Politica 89.8
Jurassic Park: Σαν σήμερα, 32 χρόνια πίσω, οι δεινόσαυροι περπάτησαν ξανά στη Γη (και έγιναν σταρ)
Τριάντα δύο χρόνια μετά την πρεμιέρα του, το Jurassic Park του Στίβεν Σπίλμπεργκ παραμένει ένα κινηματογραφικό φαινόμενο που όχι μόνο αναβίωσε τους δεινοσαύρους στη μεγάλη οθόνη, αλλά επαναπροσδιόρισε και την αιώνια γοητεία που ασκούν αυτά τα προϊστορικά πλάσματα στην ανθρώπινη φαντασία
Στις 9 Ιουνίου του 1993, πριν από 32 χρόνια, η κινηματογραφική μεταφορά του Jurassic Park από τον Στίβεν Σπίλμπεργκ έφερε τους προϊστορικούς γίγαντες στη μεγάλη οθόνη με τρόπο που κανείς δεν είχε φανταστεί.
Η στιγμή που οι επιστήμονες που υποδύθηκαν οι Σαμ Νιλ και Λόρα Ντερν, αντικρίζουν έκθαμβοι έναν Βραχιόσαυρο να υψώνεται μπροστά τους, συνοδευόμενη από τη θρυλική μουσική του Τζον Γουίλιαμς, προκάλεσε ένα κύμα παιδικού θαυμασμού που συνεχίζει να συγκινεί το κοινό.
Η επιτυχία της ταινίας πυροδότησε ένα ολόκληρο franchise, που περιλαμβάνει τηλεοπτικές σειρές κινουμένων σχεδίων, κόμικς, βιντεοπαιχνίδια και επτά μεγάλες κινηματογραφικές παραγωγές, με την πιο πρόσφατη, το Jurassic World Rebirth, να αναμένεται τον Ιούλιο.
Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν θα είχαν συμβεί αν δεν είχε προηγηθεί το ευπώλητο μυθιστόρημα του Μάικλ Κράιτον, που εκδόθηκε το 1990. Ο ίδιος ο Κράιτον μίλησε στο BBC για το γιατί οι δεινόσαυροι εξακολουθούν να μας μαγεύουν αμείωτα.
Προϊστορική γοητεία
Ο Μάικλ Κράιτον, κατά τη συγγραφή του μυθιστορήματός του, επισκέφτηκε ένα μουσείο στο Ηνωμένο Βασίλειο όπου υπήρχε μια βιντεοπροβολή για τους δεινόσαυρους.
«Μικρά αγόρια και κορίτσια τριών ετών φώναζαν ‘Στεγόσαυρος!’ και ‘Τυραννόσαυρος!’ όταν εμφανίζονταν», είχε δηλώσει ο Κράιτον στην εκπομπή The Late Show του BBC το 1993. «Δεν θα πίστευες ότι θα ήξεραν να προφέρουν αυτές τις λέξεις, αλλά το κάνουν».
Από την ανακάλυψη των πρώτων απολιθωμάτων δεινοσαύρων πριν από δύο αιώνες, και την πρώτη επίσημη επιστημονική ονομασία ενός δεινοσαύρου – του Μεγαλόσαυρου – το 1824, η γοητεία μας με αυτούς τους τιτάνες του φυσικού κόσμου δεν έχει υποχωρήσει ποτέ. Έχει όμως εξελιχθεί.
«Έχουμε σε κάθε περίοδο κάποια [νέα] πτυχή ενδιαφέροντος, όχι τόσο όσον αφορά την επιστημονική μας επανερμηνεία των δεινοσαύρων, όσο από πολιτιστική άποψη», ανέφερε ο Κράιτον.
Μετά τους δεινόσαυρους, ο άνθρωπος;
Το 1854, μια σειρά από υποτιθέμενα μοντέλα δεινοσαύρων σε φυσικό μέγεθος, που φιλοτεχνήθηκαν από τον Μπέντζαμιν Γουότερχαουζ Χόκινς και χυτεύτηκαν σε τσιμέντο, εκτέθηκαν στο Crystal Palace Park στο νότιο Λονδίνο.
Ήταν μια προωτοβουλία κομβική για τον Κράιτον. «Μετά το αρχικό ενδιαφέρον για τους δεινόσαυρους ως απλά μεγάλα εξαφανισμένα ζώα, άρχισαν να προβληματίζουν από την άποψη της θεολογικής τους σημασίας» σχολίασε ο συγγραφέας.
Όμως, μέχρι τη στιγμή που ο Κράιτον έγραψε το Jurassic Park, τα πράγματα και πάλι ήταν αλλιώς.
Το ενδιαφέρον για τους δεινόσαυρους είχε προχωρήσει, τόσο επιστημονικά όσο και φιλοσοφικά και τα ογκώδη θηρία που φιλοτεχνήθηκαν από τον Χόκινς είχαν αντικατασταθεί στη φαντασία από γρήγορα, ευκίνητα, πτηνόμορφα πλάσματα ενώ παράλληλα το ζήτημα της εξαφάνισης των δεινοσαύρων θεωρήθηκε φιλοσοφικά πιο ενδιαφέρον από τη δημιουργία τους.
«Το ερώτημα που έχουμε πλέον όταν βλέπουμε τους δεινόσαυρους είναι, ‘Αυτοί οι Τιτάνες έχουν εξαφανιστεί, μήπως είμαστε οι επόμενοι;’», δήλωσε ο Κράιτον.
Δεινόσαυρε, εσύ, σούπερ σταρ
Μεταξύ αυτών των δύο κεφαλαίων, οι δεινόσαυροι πάτησαν -με τον προαπαιτούμενο κρότο- πόδι στην ιστορία του κινηματογράφου.
Ο πρώτος δεινόσαυρος στην οθόνη πρωταγωνίστησε σε μια ταινία κινουμένων σχεδίων, το Gertie the Dinosaur, το 1914. Ακολούθησε μια κλασική βωβή ταινία, το The Lost World το 1925, διέθετε δεινόσαυρους stop-motion που δημιουργήθηκαν από τον Γουίλις Ο’Μπράιεν, ο οποίος συνέχισε να εμψυχώνει τα προϊστορικά τέρατα που πολέμησαν τον Κινγκ Κονγκ το 1933.
Οι δεινόσαυροι στον Κινγκ Κονγκ ενέπνευσαν στη συνέχεια τον θρυλικό animator Ρέι Χάριχαουσεν να δημιουργήσει το δικό του μοναδικό υβρίδιο δεινοσαύρου για την ταινία 20.000 Fathoms του 1953, ένα μείγμα Τυραννόσαυρου-Βροντόσαυρου που οργίασε στους δρόμους της Νέας Υόρκης.
Ο Χάριχαουσεν θα συνέχιζε με τη σκηνοθεσία της δικής του προϊστορικής ταινία τεράτων, το One Million Years B.C. του 1966, στην οποία η Ράκελ Γουέλτς και άλλοι σπηλαιάνθρωποι ντυμένοι με γούνες ήρθαν πρόσωπο με πρόσωπο με τα θρυλικά πλάσματα.
«Δεχτήκαμε πολλές φορές κριτική ότι οι άνθρωποι, ειδικά οι σπηλαιάνθρωποι… δεν έζησαν ποτέ κοντά στην εποχή των δεινοσαύρων», είπε ο Χάριχαουσεν στο The Late Show. «Αλλά αυτή η επινόηση ήταν μια καλλιτεχνική άδεια, ήταν μια επιλογή που έπρεπε να κάνουμε για να δημιουργήσουμε δράμα στην οθόνη».
Ιουράσια επανάσταση
Η ταινία Jurassic Park, με σενάριο που συνέγραψε ο Κράιτον, έφερε τους ανθρώπους και τους δεινόσαυρους μαζί με τρόπο πιο πιστευτό από ποτέ.
Ο Σπίλμπεργκ χρησιμοποίησε έναν πρωτοποριακό και συγκλονιστικό συνδυασμό εικόνων που δημιουργήθηκαν από υπολογιστή και πρακτικών animatronics για να φέρει στην οθόνη την προφητική ιστορία μιας εταιρείας που ανασταίνει είδη που έχουν εξαφανιστεί εδώ και πολύ καιρό.
Ο CEO της εταιρείας, Τζον Χάμοντ (Ρίτσαρντ Ατένμπορο), σκοπεύει να χρησιμοποιήσει τα πλάσματα για να γεμίσει ένα πάρκο ψυχαγωγίας άγριας ζωής σε ένα νησί στα ανοικτά των ακτών της Κόστα Ρίκα αλλά όταν οι δεινόσαυροι ξεφεύγουν από τα κλουβιά τους, μια ομάδα επιστημόνων μαθαίνει με τον πιο ολέθριο τρόπο ότι το σχέδιο του Χάμοντ μάλλον δεν είναι τόσο καλό όσο φάνταζε στα χαρτιά.
Η ταινία ήταν μια τεράστια επιτυχία το καλοκαίρι του 1993, με εισπράξεις 357 εκατομμύρια δολάρια (περίπου 330 εκατομμύρια ευρώ) στις ΗΠΑ και 914 εκατομμύρια δολάρια (περίπου 845 εκατομμύρια ευρώ) παγκοσμίως στην αρχική της κινηματογραφική προβολή.
Έσπασε τα ρεκόρ των box office, καθιστώντας την την υψηλότερη εισπρακτικά ταινία όλων των εποχών κατά τη στιγμή της κυκλοφορίας της και αποθεώθηκε από τον Τύπο και το κοινό.
Το Jurassic Park «προσφέρει αυτό που έχει σημασία. Ενθουσιασμό, αγωνία και μια εκπληκτική υλοποίηση γιγάντιων προϊστορικών ερπετών στην οθόνη» έγραψε το Variety το 1993.
Η ταινία προστέθηκε στο Εθνικό Μητρώο Κινηματογράφου της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου επειδή είναι «πολιτιστικά, ιστορικά ή αισθητικά σημαντική» το 2018.
Η κληρονομιά του franchise
Κανένα από τα σίκουελ ή τα spin-off δεν ήταν τόσο επιτυχημένο, αλλά όλες οι ταινίες ήταν επιτυχίες μεγέθους Βραχιόσαυρου [σσ. ο Βραχιόσαυρος (Brachiosaurus) είναι είδος τεράστιου φυτοφάγου δεινόσαυρου, που έζησε κατά την Ύστερη Ιουρασική περίοδο και το όνομά του σημαίνει «ερπετό με μεγάλους βραχίονες» (βραχίονας+σαύρα). Ήταν ένα από τα ελάχιστα σαυρόποδα που μπορούσαν να κρατήσουν όρθιο το λαιμό τους, για να φτάνουν και να τρέφονται ακόμα και από τα ψηλότερα κωνοφόρα. Ο δεινόσαυρος ανακαλύφθηκε το 1903 στο Κολοράντο των ΗΠΑ από τον Αμερικανό παλαιοντολόγο και κυνηγό απολιθωμάτων Έλμερ Σ. Ριγκς. Το μέγεθος του βραχιόσαυρου δεν είναι επακριβώς γνωστό. Εικάζεται ότι ζύγιζε 30-80 τόνους, με μήκος τα 23 – 30 μέτρα, και ύψος τα 9 – 16 μέτρα. Με τέτοιο μέγεθος, μάλλον κανένα σαρκοφάγο δεν θα μπορούσε να τον απειλήσει].
Ο Σπίλμπεργκ επέστρεψε στο franchise σκηνοθετώντας το The Lost World: Jurassic Park το 1997, και στη συνέχεια ο Τζο Τζόνστον ανέλαβε τα ηνία για το Jurassic Park III το 2001.
Αν και η τελευταία φάνηκε να είναι το τέλος της σειράς μεγάλων οθονών, το Jurassic World του 2015 βρυχήθηκε στις κινηματογραφικές αίθουσες, ξεκινώντας μια άλλη τριλογία: εκείνη την εποχή, ήταν η τρίτη υψηλότερη εισπρακτικά ταινία που κυκλοφόρησε ποτέ.
Το νέο κεφάλαιο
Τελευταίο κεφάλαιο στο franchise είναι το Jurassic World: Rebirth με τους Σκάρλετ Γιόχανσον, Τζόναθαν Μπέιλι και Μαχερσάλα ‘Αλι.
Σύμφωνα με την επίσημη περιγραφή της ταινίας, το Jurassic World: Rebirth διαδραματίζεται πέντε χρόνια μετά τα γεγονότα του Jurassic World: Dominion του 2022 και ακολουθεί τη Ζόρα, μία ειδική σε μυστικές επιχειρήσεις που έχει προσληφθεί για να ηγηθεί της ομάδας που θα εξασφαλίσει γενετικό υλικό από τα τρία πιο γιγαντιαία είδη δεινοσαύρων που έχουν απομείνει ζωντανά.
Ο σκηνοθέτης Γκάρεθ Έντουαρντς είχε δηλώσει στο Collider τον περασμένο Φεβρουάριο ότι σκόπευε να κάνει ένα διάλειμμα και να επικεντρωθεί στη συγγραφή της «επόμενης ιδέας» του για μια ταινία, όταν του παρουσιάστηκε η ευκαιρία για το Jurassic.
«Αυτή είναι η μόνη ταινία που με έκανε να τα παρατήσω όλα. Πιστεύω ότι η πρώτη ταινία είναι ένα κινηματογραφικό αριστούργημα…οπότε αυτή η ευκαιρία είναι σαν ένα όνειρο για μένα», είχε δηλώσει.
Το σενάριο υπογράφει ο Ντέιβιντ Κόεπ, ο οποίος έγραψε το Jurassic Park (1993) και το The Lost World: Jurassic Park (1997) που συμμετέχει στην παραγωγή όπως και η Γιόχανσον με τον Φρανκ Μάρσαλ.
Η ταινία αναμένεται να κάνει πρεμιέρα στους ελληνικούς κινηματογράφους στις 3 Ιουλίου.
Δεινόσαυροι όπως ευφυΐα
Είναι ένα κοινό θέαμα: μικρά παιδιά, με μάτια που λάμπουν από ενθουσιασμό, απαγγέλλουν ονόματα δεινοσαύρων όπως Τυραννόσαυρος Ρεξ και Τρικεράτοπας, με αξιοσημείωτη ευκολία.
Αυτό το φαινομενικά απλό ενδιαφέρον για τους προϊστορικούς γίγαντες έχει αρχίσει να απασχολεί την επιστημονική κοινότητα, καθώς όλο και περισσότερες έρευνες υποδεικνύουν μια ενδιαφέρουσα σύνδεση: τα παιδιά που αναπτύσσουν έντονη προσήλωση στους δεινόσαυρους ενδέχεται να εμφανίζουν αυξημένες γνωστικές ικανότητες.
Μελέτες από πανεπιστήμια όπως αυτό της Ιντιάνα και του Ουισκόνσιν έχουν ρίξει φως σε αυτό το φαινόμενο. Δεν πρόκειται απλώς για μια παιδική φαντασία, αλλά για ένα «έντονο ενδιαφέρον» που μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για την ανάπτυξη δεξιοτήτων κρίσιμης σκέψης.
Όταν ένα παιδί εμβαθύνει στον κόσμο των δεινοσαύρων, δεν μαθαίνει απλώς ονόματα και είδη. Ασχολείται με μια σύνθετη ταξινόμηση, κατανοεί περίπλοκα οικοσυστήματα, και αναλύει εξελικτικές διαδικασίες, έστω και σε στοιχειώδες επίπεδο. Αυτή η διαδικασία ενισχύει την επιμονή του, βελτιώνει την προσοχή του και, κυρίως, οξύνει τις δεξιότητες σύνθετης σκέψης του.
Επιπλέον, η εκμάθηση των συχνά μακροσκελών και δύσκολων λατινικών ονομάτων των δεινοσαύρων συμβάλλει στην επέκταση του λεξιλογίου και την ανάπτυξη των γλωσσικών δεξιοτήτων.
Τα παιδιά που εστιάζουν σε ένα τόσο εξειδικευμένο θέμα, αναπτύσσουν τρόπους συλλογής, οργάνωσης και επεξεργασίας πληροφοριών – δεξιότητες που είναι θεμελιώδεις για την ακαδημαϊκή και προσωπική τους εξέλιξη.
Φυσικά, το ενδιαφέρον για τους δεινοσαύρους δεν αποτελεί από μόνο του εγγύηση ευφυΐας, ούτε σημαίνει πως όποιος δεν ενθουσιάζεται μαζί τους υστερεί. Ωστόσο, λειτουργεί ως ένα παράθυρο σε ένα γνωστικό μοτίβο: την ικανότητα να αφοσιώνεται κανείς σε ένα θέμα, να αναζητά πληροφορίες και να αναπτύσσει δομημένη σκέψη.
Οπότε, την επόμενη φορά που θα δείτε ένα πιτσιρίκι να ενθουσιάζεται με έναν Βραχιόσαυρο, επικροτείστε το. Κάτι πολύ μαγελύτερο από απλή διασκέδαση έχει εκκινηθεί στο μικρό (μεγάλο) μυαλό του.
