Politica 89.8
Αυτός ο γλυκόπικρος ένατος μήνας Σεπτέμβρης σαν να κοιλοπονά θανάτους, χρόνια τώρα. Ένας τέτοιος Σεπτέμβρης πήρε τη Λαμπέτη, τον Κατράκη, φέτος τον Αλέξανδρο Κοτζιά (σ.σ. ο διακεκριμένος συγγραφέας, δημοσιογράφος και κριτικός λογοτεχνίας, 1926-1992). Δύσκολο, πολύ δύσκολο, να κλείσεις σε λίγες φράσεις ένα λεβεντοΜάνο. Πού να χωρέσεις εκείνη την οστεώδη ψιλόλιγνη μορφή με τα σκαμμένα μάγουλα, να ακινητοποιήσεις την έμφυτη αίσθηση ρυθμού; Την απαλή απλωτή κίνηση, τη δόνηση της ακινησίας; Πώς να περιγράψεις τον συνδυασμό της χάρης, της απλότητας, της πονηριάς, μαζί με το πιο βαθύ αίσθημα τραγικότητας; Πώς να κάνεις να ακουστεί εκείνη η βαθύχρωμη, βελούδινη, παλλόμενη, αισθαντική φωνή, η πιο πλούσια ίσως φωνή του θεάτρου, που κουβαλούσε μέσα της όλες τις αρχέγονες ρίζες της φυλής;
Μία και μοναδική φορά είχα την τύχη να σταθώ δίπλα του στον «Θάνατο του Διγενή» του Σικελιανού στο ΚΘΒΕ, το 1975 — Διγενής ο Κατράκης κι εγώ η Βδοκιά, η γυναίκα του. Περιττές οι προσωπικές αναμνήσεις.
Μα μια ανάμνηση —καρφί σφηνωμένο στο μυαλό— παραμένει ολοζώντανα παρούσα. Η γερασμένη, ελαφρά κυρτή φιγούρα του, με το μακρύ παλτό, τα χέρια ανοιγμένα σαν πουλί που ετοιμάζει το πέταγμα, το κεφάλι ψηλά λίγο γερμένο πλάι, στην κορυφή του λόφου με το μοναδικό δέντρο, να σχεδιάζει τα βήματα του πεντοζάλη στο «Ταξίδι στα Κύθηρα», σαν σκιάχτρο δονούμενο από εσωτερικό άνεμο, σαν άγγελος ιστορικής μνήμης ενός περήφανου, πάντα ματωμένου λαού.
Κι ακόμη η ολόρθη μορφή στη σχεδία να εκτοξεύει την πίκρα του αποδιωγμένου, να τον καταπίνει απελπισμένο το υγρό στοιχείο του ορίζοντα. Είχε όμως δέσει τέτοιους γερούς κάβους στην αποβάθρα της μνήμης, που ένα αδιόρατο τράβηγμα και είναι πάντα εδώ. Είναι δυνατόν να τον ξεχάσεις;
*Κείμενο της εξαίρετης ηθοποιού Εύας Κοταμανίδου (1936-2020) για τον Μάνο Κατράκη.
Η Εύα Κοταμανίδου
Έφερε τον τίτλο «Η δόνηση της ακινησίας» και είχε δημοσιευτεί στον «Ταχυδρόμο» της 21ης Οκτωβρίου 1992, στο πλαίσιο ενός αφιερώματος του περιοδικού σε μεγάλες προσωπικότητες του νεοελληνικού πολιτισμού που είχαν φύγει από τη ζωή αφήνοντας πίσω τους δυσαναπλήρωτο κενό.
«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 21.10.1992, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»
Εξάλλου, για τον Μάνο Κατράκη, τον ογκόλιθο της υποκριτικής, ο Οδυσσέας Ελύτης είχε πει τα εξής:
«Η ωχρή μορφή του Μάνου Κατράκη, χαραγμένη μ’ επιμονή και με κόπο πάνω στο μέταλλο της νεοελληνικής πραγματικότητας, εξακολουθεί ν’ αντιστέκεται στις αλλοιώσεις του χρόνου και να ακτινοβολεί όλο ήθος. Η καθαρότητα της φωνής του. Δεν έχω ακούσει ποτέ πιο ωραία ελληνικά. Οι λέξεις βγαίνουν από τα χείλη του λαμπρές και στρογγυλές μ’ ένα περίγραμμα φωτεινό, όπως τα βότσαλα κάποιου παρθένου γιαλού».
Ο Μάνος Κατράκης απεβίωσε στις 2 Σεπτεμβρίου 1984. Στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος άρθρου εικονίζεται στο ρόλο του Δον Κιχώτη, σε παράσταση του Εθνικού Θεάτρου το 1972 (πηγή: Ψηφιοποιημένο αρχείο Εθνικού Θεάτρου/www.nt-archive.gr).
«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 21.10.1992, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»
