H κλιματική κρίση καλπάζει, η πράσινη εκπαίδευση ακολουθεί ασθμαίνοντας

Η καμένη έκταση στην Αττική τον Αύγουστο 2024, η ραγδαία αλλαγή του κλιματικού προφίλ της Μεσογείου, η ταχεία ενίσχυση των τυφώνων και άλλες ιστορίες κλιματικής κρίσης.

Τα παραπάνω είναι μερικά από όσα μπορεί να μάθει κανείς σερφάροντας στην Κλιματική Ακαδημία του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία λειτουργεί ως μία ανοικτή ψηφιακή πλατφόρμα, ελεύθερα προσβάσιμη στη νέα γενιά αλλά και σε κάθε ενδιαφερόμενο στην Ελλάδα και το εξωτερικό (https://climateacademy.gr/).

Η Κλιματική Ακαδημία, της οποίας εμπνευστής είναι ο καθηγητής Φυσικής Περιβάλλοντος και Κλίματος του ΕΚΠΑ και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Ε.Ε. για την κλιματική αλλαγή, Κώστας Καρτάλης, είναι ένα «ανοικτό σχολείο για την κοινωνία», ένας χώρος έρευνας και επιμόρφωσης γύρω από την κλιματική αλλαγή σε παγκόσμιο, εθνικό και τοπικό επίπεδο.

Προσφέρει έγκυρη ενημέρωση για τις νεότερες επιστημονικές εξελίξεις, με ιδιαίτερη έμφαση στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο, αναλύει τις πηγές εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τα ζητήματα ενέργειας στη χώρα μας, ενώ συμβάλλει στη διαμόρφωση κλιματικής συνείδησης στη νέα γενιά μέσα από την παρουσίαση επιλεγμένων θεμάτων από την Ελλάδα και τον κόσμο.

Οπως αναφέρει μιλώντας στο in ο Κώστας Καρτάλης, επιστημονικός υπεύθυνος της Κλιματικής Ακαδημίας: «Σε μία εποχή που τείνει να επικρατήσει η βιομηχανία της αμφισβήτησης σε ό,τι αφορά στην κλιματική αλλαγή, είναι παραπάνω από αναγκαία τόσο η ευαισθητοποίηση της νέας γενιάς αλλά και ευρύτερα της κοινωνίας για τα αίτια και τις επιπτώσεις της, όσο και η αξιόπιστη ενημέρωση για τις λύσεις που πρέπει να δρομολογηθούν για το μετριασμό της».

Ενα παράδειγμα: Γιατί έγινε η Μεσόγειος hot spot έντονων βροχοπτώσεων;

Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα των συμπυκνωμένων και εύληπτων πληροφοριών που βρίσκει κανείς στην Κλιματική Ακαδημία, είναι το κεφάλαιο των έντονων βροχοπτώσεων και πλημμυρών, οι οποίες πλήττουν ολοένα και συχνότερα τη Μεσόγειο. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;

Τέλος, η Ευρώπη έχει ήδη βιώσει μια θεαματική αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό (WMO) και το Atlas of Mortality and Economic Losses, οι πλημμύρες και τα επεισόδια έντονης βροχόπτωσης αποτελούν σήμερα από τα συχνότερα και πιο επιβαρυντικά φαινόμενα για την ευρωπαϊκή ήπειρο, με τη συχνότητα και την έντασή τους να έχουν αυξηθεί σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες. Επίσης καταγράφεται ότι τα φαινόμενα αυτά συνιστούν έναν από τους κυρίαρχους παράγοντες οικονομικών απωλειών και υποδομικής πίεσης στην Ευρώπη.

Πίσω, στο πλούσιο περιεχόμενο της Κλιματικής Ακαδημίας, η πρώτη ενότητα του ερευνητικού ιστότοπου σχετίζεται με την «Κλιματική Εκπαίδευση» και προσφέρει εκπαιδευτικό και ενημερωτικό υλικό, ειδικά διαμορφωμένες παρουσιάσεις, ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης, επιστημονικά άρθρα, εφαρμογές αλλά και συνδέσμους διαδικτυακών ιστοτόπων που έχουν αναπτυχθεί από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα και διεθνείς φορείς.

Στη δεύτερη ενότητα με την ονομασία «Κλιματικές Ιστορίες» παρουσιάζονται σύντομα άρθρα, τα οποία μπορούν να λειτουργήσουν τόσο ως συμπληρωματικό εκπαιδευτικό υλικό όσο και ως αυτόνομα αναγνώσματα, ικανά να ευαισθητοποιήσουν και να ενημερώσουν το ευρύ κοινό, ανεξαρτήτως ηλικίας, για κρίσιμα περιβαλλοντικά θέματα, όπως η ξηρασία σε παγκόσμια κλίμακα, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην επισιτιστική ασφάλεια, το λιώσιμο των πάγων, οι συνέπειες για το κλίμα του πλανήτη, κ.α.

Σήμερα, η πλατφόρμα της Κλιματικής Ακαδημίας φιλοξενεί περισσότερες από 70 κλιματικές ιστορίες, οι οποίες ανανεώνονται σε εβδομαδιαία βάση, ενώ στόχος της Ακαδημίας είναι να δίνεται χώρος ώστε τα σχολεία να προβάλλουν τη δική τους κλιματική ιστορία.

Οπως αναφέρει ο ερευνητής του ΕΚΠΑ, Δρ. Αναστάσιος Πολύδωρος: «Στις υπόλοιπες ενότητες της Κλιματικής Ακαδημίας φιλοξενούνται εφαρμογές που έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο του έργου. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εφαρμογή «Η Γη από το Διάστημα», η οποία αξιοποιεί δορυφορικές εικόνες υψηλής ανάλυσης από το πρόγραμμα Copernicus της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι εικόνες αυτές ανανεώνονται κάθε περίπου δύο ημέρες ενώ είναι δυνατόν να αξιοποιηθούν σε εφαρμογές, όπως η γνωριμία με την ομορφιά και τον πλούτο της ελληνικής φύσης αλλά και ο εντοπισμός καμένων εκτάσεων και η παρακολούθηση της φυσικής τους αναγέννησης, η εκτίμηση των επιπτώσεων πλημμυρικών φαινομένων σε αγροτικές περιοχές, η διάκριση των περιοχών που κινδυνεύουν από ξηρασία, η επέκταση των πόλεων, κ.α.».

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το λογισμικό υπολογισμού ατομικού ανθρακικού αποτυπώματος, δηλαδή τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα που προκαλούνται από ένα άτομο ανάλογα με τις καταναλωτικές του συνήθειες, τον τρόπο μετακίνησης που επιλέγει, το είδος και την ποσότητα ενέργειας που καταναλώνει στην κατοικία του, κ.α.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κλιματική Ακαδημία δεν περιορίζεται στην παροχή επιστημονικών δεδομένων. Οπως σημειώνει η Αθηνά Ζαζάνη, ερευνήτρια στο ΕΚΠΑ και μέλος της ομάδας του έργου «Περισσότερο ίσως από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, μας ενδιαφέρει να παρουσιάσουμε τις λύσεις για το μετριασμό της και την προσαρμογή στις επιπτώσεις της».

Πράσινη εκπαίδευση «κουτσουρεμένη» και δύο ταχυτήτων

Και μπορεί η Κλιματικη Ακαδημία να είναι ένα πολύ χρήσιμο, άμεσα προσβάσιμο εργαλείο στα χέρια μαθητών, φοιτητών, εκπαιδευτικών και κάθε ενδιαφερόμενου πολίτη, όμως η περιβαλλοντική εκπαίδευση στη χώρα μας μένει πίσω, την ώρα που η Ελλάδα είναι από τις χώρες που βιώνουν ήδη τα αποτελέσματα της κλιματικής κρίσης.

To έλλειμμα της πράσινης εκπαίδευσης στην Ελλάδα αναδεικνύει ποσοτική έρευνα που πραγματοποίησε η Prorata τον Ιούνιο του 2025. Η έρευνα με τίτλο «Σύμπραξη για την Πράσινη Εκπαίδευση στην Ελλάδα-Μέτρηση Στάσεων και Αντιλήψεων Μαθητών/ριων» η οποία εκπονήθηκε για λογαριασμό της Ελληνικής Εταιρείας Προστασίας της Φύσης,  παρουσιάστηκε στο πλαίσιο της ημερίδας «Climate Action», την οποία διοργάνωσε στις 2/12/2025 η Μη Κυβερνητική Οργάνωση στο Ιδρυμα Θεοχαράκη.

Η μεθοδολογία της ποσοτικής έρευνας που ακολουθήθηκε βασίστηκε στην διαδικτυακή συμπλήρωση δομημένου ερωτηματολογίου (CAWI). Ως πληθυσμός-στόχος της έρευνας ορίστηκαν μαθητές και μαθήτριες Δημοτικού και συγκεκριμένα των τάξεων Δ’, Ε’ και ΣΤ’. Το μέγεθος του δείγματος ανέρχεται στα 2.301 άτομα και καλύπτουν το σύνολο της επικράτειας

Σε επίπεδο δημογραφικών χαρακτηριστικών, η πλειονότητα των ερωτώμενων προερχόταν από ενιαία δημόσια σχολεία (περίπου 8 στους 10), ενώ τα υπόλοιπα μέλη του δείγματος προέρχονταν από ιδιωτικά (7%), πειραματικά (5%) ή άλλη σχολική μορφή (4%).

Νευραλγικό στοιχείο της έρευνας είναι πως από το 84% των ερωτώμενων, οι οποίοι φοιτούν σε δημόσια σχολεία, το 91% εξ αυτών, φοιτούν σε δημόσια «οικολογικά σχολεία».

Τα «οικολογικά σχολεία» είναι ένα διεθνές πρόγραμμα εκπαίδευσης για αειφόρο ανάπτυξη το οποίο συντονίζεται από το μη κερδοσκοπικό και μη κυβερνητικό Ιδρυμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (FEE), που εδρεύει στην Κοπεγχάγη (Δανία).

Στην Ελλάδα, το παγκόσμιο αυτό πρόγραμμα υλοποιείται από την Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης. Σημειώνεται πως μέλος της συντονιστικής επιτροπής των ελληνικών «οικολογικών σχολείων» είναι και ο κ. Καρτάλης.

Για να χαρακτηριστεί ένα δημόσιο σχολείο ως «οικολογικό», πρέπει η διεύθυνση και το εκπαιδευτικό προσωπικό του να αιτηθούν τη μετάβαση σε ένα σχολείο πράσινης εκπαίδευσης. Αφού εκπαιδευτικοί και μαθητές υιοθετήσουν ένα πλαίσιο επτά βημάτων, το σχολείο αρχίζει να εφαρμόζει στην πράξη ένα συστηματικό και πλούσιο πρόγραμμα περιβαλλοντικών και οικολογικών δράσεων το οποίο διατρέχει όλη την καθημερινότητα του σχολείου -βλ. για παράδειγμα τη δημιουργία σχολικών λαχανόκηπων, τη συλλογή ελιάς απο ελαιόδεντρα μέσα στο σχολείο, τη δεντροφύτευση και πολλά άλλα -.

Πίσω, στην έρευνα της Prorata, μία από τις ερωτήσεις στους μαθητές και μαθήτριες αφορούσε στην ύπαρξη «Οικολογικής Επιτροπής» στο σχολείο.

Περίπου 6 στους 10 απάντησαν πως υπάρχει, με περίπου 1 στους 10 να δηλώνει πως δεν υπάρχει, ενώ 1 στους 4 απάντησαν πως δεν γνωρίζουν αν υπάρχει .Η υψηλή άγνοια (25% συνολικά, 49% στις απαντήσεις από μη συμμετέχοντες/ουσσες στο πρόγραμμα των «οικολογικών σχολείων») για την ύπαρξη οικολογικής επιτροπής, υποδηλώνει ότι υπάρχει περιθώριο για βελτίωση της ενημέρωσης και της εμπλοκής των μαθητών στα ζητήματα περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης εντός σχολείου.

Σε ό,τι αφορά την κατανομή ανά φύλο, τύπο σχολείου και συμμετοχή στο πρόγραμμα των «οικολογικών σχολείων», η ύπαρξη Οικολογικής Επιτροπής είναι περισσότερο διαδεδομένη στα ιδιωτικά σχολεία (79%), με τα πειραματικά και τα δημόσια σχολεία να σημειώνουν παρόμοια, αλλά μικρότερα ποσοστά.

Η συμμετοχή στο πρόγραμμα «Οικολογικών Σχολείων» λειτουργεί ως σημαντικός παράγοντας ενίσχυσης της οικολογικής οργάνωσης και  ευαισθητοποίησης μέσα στο σχολικό περιβάλλον, με τη διαφορά στα επίπεδα γνώσης μεταξύ συμμετεχόντων και μη στο οικολογικό πρόγραμμα να βρίσκεται πάνω από τα διπλάσια ποσοστά.

Επίσης, από τις κατανομές των απαντήσεων ανά τύπο σχολείου και σε σχέση με το πρόγραμμα των «οικολογικών σχολείων», φαίνεται πως τα ιδιωτικά σχολεία ενσωματώνουν πιο συστηματικά την  περιβαλλοντική εκπαίδευση (73%) έναντι των δημοσίων (59%) και των πειραματικών (51%).

Η συμμετοχή στο πρόγραμμα «οικολογικά σχολεία» σχετίζεται εμφανώς με θετικότερη αντίληψη σε σχέση με τη συστηματική προώθηση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης

Επίσης, η συμμετοχή στο πρόγραμμα δείχνει να έχει επίδραση στη περιβαλλοντική συνείδηση των μαθητών, με τους μαθητές που φοιτούν σε «οικολογικά σχολεία» να σημειώνουν σημαντικά μεγαλύτερα ποσοστά πίστης πως μπορούν να κάνουν μεγάλη ή κάποια διαφορά στα θέματα περιβάλλοντος, σε σχέση με όσους δεν συμμετέχουν στο πρόγραμμα (73% έναντι 55% αντίστοιχα).

Πάντως, την ίδια στιγμή, σημειώνεται μία ξεκάθαρη τάση ανόδου μιας πιο «κυνικής» στάσης όσον αφορά τα περιβαλλοντικά ζητήματα όσο ανεβαίνουν οι τάξεις: μειώνονται τόσο τα επίπεδα συναισθηματικής εμπλοκής, ευαισθητοποίησης αλλά και πρακτικής σε σχέση με τη προστασία του περιβάλλοντος.

Σημειώνεται πως σήμερα τα χαρακτηρισμένα ως «οικολογικά σχολεία» στην Ελλάδα φτάνουν τα 995. Το σύνολο των δημόσιων δημοτικών σχολείων – με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ το 2022- είναι 584.032. Είναι σαφές πως ο αναντίρρητος πολύτιμος ρόλος των «οικολογικών σχολείων» περιορίζεται σε μια πολύ μικρή μερίδα μαθητών, οι οποίοι «κερδίζουν» την πρόσβαση τους σε μια ολιστικά πράσινη εκπαίδευση χάρις στην πρωτοβουλία των εκπαιδευτικών τους.

Οπως τόνισε και ο Λεωνίδας Μάντζος, Αναπληρωτής Περιφερειακός Διευθυντής Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Αττικής, κατά τη διάρκεια της ημερίδας «Climate Action», η έλλειψη κινήτρων στους εκπαιδευτικούς, όπως για παράδειγμα η μοριοδότηση για να ασχοληθούν σε βάθος με την πράσινη εκπαίδευση αλλά και η πάγια τακτική του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων να περιορίζει την περιβαλλοντική εκπαίδευση σε παράλληλα εκπαιδευτικά προγράμματα, εκτός της βασικής διδακτέας ύλης, είναι οι βασικοί λόγοι που τα ελληνόπουλα τα οποία φοιτούν σε τυπικά δημόσια σχολεία μένουν πίσω στο θέμα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης- σε αντίθεση με τους μαθητές σε «οικολογικά» και ιδιωτικά σχολεία.

*Η Κλιματική Ακαδημία υποστηρίχθηκε από τα κοινωφελή ιδρύματα «Ιωάννη Σ. Λάτση» και «Μαρία Τσάκος» στο πλαίσιο της «Πρωτοβουλίας 21».

---

Περισσότερα Video

Ακολουθήστε το Politica στο Google News και στο Facebook