Politica 89.8
Ο αλγόριθμος του Netflix «σκοτώνει» την πρωτοτυπία – Ταινίες για όλους, που δεν μένουν σε κανέναν
Το 2025, το Netflix παρουσίασε μία από τις πιο ακριβές παραγωγές της ιστορίας του κινηματογράφου: το The Electric State. Η ταινία, με προϋπολογισμό περίπου 320 εκατομμυρίων δολαρίων, έφτασε αρχικά στην κορυφή της πλατφόρμας, αλλά σύντομα χάθηκε από τις πρώτες θέσεις.
Παρά την εκρηκτική έναρξη, αποδείχθηκε ένα έργο που κανείς δεν θυμάται. Το παράδειγμα αυτό αποτελεί ενδεικτικό σύμπτωμα μιας ευρύτερης τάσης που καταγγέλλεται ολοένα και συχνότερα: του «αλγοριθμικού κινηματογράφου» που ευδοκιμεί στο Netflix. Πρόκειται για ταινίες σχεδιασμένες όχι με γνώμονα το καλλιτεχνικό όραμα ή τη δημιουργική τόλμη, αλλά με βάση τα δεδομένα που συγκεντρώνει ο αλγόριθμος θέασης της πλατφόρμας.
Ο βρετανός κριτικός Φιλ Χόουντ, μέσα από ανάλυσή του στον Guardian, περιγράφει αυτή τη νέα συνθήκη ως έναν φαύλο κύκλο όπου το Netflix επιδιώκει να μειώσει κάθε ρίσκο, προβάλλοντας έργα «εύπεπτα», οικεία, φιλικά σε όλους και ταυτόχρονα ανώνυμα.
Το The Electric State είναι τυπικό παράδειγμα: αντλεί εικονογραφία από τον Σπίλμπεργκ, κλέβει στιγμές από το Mad Max και δανείζεται το retro-futuristic ύφος του Fallout. Παρ’ όλα αυτά, το τελικό αποτέλεσμα δεν διαθέτει δική του ταυτότητα. Αντί να συνθέτει κάτι νέο, καταλήγει σε ένα μείγμα κλισέ που δείχνει περισσότερο προϊόν μηχανικής συρραφής παρά αυθεντικής έμπνευσης σύμφωνα με τον κριτικό.
H στρατηγική των αλγόριθμων
Η στρατηγική αυτή δεν είναι τυχαία. Το Netflix βασίζεται σε έναν τεράστιο όγκο δεδομένων που αντλεί από τις συνήθειες θέασης εκατομμυρίων χρηστών, αναφέρει το άρθρο. Οι αλγόριθμοι αναλύουν τι προτιμούν οι θεατές, ποια είδη ολοκληρώνουν, σε ποια σημεία εγκαταλείπουν μια ταινία. Με βάση αυτά, η πλατφόρμα επιδοτεί νέες παραγωγές που έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα να διατηρήσουν το ενδιαφέρον του κοινού. Το αποτέλεσμα είναι ταινίες σχεδιασμένες να είναι «για όλους» – εύκολες στην κατανόηση, γεμάτες οικεία στοιχεία, αλλά συχνά χωρίς το παραμικρό ίχνος πρωτοτυπίας. Αντί για μια γόνιμη ποικιλία, προκύπτει ένα περιβάλλον ομοιομορφίας, όπου η δημιουργική ριψοκινδυνία εξαφανίζεται.
Οι επικριτές κάνουν λόγο για «ανακύκλωση» στον χώρο του streaming. Παρότι το Netflix διαθέτει χιλιάδες τίτλους, οι συστάσεις που εμφανίζονται στις οθόνες των χρηστών τείνουν να ανακυκλώνουν συνεχώς τα ίδια είδη και αισθητικές φόρμες. Σύμφωνα με τον Χόουντ, με αυτόν τον τρόπο περιορίζεται η ανακάλυψη διαφορετικών «φωνών» ή ανεξάρτητων δημιουργών, ενώ η εμπειρία του θεατή καθορίζεται από μαθηματικά μοντέλα που ευνοούν τη βεβαιότητα έναντι της έκπληξης. Η πλατφόρμα έχει δεχθεί κριτική και για τον τρόπο που χρησιμοποιεί εξατομικευμένα thumbnails ή κατηγοριοποιήσεις που συχνά καταλήγουν σε στερεοτυπικές ετικέτες, όπως «Sad Girl Fall» ή «Grown-ass Women Living Their Best Lives», μετατρέποντας την προσωπική θέαση σε μια παθητική κατανάλωση στενών κατηγοριών.
Η τεχνητή νοημοσύνη
Την ίδια στιγμή, το Netflix πειραματίζεται με τεχνητή νοημοσύνη στην παραγωγή. Στη σειρά El Eternauta, για πρώτη φορά εφαρμόστηκε γενετική AI για ειδικά εφέ, μειώνοντας κόστος και χρόνο. Παρότι αυτή η καινοτομία δείχνει το μέλλον της βιομηχανίας, ενισχύει την ανησυχία ότι η τέχνη μετατρέπεται σε προϊόν που εξυπηρετεί κυρίως την αποδοτικότητα και όχι τη δημιουργία. Το Netflix καταφέρνει να κυριαρχεί στην αγορά, αλλά πολλές από τις «original» ταινίες του λαμβάνουν χαμηλές κριτικές, παρά το ότι συγκεντρώνουν υψηλές προβολές. Η αντίθεση ανάμεσα στην εμπορική απήχηση και την καλλιτεχνική αξία γίνεται όλο και πιο έντονη.
Ωστόσο, το ερώτημα παραμένει: είναι αναπόφευκτο το μέλλον του κινηματογράφου να καθορίζεται από αλγορίθμους; Ο Φιλ Χόουντ αφήνει ανοιχτό ένα «παραθυράκι» αισιοδοξίας. Αν οι πλατφόρμες χρησιμοποιήσουν τα δεδομένα ως εργαλείο καθοδήγησης και όχι ως απόλυτο δόγμα, θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν την παραγωγή ταινιών που συνδυάζουν εμπορική επιτυχία με καλλιτεχνική τόλμη. Ο αλγόριθμος μπορεί να δείξει τι επιθυμεί το κοινό, αλλά δεν μπορεί να αντικαταστήσει την ανθρώπινη φαντασία. Το στοίχημα για το Netflix – και συνολικά για το streaming – είναι αν θα τολμήσει να απελευθερώσει ξανά χώρο για την έκπληξη, την αμφισημία και το ρίσκο. Γιατί αν ο κινηματογράφος χάσει αυτά τα στοιχεία, τότε οι «ταινίες για όλους» μπορεί τελικά να μη μείνουν αξέχαστες για κανέναν.
