Politica 89.8
Μαθήματα ζωής από τη Μύριελ Σπαρκ – «Παρατήστε τον σύζυγό σας και αποφύγετε τους ποιητές»
Η αυτοβιογραφία της Μύριελ Σπαρκ, Curriculum Vitae (1992), αρχίζει με τη δήλωση: «Είμαι συλλέκτρια δύο πραγμάτων: εγγράφων και έμπιστων φίλων. Τα πρώτα υπερτερούν των δεύτερων σε ποσότητα». Πρόκειται για μια σημαντική υποτίμηση. Ο Μαρτίν Στάναρντ, που προσκλήθηκε να γίνει βιογράφος της, ξαφνιάστηκε κατά την πρώτη του επίσκεψη στο σπίτι της στην Τοσκάνη όταν του έδειξαν «ένα τεράστιο τραπέζι του σαλονιού στοιβαγμένο από άκρη σε άκρη με φακέλους».
Η Βρεττανή συγγραφέας και ακαδημαϊκός, Φράνσις Γουίλσον, η οποία εξερευνά τώρα, όπως αναφέρει ο υπότιτλος του βιβλίου της, «το αίνιγμα της Μύριελ Σπαρκ», υπολογίζει ότι το αρχείο αυτό «ισοδυναμεί σε ύψος με πύργο ελέγχου αεροδρομίου, σε μήκος με πισίνα ολυμπιακών διαστάσεων και σε πλάτος με το άνοιγμα των φτερών ενός Boeing 777».
Και οι δύο συγγραφείς διαπίστωσαν ότι οι έμπιστοι φίλοι ήταν «πιο αραιά καταγεγραμμένοι».
Η Βρεττανή συγγραφέας και ακαδημαϊκός, Φράνσις Γουίλσον, η οποία εξερευνά το «αίνιγμα» Μύριελ Σπαρκ.
Μια βιογραφία που γράφτηκε τέσσερις φορές
«Η βιογραφία» σχολίασε ο Όσκαρ Ουάιλντ «προσδίδει στο θάνατο έναν νέο τρόμο». Η συγγραφή της βιογραφίας της Μύριελ Σπαρκ, ανακάλυψε ο Στάναρντ ότι «προσέδωσε νέο τρόμο στη ζωή». Μόλις είχε αρχίσει την έρευνά του, οι εχθροπραξίες άρχισαν να τρίζουν. Εκείνη τον κατηγόρησε ότι «έψαχνε τα σκουπίδια σαν δημοσιογράφος σκανδαλοθηρικής εφημερίδας».
Θεωρώντας το πρώτο του προσχέδιο ως «μια δουλειά καπελώματος, γεμάτη προσβολές», του το επέστρεψε με χαραγμένες σελίδες, οργισμένα θαυμαστικά και την απειλή αγωγής για συκοφαντική δυσφήμιση. Ξαναγράφοντάς την δύο φορές κατά τη διάρκεια της ζωής της Σπαρκ και δύο φορές μετά το θάνατό της, η βιογραφία του -περιεκτική, συνετή, κριτικά οξεία- εκδόθηκε το 2009, δεκαεπτά χρόνια μετά την ανάθεσή της.
Πώς έγινε η Μύριελ Σπαρκ
Το βιβλίο της Φράνσις Γουίλσον δεν είναι, λέει, «αναθεώρηση της βιογραφίας του Μαρτίν Στάναρντ … ούτε καν, αυστηρά, βιογραφία».
Στόχος του είναι να δείξει «πώς η Μύριελ Σπαρκ έγινε Μύριελ Σπαρκ» και, για να το πετύχει αυτό, εστιάζει στις δεκαετίες διαμόρφωσης μέχρι τη δημοσίευση του πρώτου της μυθιστορήματος. Πέρα από μερικές φορές περίεργες παρεκκλίσεις, το χρονικό της για τα χρόνια αυτά δεν διαφέρει πολύ από εκείνο του Στάναρντ.
Στα δεκαεννιά της βούτηξε σε αυτό που αποκάλεσε «μεγάλη καταστροφή», τον γάμο της με έναν δάσκαλο δεκατρία χρόνια μεγαλύτερό της, τον Σίντνεϊ Όσβαλντ Σπαρκ, δυσοίωνα γνωστό με τα αρχικά του, ΣOΣ (SOS)
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Αμυντική υπεροψία
Η Μύριελ Κάμπεργκ γεννήθηκε στο Εδιμβούργο το 1918, από μια Αγγλίδα μητέρα της εργατικής τάξης και έναν Σκωτσέζο Εβραίο πατέρα, και φοίτησε στο σχολείο James Gillespie’s School (που απαθανατίστηκε στο μυθιστόρημά της The Prime of Miss Jean Brodie), όπου ήταν διάσημη για τη συγγραφή ποίησης.
Η έλλειψη χρημάτων απέκλεισε τη φοίτηση στο πανεπιστήμιο, μια απογοήτευση που φαίνεται ότι συνέβαλε στην αμυντική υπεροψία για την οποία έγινε αργότερα διάσημη. Στα δεκαεννιά της βούτηξε σε αυτό που αποκάλεσε «μεγάλη καταστροφή», τον γάμο της με έναν δάσκαλο δεκατρία χρόνια μεγαλύτερό της, τον Σίντνεϊ Όσβαλντ Σπαρκ, δυσοίωνα γνωστό με τα αρχικά του, ΣOΣ (SOS).
Η απειλή με όπλο
Η υπόθεση έλαβε χώρα στη νότια Ροδεσία, όπου είχε βρει δουλειά μετά την απόλυσή του στο Ηνωμένο Βασίλειο και, μέσα σε δύο χρόνια, κατέρρευσε λόγω της αυξανόμενης ψυχικής του αστάθειας. «Έγινε μια οριακή περίπτωση, και δεν μου άρεσε αυτό που βρήκα στις δύο πλευρές των συνόρων», παρατήρησε η Σπαρκ.
Όταν -μετά την απόλυση του για ξυλοδαρμό ενός μαθητή- την απείλησε με όπλο, τον χώρισε, κράτησε το επώνυμό του επειδή «φαινόταν να έχει κάποιο συστατικό ζωής και διασκέδασης» (spark στα αγγλικά σημαίνει σπίθα) και επέστρεψε στη Βρετανία με ένα πλοίο του στρατού το 1944.
Η κινηματογραφική μεταφορά του The Prime of Miss Jean Brodie
«Με ανυπόμονα φτερά»
Στο μεταπολεμικό Λονδίνο συντηρήθηκε σε υγρά, μικροσκοπικά διαμερίσματα στο περιθώριο του λογοτεχνικού κόσμου. Τα βιβλία που εξέδωσε σε μικρές εκδόσεις, τα οποία έγραψε για τη Μαίρη Σέλλεϋ, την Έμιλι Μπροντέ και τον Τζον Μέισφιλντ μαρτυρούν την επίμονη προσήλωσή της στην ποίηση – κάτι που δοκιμάστηκε δραστικά όταν έγινε γενική γραμματέας της Poetry Society, την οποία αργότερα διακωμώδησε με διάφορες μορφές στα μυθιστορήματά της.
Όπως τεκμηριώνει διασκεδαστικά η Γουίλσον δεν υπερβάλλει για την κατάσταση της Poetry Sociery. Ήταν γεμάτη από τρελούς και τσαρλατάνους, και η παλιά φρουρά της έκανε σφοδρή εκστρατεία κατά της σύγχρονης ποίησης. Το περιοδικό της δημοσίευε, έναντι αμοιβής, σκουριασμένους στίχους («Η Ημέρα στρέφεται ανατολικά και, σιωπηλή σε ήσυχη προσευχή, / περιμένει με ανυπόμονα φτερά την εαρινή της πτήση») από επίδοξους βάρδους με ψευδώνυμα όπως του Ορφέα Σκανέλ (Orpheus Scrannel).
Οι παρενέργειες της αμφεταμίνης Dexedrine
Μαζί με τις αντιδραστικές λογοτεχνικές συμπεριφορές πήγαν και οι αντιδραστικές σεξουαλικές συμπεριφορές. Η επικρατούσα παραδοχή μεταξύ των μεσήλικων και παντρεμένων ανδρών μελών της κοινωνίας ήταν ότι οι νεαρές γυναίκες, όπως και η Σπαρκ, θα έπρεπε με χαρά – και μάλιστα με ευγνωμοσύνη – να δεχτούν ότι ήταν ελεύθερο παιχνίδι για περιστασιακές σχέσεις.
Μετά από δεκαοκτώ θυελλώδεις μήνες στο τιμόνι της Poetry Society, έφυγε με ένα φορτίο υλικού που με τον καιρό θα εμπλούτιζε τη μυθοπλασία της.
Το άγχος, η υπερκόπωση και η σχεδόν φτώχεια είχαν το τίμημά τους. Η Dexedrine, μια αμφεταμίνη για απώλεια βάρους στην οποία είχε στραφεί, πυροδότησε παραληρητικές ιδέες. Η πιο δραματική ήταν ότι ο Τ.Σ. Έλιοτ της έστελνε απειλητικά μηνύματα κωδικοποιημένα στο κωμικό, στιχουργικό έργο του The Confidential Clerk και μεταμφιεζόταν σε καθαριστή παραθύρων για να την κατασκοπεύει.
Η Μύριελ Σπαρκ λέει ένα αστείο σε μια παρέα
Επικεντρώθηκε σε μικρούς κόσμους
Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τον συγγραφέα των Τεσσάρων Κουαρτέτων να σκαρφαλώνει σε μια σκάλα με έναν κουβά και μια σκούπα για να κρυφοκοιτάξει μέσα από παράθυρα, αλλά αυτό πίστευε η Σπαρκ και το είχε πει και στους φίλους της. Η διακοπή της Dexedrine διέλυσε αυτή την παράνοια.
Στη συνέχεια, το 1951 η μυθιστορηματική της καριέρα ξεκίνησε όταν κέρδισε έναν διαγωνισμό του Observer με μια ιστορία για την Αφρική που έδωσε μια πρώτη γεύση του ξεχωριστού ταλέντου της.
Η οικονομία -του ύφους και της δομής- αποδείχτηκε αναπόσπαστο στοιχείο των οκτώ μυθιστορημάτων που εξέδωσε στη συνέχεια με ταχεία διαδοχή, από τους The Comforters (Παρηγορητές) το 1957 έως το The Mandelbaum Gate (Πύλη του Μάντελμπαουμ), το 1965, τα χρόνια της μυθιστορηματικής της ακμής. Επικεντρώθηκε σε μικρούς κόσμους. Οι χαρακτήρες της μοιράζονται έναν κοινό παράγοντα (η εμμονή στους Παρηγορητές, τα γηρατειά στο Memento Mori, η μοναξιά στους Εργένηδες) ή περιορίζονται γεωγραφικά (σε ένα νησί στο Ροβινσώνα, σε ένα προάστιο του Λονδίνου στο The Ballad of Peckham Rye).
Μυθιστορήματα μιας ποιήτριας
Στα καλύτερα μυθιστορήματά της, από τα πιο λαμπρά του τέλους του 20ού αιώνα, η περίοδος αποκτά επίσης σημασία. Το The Prime of Miss Jean Brodie μετατρέπει τα γεγονότα σε μια σχολική αίθουσα του Εδιμβούργου τη δεκαετία του 1930 σε έναν μύθο για τον φασισμό. Τα «κορίτσια με τα λεπτά μέσα» κάνουν έναν ξενώνα του Κένσινγκτον έναν μικρόκοσμο της ανθρώπινης αδυναμίας να συνυπάρξουν ειρηνικά.
Στο The Mandelbaum Gate, η διχοτομημένη Ιερουσαλήμ του 1961 (όταν δικάστηκε εκεί ο ναζιστής εγκληματίας πολέμου Adolf Eichmann) γίνεται μια εικόνα διχασμού και χωρισμένης πίστης. Η εκτοξευμένη φανταστική υφή αυτών των βιβλίων τα κρατά κομψά αστραφτερά ανάμεσα στην ειρωνεία και την αλληγορία, την κωμωδία και τη σοβαρή πρόθεση.
Τα επόμενα μυθιστορήματα, που γράφτηκαν αφού μετακόμισε στη Νέα Υόρκη και στη συνέχεια στην Ιταλία, δεν έφτασαν ποτέ σε αυτούς τους θριάμβους ηχηρής συνοπτικότητας, οι οποίοι επιβεβαιώνουν τον ισχυρισμό της ότι «τα μυθιστορήματά μου είναι τα μυθιστορήματα ενός ποιητή. Σκέφτομαι σαν ποιήτρια και αντιδρώ σαν ποιήτρια».
1961: Η Μύριελ Σπαρκ στο Κοιμητήριο των Μπροντέ
Η προδοσία και η δύσκολη ζωή στο Λονδίνο
Εκτός από το Loitering with Intent και το A Far Cry from Kensington, μυθιστορηματικές αναδρομές στη ζωή της στο μεταπολεμικό Λονδίνο (όπου ζούσε δύσκολα), παρουσιάζουν χαρακτήρες ευρωπλουτοκρατών και πολυεκατομμυριούχων.
Η ζήλια, ο εκβιασμός (πανταχού παρών στη μυθοπλασία της Σπαρκ) και η ανησυχία για τη δημόσια εικόνα επανέρχονται. Αυτές οι φοβίες ανάγονται στην προδοσία της από έναν πρώην εραστή και λογοτεχνικό συνεργάτη της, ο οποίος δημοσίευσε υποτιμητικά απομνημονεύματά της και πούλησε τα ερωτικά της γράμματα σε έναν έμπορο που προσπάθησε να την εκβιάσει για να τα αγοράσει πίσω.
Ο έλεγχος της Σπαρκ
Εύστοχα φωτίζοντας τα μυθιστορήματα, η νέα βιογραφία της Σπαρκ (Electric Spark) στέλνει μερικές φορές ένα περίεργο τρεμόπαιγμα πάνω από τη συγγραφέα τους: «είχε έναν δαίμονα μέσα της», «είχε σαφώς υπερδυνάμεις», «υπέφερε από προνοητικότητα» και ήταν «προορισμένη να πεθάνει τη Μεγάλη Εβδομάδα».
Η Γουίλσον «ένιωσε, σε κάθε σελίδα αυτού του βιβλίου, τον έλεγχο της Σπαρκ στο χέρι μου».
*Με στοιχεία από thetimes.com
