Politica 89.8
Από τα ατσάλινα θηρία στα σμήνη AI – Ποια οπλικά συστήματα παραδίδουν τη σκυτάλη
Το πεδίο μάχης υφίσταται τον ταχύτερο μετασχηματισμό του από την αυγή της πυρηνικής εποχής. Επί δεκαετίες, η στρατιωτική ισχύς μετριόταν με το μέγεθος των τεθωρακισμένων μεραρχιών, την εμβέλεια των επανδρωμένων βομβαρδιστικών και τον εκτόπισμα των ναυτικών στόλων.
Οι πόλεμοι που διεξήχθησαν μέχρι το 2022 -από το Ιράκ και το Αφγανιστάν μέχρι τα πρώτα στάδια της σύγκρουσης στην Ουκρανία- χαρακτηρίστηκαν από μια μετάβαση: συστήματα γεννημένα στον Ψυχρό Πόλεμο συνδυάστηκαν με την πρώιμη ψηφιακή ακρίβεια.
Ωστόσο, ένα νέο μοντέλο έχει αρχίσει να επικρατεί: Ο λόγος κόστους-εξουδετέρωσης έχει αντιστραφεί αποφασιστικά, απειλώντας να στείλει ολόκληρες κατηγορίες άλλοτε κραταιών οπλικών συστημάτων στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας. Τις επόμενες δεκαετίες, ο πόλεμος δεν θα εξαρτάται από τον χάλυβα, αλλά από το πυρίτιο, τα data (δεδομένα) και την ταχύτητα του φωτός.
Οι πόλεμοι που διεξήχθησαν μέχρι το 2022 αποτέλεσαν την τελευταία παράσταση για πολλούς από τους εξοπλιστικούς πυλώνες του 20ού αιώνα. Στην κορυφή της λίστας των οπλικών συστημάτων που μάλλον θ’ απαξιωθούν εντελώς στο εγγύς μέλλον είναι:
1. Το τανκ, ο «βασιλιάς» της χερσαίας μάχης από την εποχή του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου, αντιμετωπίζει μια υπαρξιακή κρίση. Παλαιότερα σοβιετικά μοντέλα όπως το T-72 και το T-80, που στερούνται σύγχρονης ενεργής θωράκισης, προηγμένων αισθητήρων και ενσωματωμένης δικτύωσης, αποδεικνύονται τραγικά ευάλωτα.
Ενεργώντας κατ’ εντολήν του Μπόρις Γέλτσιν, άρματα μάχης τύπου T-80 βάλλουν κατά του κτηρίου του ρωσικού κοινοβουλίου (Μόσχα, 4 Οκτωβρίου 1993).
Παράλληλα, ενώ δυτικά μοντέλα όπως το M1 Abrams και το Leopard 2 συνεχίζουν να λαμβάνουν βαριά πακέτα εκσυγχρονισμού -εστιάζοντας σε καλύτερους υπολογιστές και βελτιωμένα πυρομαχικά- η θεμελιώδης αδυναμία τους παραμένει: αποτελούν στόχους αξίας $10 εκατομμυρίων, που είναι ευάλωτοι απέναντι σε FPV drones αξίας $20.000 και αντιαρματικά κατευθυνόμενα βλήματα (ATGMs) αξίας $100.000 όπως το Javelin ή το NLAW.
Το θέμα είναι κυρίως οικονομικό: Όταν ένα φτηνό, αναλώσιμο οπλικό σύστημα μπορεί να εξουδετερώσει/καταστρέψει με ευκολία και αξιοπιστία ένα περιουσιακό στοιχείο υψηλής αξίας, ο υπολογισμός του πολέμου αλλάζει ριζικά.
2. Τα παλαιού τύπου κινητά συστήματα πυροβολικού, τα οποία απαιτούν εκτεταμένο χρόνο για να στηθούν, να βάλουν και να μετακινηθούν, είναι απαρχαιωμένα σε μια εποχή που έχουν αναπτυχθεί ποικίλα οπλικά συστήματα τα οποία τα εξουδετερώνουν/καταστρέφουν ταχύτατα.
Αυτά τα παλαιού τύπου συστήματα παραμένουν καθηλωμένα σε μια θέση για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα και σήμερα εντοπίζονται πολύ πιο γρήγορα συγκριτικά με το παρελθόν. Ως εκ τούτου, αντικαθίστανται ραγδαία από εξαιρετικά κινητικά, αυτοκινούμενα οβιδοβόλα (SPHs) και δικτυωμένα συστήματα πολλαπλών εκτοξευτών ρουκετών (MLRS).
3. Συμβατικά ατομικά όπλα: Το εμβληματικό M4 Carbine των 5,56 χιλιοστών και το ελαφρύ πολυβόλο M249, «εργάτες» των τελευταίων 40 ετών, χάνουν αργά -αλλά σταθερά- έδαφος. Το πρόγραμμα NGSW (Next Generation Squad Weapon) του Στρατού των ΗΠΑ κινείται προς το τυφέκιο XM7 και το αυτόματο τυφέκιο XM250, τα οποία χρησιμοποιούν έναν νέο διαμέτρημα 6,8 χιλιοστών και ένα ενσωματωμένο XM157 σύστημα ελέγχου πυρός.
Το σημείο καμπής
Τα πρώτα στάδια των μεγάλων συγκρούσεων που έλαβαν χώρα στην Ουκρανία κατέδειξαν τη θανατηφόρα αποτελεσματικότητα των κατευθυνόμενων πυρομαχικών ακριβείας. Συστήματα όπως το Javelin και το NLAW έγιναν συνώνυμα της κινητής, εξαιρετικά αποτελεσματικής αντιαρματικής άμυνας.
Επιπλέον, η σύγκρουση του 2022 εδραίωσε την κρισιμότητα της ολοκληρωμένης αεράμυνας. Η χρήση πυραύλων κρουζ και βαλλιστικών πυραύλων, συμπεριλαμβανομένου του υπερηχητικού πυραύλου Κινζάλ Kinzhal της Ρωσίας, επέβαλε την ανάγκη για αντίστοιχα αντίμετρα. Η επιτυχία προηγμένων συστημάτων όπως το Patriot, το IRIS-T και το NASAMS ενάντια σε αυτές τις απειλές απέδειξε ότι η αεράμυνα δεν είναι πλέον πολυτέλεια, αλλά ο πρωταρχικός εγγυητής της εθνικής κυριαρχίας.
Η νέα πρωτοπορία
Οι επόμενες δύο δεκαετίες θα διεξαχθούν από συστήματα που δίνουν προτεραιότητα στην ταχύτητα, την αυτονομία και τη σύντηξη δεδομένων. Οι νικητές σε αυτήν τη νέα εποχή του πολέμου δεν είναι συγκεκριμένα οχήματα, αλλά τεχνολογίες που την καθιστούν δυνατή.
1. Οικοσύστημα/σμήνη drone: Αυτή είναι η πιο βαθιά αλλαγή. Το φθηνό, πανταχού παρόν μη επανδρωμένο αερόχημα (UAV) -από το εμπορικό FPV drone που μετατρέπεται σε βομβαρδιστικό μέχρι τα νέα περιφερόμενα πυρομαχικά όπως το Lancet- έχει γίνει το νέο βλήμα πυροβολικού.
Τα drones προχωρούν σε αναγνώριση, παρατηρούν πέρα από την πρώτη γραμμή του μετώπου, καταγράφουν και παράλληλα αποτελούν εξαιρετικά ακριβή, αναλώσιμα όπλα κρούσης, συχνά αντικαθιστώντας παλαιότερες, βαρύτερες ομάδες αντιαρματικών.
Το μέλλον περιλαμβάνει συντονισμένες επιθέσεις από εκατοντάδες ή χιλιάδες φθηνά μη επανδρωμένα οπλικά συστήματα -αεροπορικά, χερσαία και θαλάσσια- που επικοινωνούν, μοιράζονται δεδομένα στόχευσης και προσαρμόζουν τις τακτικές τους σε πραγματικό χρόνο, βοηθώντας τα μάλα τον ανθρώπινο παράγοντα – και στη λήψη των βέλτιστων αποφάσεων.
2. Η εποχή της τεχνητής νοημοσύνης (AI) και της ρομποτικής: Η AI είναι η ζωτική δύναμη των μελλοντικών οπλικών συστημάτων. Είναι αυτό που επιτρέπει σε ένα σμήνος drone να συντονίζεται ή σε έναν πύραυλο κρουζ να ξεγελά την αεράμυνα.
Η AI θα:
- αποκεντρώσει τη διοίκηση: Τα οπλικά συστήματα που καθοδηγούνται από AI θα λειτουργούν αυτόνομα για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε θανάσιμα περιβάλλοντα, μειώνοντας σημαντικά την απαίτηση για ανθρώπινη παρουσία επί του πεδίου. Αυτό ανοίγει την πόρτα στα αυτόνομα οπλικά συστήματα (LAWS)
- ενισχύσει το C4ISR: Οι αλγόριθμοι ΤΝ θα επεξεργάζονται τεράστιες ποσότητες δεδομένων πληροφοριών, επιτήρησης και αναγνώρισης (ISR) ταχύτερα από οποιονδήποτε άνθρωπο, παρέχοντας σχεδόν στιγμιαία επίγνωση της κατάστασης.
3. Όπλα κατευθυνόμενης ενέργειας (DEW): Τα λέιζερ και τα μικροκύματα υψηλής Ισχύος (HPM) έχουν τη δυνατότητα να φέρουν επανάσταση τόσο στην επίθεση όσο και στην άμυνα.
Κόστος ανά βολή: Το κόστος ανά βολή ενός λέιζερ είναι αμελητέο -το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας- σε σύγκριση με τους πυραύλους αναχαίτησης που κοστίζουν εκατομμύρια δολάρια.
Με την ταχύτητα του φωτός: Κινούμενα με την ταχύτητα του φωτός, τα DEW θα μπορούσαν να αποτελέσουν -προς το παρόν μόνο στη θεωρία- έναν τέλειο αντίμετρο σε ελιγμούς με υψηλή ταχύτητα, όπως αυτοί που κάνουν διάφοροι πύραυλοι που τροποποιούνται το τελευταίο χρονικό διάστημα – κυρίως από τη Ρωσίας.
4. Υπερηχητικά όπλα: Αυτά τα όπλα -που ταξιδεύουν με την ταχύτητα του ήχου επί πέντε (Mach 5), ενίοτε και πιο γρήγορα- θα παραμείνουν το κορυφαίο επίτευγμα στον τομέα της επίθεσης. Η ακρίβειά τους είναι μεγάλη, όπως και η εμβέλειά τους. Διασφαλίζουν τη δυνατότητα διεξαγωγής άμεσων, παγκόσμιων πληγμάτων.
Στην ουσία, το μέλλον του πολέμου είναι ένας ανταγωνισμός μεταξύ ταχύτητας και αντι-ταχύτητας. Το θορυβώδες μεταλλικό κτήνος που καταναλώνει καύσιμα και καθόρισε τον περασμένο αιώνα παραδίδει τη σκυτάλη σε αποκεντρωμένα, δικτυωμένα και συχνά αναλώσιμα αυτόνομα συστήματα.
