Politica 89.8
Ρεκόρ συγκρούσεων μετά τον Β’ ΠΠ τo 2025 – Η θέση της Ελλάδας στον δείκτη ειρήνης
Με ρεκόρ συγκρούσεων γιορτάζεται φέτος η Παγκόσμια Ημέρα Ειρήνης, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ινστιτούτου Οικονομικών και Ειρήνης. Ο αριθμός των χωρών που εμπλέκονται σε κάποια σύγκρουση είναι ο υψηλότερος από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (59) και αυξημένος σε σύγκριση με το 2024.
Η 21η Σεπτεμβρίου έχει καθιερωθεί από τον ΟΗΕ ως Παγκόσμια Ημέρα Ειρήνης από το 1981, με σκοπό να εμπεδωθούν και να διαδοθούν τα ιδανικά της ειρήνης και της μη βίας. Ωστόσο, το 2025 είναι μια χρονιά πολέμων, ενώ είναι σε πλήρη εξέλιξη, όπως έχει διαπιστώσει και ο ΟΗΕ, η γενοκτονία των Παλαιστινίων στη Λωρίδα της Γάζας.
Στη φετινή 19η έκθεσή του, η δεξαμενή σκέψης Ινστιτούτο Οικονομίας και Ειρήνης (Institute for Economics and Peace), εξετάζει την κατάσταση της ειρήνης σε 163 ανεξάρτητα κράτη και εδάφη αναφορικά με την ειρηνικότητά τους. Καλύπτει έτσι το 99,7% του παγκόσμιου πληθυσμού. Και δημοσίευσε τον Παγκόσμιο Δείκτη Ειρήνης (Global Peace Index, GPI).
Πολλοί από τους βασικούς δείκτες αναφορικά με την ειρήνη δείχνουν ότι οι μεγάλες συγκρούσεις βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Επίσης, όλο και περισσότερα κράτη ενισχύουν τον βαθμό στρατιωτικοποίησής τους. Και αυτό σε ένα περιβάλλον όπου κυριαρχούν οι γεωπολιτικές εντάσεις, οι αυξανόμενες συγκρούσεις, η διάλυση παραδοσιακών συμμαχιών και η εντεινόμενη οικονομική αβεβαιότητα.
59 πόλεμοι, χιλιάδες θάνατοι
Μέσα στο 2025, σύμφωνα με την έκθεση καταγράφονται 59 ενεργές διακρατικές συγκρούσεις, τρεις περισσότερες από το 2024. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Επίσης, το 2024, 17 χώρες ξεπέρασαν τους 1.000 θανάτους από πολεμικές συγκρούσεις.
Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι εκτός από την αύξηση των πολέμων έχουμε και μείωση επιτυχούς επίλυσης των συγκρούσεων, τη χαμηλότερη τα τελευταία 50 χρόνια. Οι συγκρούσεις που έληξαν με αποφασιστική νίκη μειώθηκαν από 49% τη δεκαετία του 1970 σε 9% τη δεκαετία του 2010, ενώ οι συγκρούσεις που έληξαν με ειρηνευτικές συμφωνίες μειώθηκαν από 23% σε 4% κατά την ίδια περίοδο.
Οι ειρηνικές χώρες και η Ελλάδα
Στον Παγκόσμιο Δείκτη Ειρήνης, την πρωτιά έχει για ακόμη μία χρονιά η Ισλανδία, που έχει τη θέση αυτή από το 2008. Ακολουθούν η Ιρλανδία, η Νέα Ζηλανδία, η Αυστρία, η Ελβετία, η Σιγκαπούρη, η Πορτογαλία, η Δανία, η Σλοβενία και η Φινλανδία.
Η Ελλάδα βρίσκεται στην ομάδα των ειρηνικών χωρών, καταλαμβάνοντας την 45ή θέση στον Παγκόσμιο Δείκτη. Έχει συνολική βαθμολογία 1.764, αλλά έχει χάσει τρεις θέσεις σε σχέση με το 2024.
Οι χώρες του πολέμου
Προφανώς λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, η Ρωσία κατατάσσεται ως η λιγότερο ειρηνική χώρα παγκοσμίως. Την ακολουθεί η Ουκρανία. Οι επόμενες χώρες που μετρούν αρνητικά όσον αφορά την ειρήνη είναι το Σουδάν, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η Υεμένη, το Αφγανιστάν, η Συρία, το Νότιο Σουδάν και το Ισραήλ.
Οι εμπόλεμες συγκρούσεις, μεταξύ των οποίων και εμφύλιες, όπως στο Σουδάν, κατατάσσουν την περιοχή της Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής (MENA) ως τη λιγότερο ειρηνική παγκοσμίως.
Η πιο ειρηνική περιοχή είναι η Δυτική και Κεντρική Ευρώπη. Εκεί βρίσκονται 8 από τις 10 πιο ειρηνικές χώρες. Παρ’ όλα αυτά, η ειρηνικότητα μειώνεται για στην περιοχή αυτή για 4η συνεχή χρονιά.
Ένας κόσμος σε πόλεμο
Από τα βασικά σημεία της έκθεσης Global Peace Index για το 2025, προκύπτουν τα εξής συμπεράσματα:
- Το 2025 καταγράφεται ιστορική πτώση στην παγκόσμια ειρηνικότητα, η μεγαλύτερη από τον Ψυχρό Πόλεμο. Αιτία, η αύξηση θανάτων από συγκρούσεις, γεωπολιτικές εντάσεις και διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής.
- Οι συγκρούσεις είναι περισσότερες από ποτέ μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επιπλέον, γίνονται όλο και πιο ακριβές και αδιέξοδες, την ώρα που έχει μειωθεί δραματικά η χρηματοδότηση πρόληψης συγκρούσεων.
- Η αύξηση των συγκρούσεων ήταν δραματική: 175% από το 2010, ενώ 78 χώρες συμμετείχαν σε πολεμικές επιχειρήσεις πέρα από τα σύνορά τους το 2023.
- 97 χώρες είναι λιγότερο ειρηνικές σήμερα απ’ ό,τι ήταν το 2007, όταν ξεκίνησε ο δείκτης.
Τι δείχνουν γεωπολιτικές τάσεις και οικονομικές συνθήκες
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι γεωπολιτικές τάσεις, οι οποίες συμβάλλουν στην «πολεμική» εικόνα του κόσμου:
- Μεσαίες δυνάμεις (π.χ. περιφερειακές χώρες) γίνονται πιο επιθετικέςκαι επηρεάζουν τις γειτονικές τους περιοχές.
- Η Ευρώπη παραμένει στρατιωτικά ανώτερη της Ρωσίας, αλλά η έλλειψη ενοποίησης αποδυναμώνει τη συνολική ισχύ της.
- Ο γεωπολιτικός κατακερματισμός ξεπέρασε τα επίπεδα του Ψυχρού Πολέμου. Η άνοδος είναι ακόμη μεγαλύτερη μετά το 2008.
- Διαπιστώνονται υψηλά επίπεδα ανταγωνισμούσε Δυτική Αφρική, Νότια Ασία και Νοτιοανατολική Ασία.
Όσον αφορά τις επιπτώσεις της στην οικονομία, διαπιστώνεται ότι γίνεται όλο και πιο πολεμική:
- Μειώθηκαν 26% σε σχέση με το 2008 οι δαπάνες για ειρηνευτικές αποστολές το 2024:47,2 δισ. δολάρια – μόλις 0,52% των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών.
- Έχει αυξηθεί ο οικονομικός αντίκτυπος εξαιτίας του γεγονότος ότι εκατομμύρια άνθρωποι εκτοπίζονται και γίνονται πρόσφυγες:η αύξηση φτάνει το +30% κατά μέσο όρο την περίοδο 2023-2024).
- Οι στρατιωτικές δαπάνεςαυξήθηκαν κατά μέσο όρο 15% σε 101 χώρες την ίδια περίοδο.
- Τα υπερχρεωμένα και ευάλωτα κράτη βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο συγκρούσεων.
