτυξη.

Παρά τις απώλειες, συνεχίζει να λειτουργεί, να εκπαιδεύει νέους επιστήμονες και να διατηρεί κρίσιμες επαφές. Η συνεργασία με τη Ρωσία αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο για τη βιωσιμότητά της.

Η Μόσχα, αντιμετωπίζοντας κυρώσεις και έχοντας μετατοπίσει τη γεωπολιτική της στάση, φαίνεται πρόθυμη να συνεργαστεί με κράτη όπως το Ιράν, παρά τα ρίσκα.

Και αυτό δημιουργεί έναν νέο άξονα τεχνολογικής και στρατιωτικής συνεργασίας, ο οποίος δεν υπακούει στους κανόνες της μεταψυχροπολεμικής τάξης πραγμάτων.

© Πηγή: In.gr

Περισσότερα Video

Ακολουθήστε το Politica στο Google News και στο Facebook