Politica 89.8
inForum: Οι λόγοι της μεγάλης φυγής – Οι χαμηλοί μισθοί οδηγούν το brain drain
Τι θα μπορούσε να οδηγήσει έναν νέο, που φεύγει από την πατρίδα του για σπουδές ή για δουλειά, να βγάλει «εισιτήριο μετ’ επιστροφής»; Ποιοι είναι ο λόγοι που θα μπορούσαν να αναστρέψουν το brain drain;
Αυτό είναι ένα από τα ερωτήματα που θα τεθούν στο διήμερο συνέδριο inForum: Brain Retain & Regain, 2-3 Ιουνίου στη Βιβλιοθήκη της Βουλής (Πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο).
Όμοιοι λόγοι, όμοια μοίρα
Ωστόσο, υπάρχουν στοιχεία που οδηγούν σε συγκεκριμένα συμπεράσματα, τουλάχιστον από την πλευρά αυτών που επιλέγουν να φύγουν από τη χώρα τους για μια άλλη. Κάνοντας μια «βόλτα» στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου, στην αρθρογραφία και τα ρεπορτάζ για το brain drain, που τις έχει πλήξει όλες ανεξαιρέτως, υπάρχουν κοινοί παρονομαστές.
Πρώτο και βασικό είναι οι αμοιβές. Ακόμη και άτομα καταρτισμένα, με πτυχίο, μεταπτυχιακό, ίσως και διδακτορικό, δεν μπορούν να εξασφαλίσουν έναν αξιοπρεπή μισθό. Υπό την έννοια του μισθού που θα τους επιτρέψει να ενοικιάσουν ένα σπίτι, να ζήσουν, να κάνουν οικογένεια, χωρίς την αγωνία για τον επιούσιο.
Επιστρέφουν για λίγο, σαν τουρίστες
Στην Ιταλία, σύμφωνα με τον ιστότοπο Research Communities, κριτήριο για έναν νέο που αποφασίζει να φύγει (αρχικά για σπουδές, μετά για δουλειά) είναι οι οικονομικές απολαβές. Ακολουθούν οι κοινωνικές δομές, το σύστημα υγείας, αλλά και η ευκαιρία να εργαστούν στο πεδίο των σπουδών τους. Δεν είναι λίγοι βέβαια που προσθέτουν και την απουσία αξιοκρατίας.
Όπως και στην Ελλάδα, οι περισσότεροι Ιταλοί επιστήμονες που έφυγαν, επιστρέφουν μόνο για καλοκαιρινές διακοπές. Και λόγω νοσταλγίας, αλλα για λίγο. Στις γιορτές. Όπως και οι Έλληνες σήμερα, όπως οι Έλληνες τις περασμένες δεκαετίες.
Και παρά το γεγονός ότι η πρώην ιταλική κυβέρνηση, υπό τον Μάριο Ντράγκι, είχε ετοιμάσει ένα σχέδιο κατά του brain drain, βασιζόμενο σε φοροαπαλλαγές και άλλα κίνητρα, αυτό δεν επικυρώθηκε ποτέ από την κυβέρνηση Μελόνι.
«Φεύγουν για αλλού»
Χαμηλοί μισθοί, ανεπαρκής χρηματοδότηση στην έρευνα, γραφειοκρατία και αργοί ρυθμοί λήψης αποφάσεων. Αυτό απαντούν οι Γάλλοι του brain drain. Η Γαλλία, που βρίσκεται σε κάπως καλύτερα μοίρα από τις άλλες χώρες του Νότου, και κάνει βήματα ευνοϊκά για το brain gain, αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα.
O Ζαν Τιρόλ, επίτιμος διευθυντής της Σχολή Οικονομικών της Τουλούζης (TSE), εξηγεί ότι είναι δύσκολο να κρατήσεις ταλαντούχους επιστήμονες, αν δεν μπορείς να τους εξασφαλίσεις έναν καλό μισθό. Ο νομπελίστας καθηγητής είπε ότι στην περασμένη περίοδο προσλήψεων, προσφέρθηκαν μόνιμες θέσεις σε φοιτητές που μόλις τελείωσαν τις διατριβές τους. Αρνήθηκαν και οι έξι. Δύο προτίμησαν να εργαστούν στον ιδιωτικό τομέα στις ΗΠΑ, οι υπόλοιποι συνέχισαν σε άλλα πανεπιστήμια, κυρίως στο εξωτερικό.
«Οι φοιτητές που φοίτησαν στην École Normale Supérieure ή στην École Polytechnique, λαμπροί επιστήμονες, των οποίων οι σπουδές χρηματοδοτήθηκαν από το κράτος, σπεύδουν να ζήσουν στις ΗΠΑ. Δεν μπορούμε να τους κρατήσουμε», είπε ο Ζαν Τιρόλ.
Απώλεια ενός παραγωγικού τμήματος της κοινωνίας
Η Ισπανία, που ακολουθεί το παράδειγμα της Γαλλίας και δημιουργεί κίνητρα για επιστροφή, έχασε μόνο το 2022 400.000 νέους επιστήμονες. Είναι και η μόνη ίσως στον Νότο που επιλέγει να επενδύσει με πόρους στην ανάσχεση του brain drain και στην προσέλκυση επιστημόνων στη χώρα. Όπως και στην Ελλάδα και στην Πορτογαλία, οι χαμηλοί μισθοί και το κόστος ζωής, της στέρησαν ένα δυναμικό κομμάτι παραγωγικών ανθρώπων.
Στην Πορτογαλία, οι λόγοι για να φύγει κανείς –και να μην επιστρέψει- επαναλαμβάνονται σαν ινδουιστικό μάντρα: χαμηλοί μισθοί, μικρές προοπτικές επαγγελματικής ανέλιξης, ακρίβεια, στεγαστική κρίση. Αλλά και απουσία αξιοκρατίας, μη αναγνώριση των σπουδών κ.ο.κ. Και αυτοί επιστρέφουν μόνο για διακοπές, για να δουν την οικογένεια που άφησαν πίσω, και να ξαναφύγουν.
Ζημιά από τη «χρυσή βίζα»
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, μόνο το 2% των εργαζομένων στην Πορτογαλία, ηλικίας 18 έως 35 ετών, κερδίζουν περισσότερα από 41.000 ευρώ ετησίως. Και το κόστος ζωής αυξάνεται διαρκώς. Η στεγαστική κρίση –και η απουσία μέτρων για την αντιμετώπισή της- είναι ακόμη ένας παράγοντας. Η στέγη είναι πανάκριβη. Όπως στην Ελλάδα, πολιτικές όπως η λεγόμενη «χρυσή βίζα» ή «cashport», που επιτρέπει να λάβει κάποιος μακροχρόνια άδεια παραμονής στην Πορτογαλία σε ξένους, έχει εκτοξεύσει τα ενοίκια.
Η πορτογαλική κυβέρνηση έχει αναγνωρίσει ότι δύο είναι κύριοι παράγοντες του brain drain: οι υψηλοί φόροι και οι χαμηλοί μισθοί. Εξήγγειλε ένα σχέδιο φοροελαφρύνσεων για νέους διάρκειας δέκα ετών. Ξεκινά από 100% του φορολογητέου εισοδήματος τα πρώτα χρόνια έως 25% στο τέλος του προγράμματος. Αλλά δεν αρκεί. Η Μελίσα Σομπράλ, λογίστρια που ζει και εργάζεται στην Ελβετία από το 2014, μίλησε στον Guardian. Είπε ότι οι φοροελαφρύνσεις δεν αρκούν. «Δεν πληρώνουν καλά στην Πορτογαλία, δεν υπάρχουν δουλειές, δεν αναγνωρίζονται τα προσόντα μας». Άρα;
*Το inForum τελεί υπό την αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου της Δημοκρατίας κυρίου Κωνσταντίνου Αν. Τασούλα.
*Αν επιθυμείτε να παρακολουθήσετε το inForum, στις 2-3 Ιουνίου στη Βιβλιοθήκη της Βουλής (πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο) Λένορμαν 218 πατήστε ΕΔΩ
