Politica 89.8
Διονύσης Σαββόπουλος – Μάνος Χατζιδάκις: Η υπεράσπιση, η απαγόρευση και οι Κωλοέλληνες
Ο Μάνος Χατζιδάκις υπερασπίστηκε τον Διονύση Σαββόπουλο σε μια περίοδο έντονης κοινωνικής και πολιτικής πόλωσης, όταν ο Σαββόπουλος βρέθηκε στο στόχαστρο επιθέσεων και υβριστικών σχολίων, ειδικά από έντυπα όπως η εφημερίδα Αυριανή.
Ο Χατζιδάκις, γνωστός για τον χαρακτήρα του και το καλλιτεχνικό ήθος του, δεν δίστασε να πάρει θέση υπέρ του τραγουδοποιού Σαββόπουλου, ο οποίος είχε υποστεί λάσπη και διαπόμπευση λόγω των πολιτικών συνθηκών και του έργου του.
Συγκεκριμένα, ο Σαββόπουλος θυμόταν ότι η Αυριανή τον στοχοποιούσε με πρωτοσέλιδα όπως «Όποιος έχει συνάψει σχέσεις με τον Μάνο Χατζιδάκι, να έρθει να μας τα πει».
Υπερασπιζόμενος τον Σαββόπουλο και το διχαστικό κομμάτι του Κωλοέλληνες , ο Μάνος Χατζιδάκις είπε:
«Ο Σαββόπουλος έτυχε να γνωρίσει την πρώτη επιτυχία σε χαλεπούς καιρούς, στη δικτατορία. Εκεί ο επαναστατισμός του λειτούργησε διπλά και σαν πρωτοφανέρωτη λυρική και τολμηρή φωνή αλλά και σαν έκφραση μιας νεότητος εκείνου του καιρού, όμως η δικτατορία πέρασε, ήρθε η μεταπολίτευση και τέλος η αλλαγή. Μια αλλαγή κάλπικη και θλιβερά ύποπτη καπηλευόμενη όλες τις μεταπολεμικά στοιβαγμένες εθνικές επιθυμίες.
Οι νέοι του Σαββόπουλου βολευτήκανε οι περισσότεροι στη Μεταπολίτευση και οι άλλοι στην αλλαγή, αδιαφορώντας για ειλικρίνειες και αλήθειες. Για πραγματική αλλαγή ή για εγχώρια νεοελληνική κωμωδία. Βολευμένοι ο καθένας στο πόστο του και στη νοσταλγία τού ‘αχ καημένη νιότη που έδειχνες πως θα γινόμουν άλλος΄ είχαν τον τότε Σαββόπουλο σαν άλλοθι της προδομένης ζωής τους και αδιαφορούσαν στο ότι ο Σαββόπουλος ήταν αληθινός, ταλαντούχος, ζωντανός και ζούσε την περιπέτεια του βαθιά μέσα στην ελληνική πραγματικότητα και όχι βολεμένος σε νεολαιίστικες φαντασιώσεις.
Κι έγινε η σύγκρουση. Ο Σαββόπουλος παρουσιάστηκε καταρχήν κουρεμένος, χωρίς γένια και μουστάκι. Απαρνήθηκε τη γραφικότητα του, την ερήμην της θελήσεώς του γραφικότητα του. Και παρουσίασε καινούργια τραγούδια, υπέροχα, αντάξια ενός αληθινού καλλιτέχνη.
Και τραγούδησε το Κωλοέλληνες και θύμωσαν οι ραγιάδες κι αδειάσανε το μέρος που λειτουργούσε. Αν είμασταν σε μια άλλη χώρα, οι πολίτες της χώρας θα συστήναν σε κάθε ξένο επισκέπτη να σπεύσει να δει και ν’ ακούσει το Σαββόπουλο στο Zoom. Και θα ‘πρεπε να υπάρχουν ουρές έξω από τον χώρο που λειτουργεί. Εύχομαι για όλους μας εγκαίρως να το αντιληφθείτε και να σπεύσετε.
Εγώ πήγα και θα ξαναπάω. Ακούγοντας τον ένιωσα συγκίνηση και πληρότητα».
Το Κωλοέλληνες κυκλοφόρησε το 1989 ως κομμάτι στο άλμπουμ Κούρεμα του Διονύση Σαββόπουλου με συμμετοχή της Ελευθερίας Αρβανιτάκη στα φωνητικά.
Οι στίχοι που ενόχλησαν διαβάζουν:
Μελαμψές φυλές
κοντοπόδαρες,
Σειλινοί του κράτους
που ξερνάει και να `τους,
τσιφτετέλληνες
με γονείς ληστές
των συντρόφων τους θύτες
για ανμηστία αλήτες
τώρα διοικητές.
Κράτος ασυστόλων
και πεσμένων κώλων
κωλοέλληνες.
Η χάρτα αυτού του κράτους κρύβει απάτη
που φτάνει στον γνωστό αγριορωμιό
στο ντάτσουν μιας φυλής που ζει φευγάτη
απ`ό, τι Ελληνικό στον κόσμο αυτό.
Κωλοέλληνες
μασκαρλίκια δες
στο Άλφα της Αξίας
της Αρχής της Μίας
λουτροκαμπινές.
Τιμωρός καιρός
πέντε αιώνες δύσης
εθνικής θα ζήσεις
από δω και μπρος
με αγγλικές αλφαβήτες
μαλλιαροί μου Ελλαδίτες
θλιβερές μου πορδές.
Πνεύμα αλήτικο
Ελλαδίτικο
σε μικρά Ασία,
Κύπρο, Λευκωσία
ΒόρειοΉπειρο.
Δεν ακούει κανείς
στο χειρότερο
του Ελληνισμού κομμάτι
στην Ελλάδα ζούμε
Μια φάουσα καταπίνει τον αέρα,
τη θάλασσα, την πόλη, το ιερό,
πλημμύρισε σκουλίκια η μητέρα
το ρόδο καταγής βγάζει καπνό.
Δεν υπάρχει ελπίς
στην Ελλάδα ζεις.
Σκαλιστές σκιές
μακρυχέρηδες
με το φως σπασμένο
κρατικοποιημένο,
αχ, οι Έλληνες !
Αλλά εκεί στην ξένη
στην οθόνη σκυμμένοι
θεϊκά δεμένοι
με την οικουμένη
στους απέναντι τόπους
φωτοκολλημένοι
απ`τον εδώ ουρανό τους.
Κι ενώ εδώ θα ζούμε καταρρεύσεις
ο έξω Ελληνισμός θα προχωρεί
και φως και μουσική μιας άλλης σκέψης
στη μείζονα Ελλάδα θα εκραγεί
στους Πανέλληνες
στους Πανέλληνες.
–
Η σχέση τους ωστόσο μοιάζει περίπλοκη. Το 1986, με επιστολή του στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, ο Μάνος Χατζιδάκις καταφέρεται με σκληρά λόγια εναντίον του Διονύση Σαββόπουλο, στον οποίο μάλιστα απαγόρευσε με την ίδια επιστολή, να κάνει οποιαδήποτε αναφορά στο όνομά του.
Η επιστολή έγνε viral στο διαδίκτυο το 2019.
«Αγαπητή Ελευθεροτυπία,
Συγχωρέστε με αν σας φανώ λίγο ανεπίκαιρος ως προς το θέμα που έρχομαι να σας απασχολήσω. Μεσολάβησαν οι δημοτικές εκλογές και φυσικά η σημασία τους υπήρξεν ισχυρότερη από τη έκπληξη που δοκίμασα παρακολουθώντας την εναρκτήρια εκπομπή του κ. Σαββόπουλου, όπου έλαμψε η αγωγή και το επίπεδό του.
Ο κ. Σαββόπουλος, θέλοντας να κοινοποιήσει δημοσίως, την όχι δημοσίως εκφρασθείσα επιθυμία μου, να μην μεταχειριστεί τη μουσική μου στις εκπομπές του, βρήκε την ευκαιρία να ειρωνευτεί την άρθρωσή μου με την κάπως ανορθόδοξη προφορά μου στο γράμμα Ρο.
Τόσα χρόνια μιλούσα από το Τρίτο Πρόγραμμα του ραδιοφώνου και κανείς δε βρέθηκε -φίλος κι εχθρός- να σταθεί στην ιδιοτυπία της προφοράς μου. Και μόνον ο κ. Σαββόπουλος την επισήμανε. Τί οξυδέρκεια! Πρέπει ακόμη να προσθέσω πως δεν μου διέφυγε η ισχυρή δόση ειρωνείας και αναίδειας που περιείχε ο ίδιος στη συνομιλία του με τον κ. Θεοδωράκη.
Κατόπιν αυτών, του απαγορεύω όχι μόνο τη χρήση της μουσικής μου, αλλά και την απλή αναφορά του ονόματός μου στις τόσον εγωπαθητικές εκπομπές του. Θα φροντίσω και νομικά να κατοχυρωθώ.
Είναι όμως θλιβερό, άτομα που κάποτε ξεκίνησαν με κάποιο ταλέντο, να καταλήγουν σε μια εξυπνάδικη χυδαιότητα για να καλύψουν έτσι τη ραθυμία τους και τη μουσική τους απραξία».
–
Χρόνια μετά, σε συνέντευξη του 2012 ο Διονύσης Σαββόπουλος μίλησε στον Αργύρη Παπαστάθη και το ΒΗΜΑmagazino (21.9.2012) για τη σχέση του με τον σπουδαίο Μάνο Χατζιδάκι:
ΒΜ: Ισχύει ότι όταν γνωρίσατε τον Χατζιδάκι τού κάνατε επίθεση;
ΔΣ: Ημουν αγενής. Εν ονόματι της ανεξαρτησίας του πνεύματος και της νεότητος, το ’παιξα αφ’ υψηλού και “εναλλακτικός”, ενώ τον θαύμαζα και είχα μεθύσει από τη χαρά που το όνειρό μου να τον συναντήσω γινόταν πραγματικότης. Αντί να του δείξω αυτό, εκστόμιζα διάφορες “απόψεις” ότι π.χ. η καινούργια ενορχήστρωσή του των “Ορνίθων” ήταν χολιγουντιανή ή ότι η “Μυθολογία” ήταν σαν τσιμπιδάκι στα μαλλιά. Εν τω μεταξύ, πρόσεξα ότι είχε λυθεί το κορδόνι του παπουτσιού του και ενώ ποθούσα να σκύψω και να του το δέσω, συνέχισα αγέρωχος με διάφορες “απόψεις”. Το κακό είναι ότι όσο ζούσε δεν τόλμησα να του εκφράσω τα αληθινά μου αισθήματα για αυτόν. Του μιλούσα πάντα σαν ισότιμος ντε και καλά, ενώ ένιωθα κατώτερός του. Ωσπου πέθανε και έχασα την ευκαιρία για πάντα. Ομως με άκουγε πάντα με χαμόγελο και συγκατάβαση. Ισως είχε καταλάβει την “πόζα” μου, τον βαθύ σεβασμό μου για αυτόν. Αυτό ελπίζω.
ΒΜ: Πάντως τουλάχιστον δύο φορές σάς υποστήριξε. Λέγεται ότι όταν παιζόταν στο Τρίτο Πρόγραμμα του ραδιοφώνου, όπου ήταν διευθυντής, το «Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο», ένα τραγούδι σας που είχε ξεσηκώσει αντιδράσεις από όσους θεώρησαν ότι υποστηρίζατε έναν δολοφόνο, του τηλεφώνησε ο υπουργός Προεδρίας και του ζήτησε να κόψει το τραγούδι στον αέρα. Ισχύει;
ΔΣ: Ισχύει. Ο δίσκος δεν μπορούσε να κυκλοφορήσει γιατί ήταν κομμένος από τη λογοκρισία. Αλλά το Τρίτο Πρόγραμμα το έπαιζε, 15 λεπτά τραγούδι. Αναψαν τα τηλέφωνα από την Προεδρία. “Τι παίζετε εκεί, βρε χαμένοι, αφού είναι κομμένο;”. Ετρεξαν οι παραγωγοί και ο Δαβαράκης, έντρομοι στο γραφείο του Χατζιδάκι. “Το και το, Μάνο, τι κάνουμε;”. “Να το παίξετε και αύριο και αν σας πουν τίποτα να τους πείτε ότι το ζήτησε ο ίδιος ο Χατζιδάκις γιατί δεν το ξέρει και θέλει να το ακούσει”. Το ξανάπαιξαν και τον πήρε έξαλλος πια ο ίδιος ο υπουργός. Ο Χατζιδάκις τον άκουγε σιωπηλός. “Τελείωσες;” τον ρωτά. “Ε ναι, Μάνο, τελείωσα”. “Υπουργέ, είσαι βλαξ” και του κλείνει το τηλέφωνο. Γινόταν έξαλλος όταν επενέβαιναν στις επιλογές του, θύμωνε όπως θυμώνουν οι βασιλιάδες.
ΒΜ: Το 1989, όταν είχατε δεχθεί επιθέσεις για τον δίσκο «Το κούρεμα» και το τραγούδι «Κωλοέλληνες», και μεγάλο μέρος από το κοινό σας σάς γύριζε την πλάτη, ο Χατζιδάκις σας στήριξε λέγοντας ότι ο δίσκος είναι εξαιρετικός. Τον ευχαριστήσατε ποτέ;
ΔΣ: Τον ευχαρίστησα. Πήρα επίσης το μέρος του δημόσια, στις επιθέσεις της “Αυριανής” εναντίον του. Και νωρίτερα, όταν στη δεύτερη θητεία του Καραμανλή ήθελαν να τον κάνουν “ξου”. Θυμάμαι ότι όταν με κάλεσε για έναν μήνα στον “Σείριο” το 1988 έσπευσα αμισθί. Μου έκανε όμως δώρο μια κιθάρα. Ήταν πολύ γενναιόδωρος.
