Politica 89.8
Κούφια λόγια, κάλπικες υποσχέσεις – Είναι η διαδικασία των COP η λάθος λύση για το κλίμα;
Πάνω από την COP30 που πραγματοποιείται αυτές τις ημέρες στη Βραζιλία πλανάται ένα υπαρξιακό ερώτημα: περιβαλλοντικές οργανώσεις και διπλωμάτες αρχίζουν να αμφιβάλλουν για το κατά πόσο οι ετήσιες διαπραγματεύσεις για το κλίμα πράγματι αποδίδουν.
Περισσότερα από 30 χρόνια συνομιλιών για την κλιματική κρίση έχουν οδηγήσει μεν σε πρόοδο –όπως η ραγδαία εξάπλωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας–, όχι όμως αρκετή. Αντί να μειώνονται, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ανέβηκαν φέτος σε νέο ρεκόρ.
Το ίδιο συμβαίνει με τη θερμοκρασία.
Ενόψει της COP3, ο ΟΗΕ είχε προειδοποιήσει πως η ανθρωπότητα έχει ουσιαστικά χάσει τον στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού, σύμφωνα με τον οποίο η άνοδος της θερμοκρασίας μέχρι τα τέλη του αιώνα δεν πρέπει να ξεπεράσει τους 1,5 βαθμούς, ή το πολύ τους 2,0 βαθμούς, σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.
Η άνοδος έχει ήδη φτάσει τους 1,4 βαθμούς και αναμένεται να ξεπεράσει το κρίσιμο όριο εντός της επόμενης δεκαετίας. Οι δεσμεύσεις των κυβερνήσεων, εκτίμησε ο ΟΗΕ, οδηγούν σε αύξηση κατά 2,3 έως 2,5 βαθμούς.
Ο στόχος του Παρισιού βασίστηκε σε επιστημονικές εκτιμήσεις για τα ακραία καιρικά φαινόμενα που φέρνει κάθε άνοδος της θερμοκρασίας. Για παράδειγμα, μια άνοδος κατά 2 βαθμούς θα υπερδιπλασίαζε το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που εκτίθεται σε ακραίους καύσωνες, συγκριτικά με τους 1,5 βαθμούς. Θα κατέστρεφε επίσης το 99% των κοραλλιογενών υφάλων, έναντι 70% στο σενάριο των 1,5 βαθμών.
Αυτόχθονες του Αμαζονίου ζητούν κλιματική δικαιοσύνη έξω από την COP30 στο Μπέλεμ της Βραζιλίας (Reuters)
Ώρα για αλλαγή;
To Reuters ζήτησε τη γνώμη περισσότερων από 30 ειδικών, ανάμεσά τους διπλωμάτες, πρώην διαπραγματευτές του ΟΗΕ, υπουργούς, ακτιβιστές και στελέχη αναπτυξιακών τραπεζών από πλούσιες και φτωχές χώρες.
Πολλοί θεωρούν ότι το πλαίσιο της διαδικασίας του ΟΗΕ χρειάζεται μεταρρύθμιση προκειμένου να γίνουν οι υποσχέσεις των COP πράξη.
«Θα πρέπει να απομακρυνθούμε από τις φιέστες γύρω από τις διαπραγματεύσεις και να περάσουμε σε πραγματικά στοχευμένες προσπάθειες για την επιτάχυνση της εφαρμογής» δήλωσε ένας ευρωπαίος διαπραγματευτής.
«Αυτή είναι πιθανότατα η τελευταία από τις παλιές COP και η αρχή μιας νέας διαδικασίας» εκτίμησε.
Όμως, ακόμα και όσοι πιστεύουν ότι οι COP πρέπει να αλλάξουν διαφωνούν για τις απαιτούμενες αλλαγές.
Ορισμένοι ανησυχούν ότι η τρέχουσα περίοδος δεν ευνοεί τις μεταρρυθμίσεις. Με την κυβέρνηση Τραμπ να χαρακτηρίζει την κλιματική αλλαγή απάτη και την ΕΕ και άλλες χώρες να χαλαρώνουν την κλιματική πολιτική για χάρη της άμυνας και της οικονομίας, ανησυχούν ότι μια μεταρρύθμιση θα μπορούσε να γυρίσει ως μπούμερανγκ και να φέρει κάτι χειρότερο.
«Σε μια εποχή που η συζήτηση για το κλίμα είμαι τόσο ευάλωτη, το να ανοίξουμε μια διαδικασία μεταρρύθμισης θα σήμαινε ότι θα μπορούσαμε να πέσουμε θύματα των αρνητών της κλιματικής αλλαγής» δήλωσε ο Μανουέλ Ποθλγάρ Βιντάλ, πρώην υπουργός Περιβάλλοντος του Περού.
Οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα αυξήθηκαν πέρυσι σε νέο ρεκόρ (Reuters)
Ο ΟΗΕ επιζητά αλλαγές
Τα Ηνωμένα Έθνη στηρίζουν τις εκκλήσεις για αλλαγές. Ο Σάιμον Στιλ, επικεφαλής της Συνθήκης-Πλαισίου του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCC) έχει συστήσει ομάδα 15 πρώην αρχηγών κρατών, διπλωματών, υπουργών, εκπροσώπων επιχειρήσεις και αυτοχθόνων ομάδων, προκειμένου να γνωμοδοτήσουν για τη βελτίωση των COP την επόμενη δεκαετία.
Η ομάδα θα υποβάλει τις προτάσεις της τις επόμενες εβδομάδες, δήλωσαν δύο μέλη της στο Reuters.
Ο Στιλ επισήμανε πάντως ότι η διαδικασία των ετήσιων συνόδων έχει δώσει αποτελέσματα, καθώς οι τελευταίες δεσμεύσεις των κυβερνήσεων θα μείωναν τις παγκόσμιες εκπομπές κατά 12% έως το 2035, σε σχέση με τα επίπεδα του 2035.
Ο επικεφαλής της UNFCC αναγνώρισε ωστόσο ότι «στην εποχή που βρισκόμαστε, πρέπει να εξελιχθούμε και να βελτιωθούμε προκειμένου να επιταχύνουμε […] Πρέπει όμως να είμαστε ξεκάθαροι για το ποιος μπορεί να αλλάξει τι».
Ένα μέλος της συμβουλευτικής ομάδας της UNFCC, ο κλιματολόγος Γιόχαν Ρόκστρομ, δήλωσε πως «τίποτα δεν έχει αποκλειστεί», με τις συζητήσεις να εξετάζουν επιλογές όπως η αλλαγή διαδικασίας στις COP ή η λήψη αποφάσεων με πλειοψηφία, αντί ομόφωνα.
Στρατιώτες συμμετέχουν στη φύλαξη του χώρου όπου διεξάγεται η COP30 στη Βραζιλία (Reuters)
Η πρόκληση της ομοφωνίας
Για όσους επιζητούν αλλαγή, ένα βασικό εμπόδιο είναι η απαίτηση των COP για λήψη αποφάσεων με πλήρη ομοφωνία μεταξύ σχεδόν 200 κυβερνήσεων, ένα μοντέλο που πολλές φορές μπλόκαρε τις πιο φιλόδοξες προτάσεις.
Για παράδειγμα, η συμφωνία της COP26 στη Γλασκώβη το 2021, η οποία αρχικά προέβλεπε «σταδιακή κατάργηση» της χρήσης γαιάνθρακας άλλαξε ώστε να λέει «σταδιακή μείωση», λόγω έντασης που υπέβαλε την τελευταία στιγμή η Ινδία.
Μια λύση θα ήταν η μετάβαση σε ένα μοντέλο πλειοψηφίας. Για να συμβεί όμως αυτό απαιτείται πλήρης ομοφωνία.
Ορισμένες κυβερνήσεις έχουν προτείνει ιδέες όπως η διεξαγωγή των COP ανά διετία, ή η ανεξάρτητη διαπραγμάτευση δράσεων σε επιμέρους, μικρότερες συγκεντρώσεις, όπως ανέφεραν διπλωμάτες.
Στις τελευταίες COP, εξάλλου, οι δεκάδες χιλιάδες συμμετέχοντες, ανάμεσά τους λομπίστες της βιομηχανίας ορυκτών καυσίμων, έκαναν τις συνόδους να μοιάζουν περισσότερο με εμπορική έκθεση.
Αν και ορισμένοι θεωρούν χρήσιμη αυτή τη συνάντηση των κυβερνήσεων με τις τράπεζες και τις επιχειρήσεις που απαιτούνται για να γίνουν πράξη οι κλιματικοί στόχοι, άλλοι ζητούν μια μείωση μεγέθους.
«Υπάρχουν άνθρωποι που κυριολεκτικά επωφελούνται πηγαίνοντας από COP σε COP, από κοκτέιλ σε κοκτέιλ, από εκδήλωση σε εκδήλωση, ενώ ο κόσμος συνεχίζει να καίγεται» δήλωσε ο διαπραγματευτής του Παναμά Κάρλος Μόντερεϊ.
O πρέδρος της Βραζιλίας ντα Σίλβα σε οικογενειακή φωτογραφία με ηγέτες λίγο πριν από την έναρξη της COP30 (Reuters)
«Πνιγόμαστε στη χαρτούρα»
Έγγραφο ομάδας εργασίας του ΟΗΕ που περιήλθε στην κατοχή του Reuters πρότεινε να υπαχθεί η UNFCC σε άλλο τμήμα του οργανισμού και διατύπωνε το ερώτημα του «κατά πόσο οι COP στη σημερινή μορφή τους πρέπει να τερματιστούν».
Η πρόταση θεωρείται απίθανο να εφαρμοστεί, ωστόσο ορισμένοι διπλωμάτες θα την εκλάβουν ως μήνυμα ότι «πρέπει να μαζευτούμε» όπως το έθεσε ο διαπραγματευτής ευρωπαϊκής χώρας.
Αυτό θα συνεπαγόταν περιορισμό των θεμάτων στη μακρά ατζέντα των συνομιλιών και μείωση του χρόνου που δαπανάται για τεχνική γραφειοκρατία.
«Το σύστημα δεν λειτουργεί. Πνιγόμαστε στη χαρτούρα» είπε ο Μόντερεϊ, ο εκπρόσωπος του Παναμά.
Στο μεταξύ, περιβαλλοντικές οργανώσεις καταδικάζουν τη διεξαγωγή των COP σε χώρες που στηρίζουν τα ορυκτά καύσιμα και ζητούν να αποκλειστούν από τις διαπραγματεύσεις εκπρόσωποι με σύγκρουση συμφερόντων, όπως στελέχη της πετρελαιοβιομηχανίας.
Αναγνωρίζοντας τις διαμαρτυρίες για την αργή πρόοδο, η Βραζιλία που φιλοξενεί τη φετινή σύνοδο ζήτησε από τους συμμετέχοντες να εστιάσουν στην υλοποίηση παλιών δεσμεύσεων, αντί την υποβολή νέων.
Η Βραζιλία έχει προτείνει επίσης τη δημιουργία ενός συμβουλίου του ΟΗΕ που θα επισκέπτεται τις χώρες και θα ελέγχει την πρόοδο στην υλοποίηση των δεσμεύσεων.
Οι κυβερνήσεις που συμμετέχουν στην COP30 εξετάζουν επίσης το πώς μπορεί να εξελιχθεί η παγκόσμια κλιματική διπλωματία.
Για πρώτη φορά, οι συμμετέχουσες χώρες εξετάζουν το ενδεχόμενο μιας τελικής συμφωνίας που θα έθετε τον στόχο να μεταβεί η κλιματική διπλωματία «από τις διαπραγματεύσεις στην εφαρμογή», σύμφωνα με σημείωμα της βραζιλιάνικης προεδρίας της COP30 την Κυριακή.
