Ελλάδα

Αυτοτραυματίζεται το 14% των νέων, ακόμη και πριν τα 13 χρόνια τους

Δημοσιεύτηκε στις 01/12/2025 21:18

Ένας στους έξι νέους ηλικίας 17-24 ετών έχει προκαλέσει ο ίδιος τραυματισμό στον εαυτό του και μόνο ένας στους πέντε γονείς γνωρίζει το γεγονός, καθώς οι νέοι που αυτοτραυματίζονται, συνήθως προτιμούν να το αποκαλύψουν στους φίλους τους.

Ο αυτοτραυματισμός είναι πιο διαδεδομένος στα κορίτσια, όμως τελικά και στα δύο φύλα, ο πυρήνας του φαινομένου είναι η συναισθηματική αυτορρύθμιση, κάτι σαν πρόκληση της προσωπικής τους ικανότητας. Όμως τελικά, επηρεάζει την καθημερινή λειτουργικότητά τους και τους κάνει ακόμη περισσότερο ευάλωτους.

To θέμα του αυτοτραυματισμού είναι γνωστό στο 90% των νέων, όμως οι ενήλικες αγνοούν το πρόβλημα, γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη αντιμετώπισής του.

Τα δεδομένα αυτά προκύπτουν από έρευνα που διενεργήθηκε για λογαριασμό του υπουργείου Υγείας και της UNICEF στο πλαίσιο εφαρμογής προγράμματος πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου.

Το πρόγραμμα εντάσσεται στις εθνικές δράσεις προαγωγής της υγείας, στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας 2.0 και υλοποιείται στο νέο Πρότυπο Κοινωνικό Κέντρο για την Ψυχική Υγεία των Νέων που δημιουργήθηκε στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο, με τη συνεργασία του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ).

Περιλαμβάνει τη συμβουλευτική παρέμβαση σε παιδιά ηλικίας 1-12 ετών, εφήβους 12-16 ετών και παιδιά με αυξημένες δυσκολίες μέχρι 12 ετών, καθώς και των οικογενειών τους, με στόχο να ενισχυθεί η αυτοπεποίθηση και η ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών, τα οποία καλούνται να προσαρμόζονται σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον.

Τα παιδιά αυτά είναι καταθλιπτικά, με άγχος, αυξημένη χρήση ουσιών, σοβαρά προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις και επηρεάζεται καθημερινή λειτουργικότητά τους

Από τη συζήτηση για την προληψη και αντιμετώπιση του αυτοτραυματισμού των νέων

Η παρουσίαση της έρευνας και του προγράμματος έγινε σε εκδήλωση που οργάνωσε το υπουργείο Υγείας στην Εθνική Πινακοθήκη. Στην εκδήλωση, η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη επεσήμανε ότι μέχρι στιγμής έχουν εκπαιδευτεί 63 επαγγελματίες υγείας και έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα περί τις 500 οικογένειες, οι οποίες δέχονται τη συμβουλευτική του προγράμματος, γιατί όπως είπε χαρακτηριστικά «τα παιδιά δεν έρχονται με manual, οι γυναίκες πρέπει να είναι καλές μαμάδες, νοικοκυρές και επαγγελματίες, ενώ οι άνδρες δεν κλαίνε και όλα αυτά έχουν επιπτώσεις στην ανάπτυξη των παιδιών, τα οποία βιώνουν και απορροφούν αυτό που συμβαίνει στους γονείς, ως παρατηρητής σε άμεση σύνδεση και συμμέτοχος».

Η υπουργός επεσήμανε ότι ο αυτοτραυματισμός δεν είναι γνωστός στους ενήλικες 35 ετών και πάνω, αλλά αποτελεί μια πολύ οικεία συμπεριφορά στα παιδιά.

«Γι΄ αυτό χρειάζεται να ξεκινήσουμε να μιλάμε γι΄ αυτόν, καθώς δεν υπάρχει τέλεια οικογένεια, παρά μόνο στις διαφημίσεις. Υπάρχουν καλά, αλλά και σκοτεινά σημεία, γιατί έτσι είναι οι άνθρωποι, έτσι είναι η ζωή».

Αναφερόμενη στην έκταση του προβλήματος είπε ότι αφορά το 14% των παιδιών με αυξανόμενες τάσεις, καθώς τα παιδιά είναι συνδεδεμένα με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης των οποίων ο αλγόριθμος είναι προγραμματισμένος έτσι ώστε να ενεργοποιεί τη ντοπαμίνη, αλλάζοντας τον εγκέφαλο του ανθρώπινου είδους, χρησιμοποιώντας τον μηχανισμό του εθισμού. Και επιπλέον, στον ψηφιακό κόσμο δεν υπάρχει η συνέπεια μιας κίνησης.

Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο να αρχίσουμε να μιλάμε για το πρόβλημα και να βοηθήσουμε τα παιδιά να γίνουν πιο ανθεκτικά.

Η έρευνα

Η παρουσίαση της έρευνας έγινε από τον διευθύνοντα σύμβουλο της MARC Θωμά Γεράκη, ο οποίος ανέφερε πως η έρευνα έγινε διαδικτυακά σε 502 άτομα πανελλαδικά, από 18-24 Νοεμβρίου.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα:

Έντονη λύπη, απογοήτευση ή δυσφορία χωρίς ξεκάθαρο λόγο βίωσαν ποτέ ή σπάνια μόλις το 20% των παιδιών, μερικές φορές το 35%, ενώ το 43,3% πολύ συχνά και συχνά, με τα κορίτσια να αποτελούν το 54,6% και τα αγόρια το 31%.
Έντονο άγχος και πίεσης υφίστανται πολύ συχνά και συχνά το 55,7% των παιδιών με τα κορίτσια να αποτελούν το 66% και τα αγόρια το 45,8%
Σωματική αδιαθεσία λόγω άγχους εμφανίζουν συχνά ή πολύ συχνά το 39,8% των παιδιών με τα κορίτσια να υπερτερούν και πάλι με 51% έναντι 28,8% των αγοριών.
Για το 45,9% των παιδιών είναι δύσκολο ή πολύ δύσκολο να μιλήσουν όταν νιώθουν άσχημα, ενώ εύκολο είναι μόλις για το 17,8% των παιδιών, δείχνοντας πόσο ευάλωτοι νιώθουν οι νέοι εφηβικής και μετεφηβικής ηλικίας.
Ο όρος «αυτοτραυματισμός» αποτελεί κοινό μυστικό μεταξύ των νέων, αφού το 85% γνωρίζει γι΄ αυτόν.
Η ενημέρωση έχει γίνει από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε ποσοστό 55,4% από φίλους και συμμαθητές 15,1%, την οικογένεια 5,9% κλπ.
Μόνο το12,8% των γονέων γνωρίζει τι και γιατί συμβαίνει, ενώ το 68% δεν γνωρίζει σε ποιο βαθμό συμβαίνει και γιατί, ενώ ένα 16,2% των γονέων αγνοεί την ύπαρξη του προβλήματος.
Το 47,9% των παιδιών γνωρίζει κάποιον που έχει αυτοτραυματιστεί και άλλο ένα 15,9% το πιθανολογεί, ανεβάζοντας το ποσοστό σε αυτούς που πιθανότατα γνωρίζουν κάποιον στο 63,8%, με τα κορίτσια να ξέρουν σε ποσοστό 62,2% έναντι 34,3% των αγοριών.
Το 29,7% των παιδιών επιχείρησαν να δοκιμάσουν μία φορά τουλάχιστον, αν και από αυτά, το 12,1% δεν το είχε θεωρήσει αυτοτραυματισμό.
Η πρώτη φορά έγινε για το 40,4% μεταξύ 13-15 ετών και για το 15,1% πριν τα 13, ενώ όσο περνούν τα χρόνια τα ποσοστά μειώνονται. Την μεγαλύτερη επίπτωση έχουν τα κορίτσια στις ηλικίες μεταξύ 13-15 ετών (45,3%) και πριν τα 13 (22,2%), ενώ στα αγόρια τα ποσοστά κυμαίνονται λίγο πάνω από το 30% στις ηλικίες μεταξύ 13-15 ετών και 16-18 ετών.
Αιτία του αυτοτραυματισμού είναι κατά σειρά προτεραιότητας: η αίσθηση αναστάτωσης, ο θυμός με τον εαυτό του ή με κάποιον άλλο, ήθελε κάποιος να καταλάβει ότι κάτι δεν πάει καλά, ενώ άλλες αιτίες μπορεί να είναι η πρόταση από φίλο, η επήρεια αλκοόλ ή ουσιών, η πρόθεση να σοκάρει ή να πληγώσει κάποιον, ως στοίχημα κλπ.
Σε ποσοστό 30% τα παιδιά έχουν αυτοτραυματιστεί πάνω από 5 φορές, μία φορά το 29% και 2-5 φορές το 27,9%. Το 42% των αγοριών έχουν αυτοτραυματιστεί μία φορά, ενώ το 35% των κοριτσιών πάνω από 5 φορές.
Ο λόγος του αυτοτραυματισμού, ήταν ο θυμός, η τιμωρία ή η απογοήτευση με τον εαυτό τους στο 80,7% των εφήβων, η κακή εικόνα του εαυτού στο 68,6% και στο 67,2% «για να φύγει ο συναισθηματικός πόνος». Από ανία ή κενό το 57,7%, για να καταλάβει κάποιος άλλος ότι κάτι δεν πάει καλά το 52,5%, για να νιώσει ότι έχει τον έλεγχο το 50,8% ή για να πληγώσει κάποιον άλλο το 30,5%.
Το 40,2% το έκανε υπό την επήρεια αλκοόλ ή άλλων ουσιών, αλλά το 24,6% χωρίς καμία τέτοια επήρεια.
Οι νέοι καταφεύγουν στον αυτοτραυματισμό, παρότι έχουν επίγνωση ότι σε ποσοστό 70% αποτελεί πρόβλημα στη ζωή τους.
Αυτοτραυματίζονται όμως, γιατί αποκτούν έτσι την αίσθηση ότι αξίζουν σε ποσοστό 62%, γιατί παρεμβαίνουν έτσι στις σημαντικές τους σχέσεις (52%) στην ικανότητά τους να φροντίζουν τον εαυτό τους (49,6%) κλπ., μέχρι και στην επιλογή των ρούχων που φορούν (33,4%).
Για το 55%, τον αυτοτραυματισμό τους, τον γνώριζε και κάποιος άλλος, συνήθως φίλος (37,6%), γονέας 27,6%, ψυχοθεραπευτής (18,7%), τα αδέρφια (13,5%).

Το πρόγραμμα

Καθώς η πρώιμη εφηβεία είναι κρίσιμο παράθυρο παρέμβασης, ο επικεφαλής του προγράμματος Ψυχίατρος, Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Γιάννης Μαλογιάννης επισήμανε ότι την τελευταία 5ετία το φαινόμενο όχι μόνο αυξάνεται, και φαίνεται από τον ολοένα αυξανόμενο αριθμό νέων που ζητούν βοήθεια, αλλά επιπλέον μειώνεται συνεχώς και η ηλικία που ξεκινούν οι αυτοτραυματισμοί. Πρόσθεσε ότι τα ποσοστά είναι 4-5 φορές περισσότερα από 20 χρόνια πριν.

«Τα παιδιά αυτά είναι καταθλιπτικά, με άγχος, αυξημένη χρήση ουσιών, σοβαρά προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις και επηρεάζεται καθημερινή λειτουργικότητά τους. Με το μέγεθος και την έκταση του φαινομένου, αλλά και τις συνακόλουθες ψυχιατρικές εκδηλώσεις, είναι σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας.

Η συνήθης ηλικία σε πολλές μελέτες είναι γύρω στα 16-17, η ελάττωση όμως δεν είναι μικρή από το πέρασμα από τα 17 στα 24.

Για τα παιδιά που συνεχίζουν στις μεγαλύτερες ηλικίες, αυξάνεται ο κίνδυνος για πολύ σοβαρά προβλήματα».

Γιατί αυτοτραυματίζονται;

«Ο αυτοτραυματισμός είναι ένα σύμπτωμα», είπε ο κ. Μαλογιάννης, επισημαίνοντας ότι «η πρόκληση βλάβης είναι στην επιφάνεια του σώματος. Κάτω από αυτό όμως, υπάρχουν σοβαρές ψυχικές δυσκολίες. Το παιδί, παλεύει με πολύ έντονα συναισθήματα: θυμό, θλίψη, άγχος, αγωνία, κενό, προκλήσεις καθημερινότητας. Δυσκολεύεται πολύ επίσης και με την πρώιμη ενηλικίωση. Είναι δύσκολος ο πόνος για να κατανοηθεί ποια είναι η διαδρομή αυτού που συμβαίνει. Όταν τα λόγια δεν μπορούν να βρεθούν, η ένταση γίνεται αφόρητη και εκεί έρχεται ο αυτοτραματισμός, όπου το σώμα γίνεται πεδίο εκφόρτισης. Το παιδία προσπαθεί να διαχειριστεί μια ψυχική ένταση που δεν μπορεί να καταλάβει».

«Γιατί δεν μπορούν να βρεθούν τα λόγια;», διερωτήθηκε ο κ. Μαλογιάννης, για να απαντήσει ότι πρόκειται για σύνθετο και πολυπαραγοντικό φαινόμενο: Οι νέοι μεγαλώνουν σε μια διαδικτυακή πραγματικότητα, με ταχύτητα και καταιγισμό εικόνων ασύνδετων. Πρότυπα τελειότητας, δύναμης, άνεσης, που προβάλλονται, δεν είναι ανθρώπινα ή προσιτά και ταυτόχρονα οι διαπροσωπικές σχέσεις δεν είναι ανθρώπινες και διαμεσολαβούνται από το διαδίκτυο.

Η γενιά αυτή βίωσε την οικονομική και υγειονομική κρίση, αλλά και την κρίση των θεσμών και της λειτουργίας τους. Όταν το διαπιστώνουμε, τότε έχουμε τις πρώτες γραμμές κατανόησης.

Χαιρετισμό στην εκδήλωση απηύθυνε ο επικεφαλής του γραφείου της UNICEF στην Ελλάδα Χασάν Καλίλ, ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ καθηγητής Γεράσιμος Σιάσος και ο διευθυντής της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής της Ιατρικής Αθηνών καθηγητής Ψυχιατρικής Νίκος Στεφανής, ενώ παρευρέθηκαν επίσης τα στελέχη που μετέχουν στην εφαρμογή του προγράμματος η επίκουρη καθηγήτρια Ψυχιατρικής Μαρία Κοκκώση και ο ομ. καθηγητής Γρηγόρης Βασλαματζής.