Politica 89.8
Συλλογές Τατοΐου: 70.000 αντικείμενα μαρτυρούν τον διττό ρόλο της ελληνικής βασιλείας
Με τις Συλλογές Τατοΐου, ένας ανεκτίμητος θησαυρός άνω των 70.000 αντικειμένων, που παρέμεναν κρυμμένα και ατεκμηρίωτα, έρχεται στο φως, αποτέλεσμα της εντατικής εργασίας συντήρησης και αποκατάστασης στο Κτήμα Τατοΐου τα τελευταία πέντε χρόνια.
Η Διεύθυνση Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού ολοκλήρωσε την καταγραφή, τεκμηρίωση και ψηφιοποίηση αυτών των ευρημάτων, παραδίδοντας στο κοινό τη νέα διαδικτυακή πύλη Συλλογές Τατοΐου: Ξεκλειδώνοντας τον υλικό πολιτισμό και την ιστορία ενός αιώνα.
Η ψηφιακή αυτή πλατφόρμα αποτελεί ένα μοναδικό χρονογράφημα, το οποίο φωτίζει με λεπτομέρεια την ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία, καλύπτοντας την περίοδο από τον 19ο έως τον 20ό αιώνα στη μεγαλύτερη συλλογή του είδους της στην Ελλάδα, αφιερωμένη στις καλές και εφαρμοσμένες τέχνες, αλλά και στην ίδια την ελληνική ιστορία.
Το Υπουργείο Πολιτισμού έδωσε στη δημοσιότητα, σε μια εκδήλωση στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη παρουσία της Υπουργού Λίνας Μενδώνη, το πρωτοποριακό έργο με τίτλο Συλλογές Τατοΐου: Ξεκλειδώνοντας τον υλικό πολιτισμό και την ιστορία ενός αιώνα.
Πρόκειται για την ολοκλήρωση της κύριας φάσης ενός εργώδους εγχειρήματος για την τεκμηρίωση, καταγραφή και ψηφιοποίηση των κινητών μνημείων του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου, τα οποία παρέμεναν στοιβαγμένα σε εξαιρετικά κακές συνθήκες επί δεκαετίες.
Η διαδικτυακή Πύλη (https://tatoicollections.culture.gov.gr/), που δημιούργησε η Διεύθυνση Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού, αποδίδει στο κοινό τη μεγαλύτερη συλλογή του είδους της στη χώρα, αφιερωμένη στις καλές και εφαρμοσμένες τέχνες, την ιστορία και τον υλικό πολιτισμό της νεότερης Ελλάδας.
70.038 αντικείμενα, 1.908 διαφορετικά είδη αντικειμένων, 3.418 δημιουργοί, 102 χρόνια Ιστορίας
Η Υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, τόνισε στον χαιρετισμό της ότι το Τατόι, παρά την ιστορική και περιβαλλοντική του αξία, παρέμενε παραμελημένο επί δεκαετίες «εξαιτίας ιδεοληψιών και εσφαλμένης νοοτροπίας» στην προσέγγιση της νεότερης ιστορίας μας.
Η διαχειριστική ευθύνη του κτήματος πέρασε στην Ελληνική Πολιτεία μετά το δημοψήφισμα του 1974 και, κυρίως, μετά την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης το 2003.
Η ουσιαστική αναγέννηση ξεκίνησε το 2019, όταν ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συμπεριέλαβε την προστασία, συντήρηση και ανάδειξη του Τατοΐου στα εμβληματικά προγραμματιζόμενα έργα της Κυβέρνησής του.
Έκτοτε, υλοποιείται ένα εκτεταμένο και σύνθετο πρόγραμμα έργων, με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης, το ΕΣΠΑ και ιδιωτικές δωρεές. Ο στόχος είναι η μετατροπή του Τατοΐου σε ανοιχτό και προσβάσιμο περιαστικό χώρο πρασίνου πολλαπλών δραστηριοτήτων, με ορίζοντα ολοκλήρωσης της κύριας φάσης το 2026.
Ελαιογραφία θέματος από την Ελληνική Επανάσταση του Έλληνα ζωγράφου Διονυσίου Βέγια. Απεικονίζονται οι γυναίκες του Ζαλόγγου πριν από την ομαδική αυτοκτονία τους κατά την κατάληψη του Σουλίου από τον στρατό του Αλή Πασά τον Δεκέμβριο του 1803. Το έργο περιβάλλεται από ξύλινη κορνίζα χρυσού χρώματος με ανάγλυφη διακόσμηση από δύο ζώνες με φυτικό διάκοσμο και φύλλα άκανθας με μορφή ανθεμίου στις γωνίες. Χρονολογείται το 1863.
Πάνω από 70.000 τεκμήρια
Η τεκμηρίωση και η ψηφιοποίηση των Συλλογών Τατοΐου δεν είναι απλώς μια πράξη διάσωσης, αλλά «μια πράξη γνώσης και ευθύνης απέναντι στην ιστορία» σημείωσε η Υπουργός. Κάθε αντικείμενο αποκτά τη «δική του φωνή και θέση σε ένα ευρύτερο αφήγημα που συνδέει το παρελθόν με το παρόν».
Η συνολική και συστηματική καταγραφή προχώρησε μέσω δύο συγχρηματοδοτούμενων έργων, συνολικού προϋπολογισμού 2,87 εκατομμυρίων Ευρώ, με στόχο να έχουν ψηφιοποιηθεί και τεκμηριωθεί περισσότερα από 90.000 αντικείμενα έως το τέλος του έτους.
Χάλκινο κράνος κορινθιακού τύπου που φέρει αρκετές διαβρώσεις και ίχνη οξείδωσης, 575 — 526 π.Χ.
Σήμερα, στην Πύλη παρουσιάζονται περισσότερα από 70.000 τεκμηριωμένα αντικείμενα, προσφέροντας μια σπάνια, πολυεπίπεδη εικόνα της ελληνικής και ευρωπαϊκής ιστορίας, από τον 19ο έως τον 20ό αιώνα.
Οι συλλογές εκτείνονται από την ελληνική αρχαιότητα έως τα καθημερινά αντικείμενα της δεκαετίας του ’60 και από την Ευρώπη έως την Άπω Ανατολή. Περιλαμβάνουν τα πάντα: έπιπλα, έργα τέχνης, πορσελάνες, κοσμήματα, ενδύματα, στρατιωτικό εξοπλισμό, παράσημα και προσωπικά τεκμήρια.
Η ψηφιοποίηση των συλλογών σηματοδοτεί, παράλληλα, την ενσωμάτωσή τους στο Εθνικό Αρχείο Μνημείων, τον «ακρογωνιαίο λίθο» για την εφαρμογή όλων των δημοσίων πολιτικών προστασίας και αξιοποίησης του πολιτιστικού αποθέματος.
Τετραευαγγέλιο. Χρονολογείται το 1840
Πρόκειται για ένα πλήρως ψηφιακό Αρχείο, η συγκρότηση του οποίου προβλεπόταν από τον Αρχαιολογικό Νόμο ήδη από το 2002.
Η ύπαρξη αυτού του εργαλείου καθιστά δυνατή τη συνεχή αναπροσαρμογή της στρατηγικής διαχείρισης και επιτρέπει στην πολιτιστική κληρονομιά να καταστεί πολλαπλασιαστής της τοπικής, περιφερειακής και εθνικής αναπτυξιακής δυναμικής.
Το Τατόι, πέραν της ανακτορικής έπαυλης, θα φιλοξενήσει τις συλλογές σε νέους μουσειακούς χώρους σε άλλα κτίσματα, καλύπτοντας ποικίλες επιμέρους θεματικές.
Η διάσωση, μελέτη και ανάδειξη αυτού του πολύτιμου ιστορικού και πολιτιστικού κεφαλαίου συνδέεται άρρηκτα με μία από τις πιο κρίσιμες περιόδους της ελληνικής ιστορίας: τους αγώνες της εθνικής ολοκλήρωσης, τη Μεγάλη Ιδέα, τον Εθνικό Διχασμό, τη Μικρασιατική Καταστροφή και τη θεμελίωση του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους.
Η έντυπη έκδοση του Υπουργείου Πολιτισμού «Ξεκλειδώνοντας το Τατόι» και το άγνωστο αρχείο εγγράφων και φωτογραφιών που ταξινομείται, θα προσφερθούν επίσης στους μελετητές, ολοκληρώνοντας το παζλ ενός αιώνα.
Μηχανικό επιτραπέζιο ρολόι από επιχρυσωμένο μπρούντζο και μάρμαρο του Γάλλου ωρολογοποιού J.B.Baillon
Ιστορική χρονοκάψουλα
Οι Συλλογές Τατοΐου, το μοναδικό σύνολο αντικειμένων που καταγράφηκαν και τεκμηριώθηκαν σχολαστικά, λειτουργούν ως χρονοκάψουλα, με επίκεντρο την ευρωπαϊκή τέχνη και το design του 19ου και του 20ού αιώνα, αλλά με χρονική και γεωγραφική έκταση που απλώνεται από την ευρωπαϊκή ήπειρο έως την Άπω Ανατολή, και από την ελληνική αρχαιότητα έως τα καθημερινά αντικείμενα της δεκαετίας του ’60.
Ο πλούτος των εκθεμάτων καλύπτει όλο το φάσμα της καθημερινής ζωής και της ανακτορικής τελετουργίας: από έπιπλα, είδη μεταλλοτεχνίας, γυάλινα και κρυστάλλινα σκεύη, πορσελάνες και κεραμικά, μέχρι κοσμήματα και ενδύματα.
Έργα ζωγραφικής και γλυπτικής αποτελούν δείγματα όχι μόνο της καλλιτεχνικής παραγωγής περασμένων δεκαετιών, αλλά και του προσωπικού γούστου των μελών της τέως βασιλικής οικογένειας.
Η Βασίλισσα Όλγα των Ελλήνων (1851–1926) σε επίσκεψη της σε νοσοκομείο το 1897. Η Όλα διακρίθηκε για τη θρησκευτικότητα της. Κατά τον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, επισκεπτόμενη τα μέτωπα και τα στρατιωτικά νοσοκομεία, διαπίστωσε ότι οι τραυματίες και οι ασθενείς δυσκολεύονταν να κατανοήσουν τη γλώσσα των Ευαγγελίων. (εικόνα 06) Αυτό οδήγησε την Όλγα να χρηματοδοτήσει τη μετάφραση των Ιερών Κειμένων στη δημοτική γλώσσα.
Παράλληλα, εικόνες και λατρευτικά κειμήλια μαρτυρούν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, ενώ βιβλία και αντικείμενα που σχετίζονται με τις υπαίθριες δραστηριότητες και την άθληση φανερώνουν τις αντιλήψεις, τα ενδιαφέροντα και την προσωπικότητα των κατόχων τους.
Ιδιαίτερα σημαντικό τμήμα των συλλογών αποτελούν τα παράσημα και τα ποικίλα αναμνηστικά. Αυτά, μαζί με τα όπλα, τις στρατιωτικές στολές και τον εν γένει στρατιωτικό εξοπλισμό, επιβεβαιώνουν τις διαφορετικές λειτουργίες της Βασιλείας σε πολιτειακό, διπλωματικό και στρατιωτικό επίπεδο, συνδεόμενα πολλές φορές με κρίσιμες ώρες της ελληνικής ιστορίας.
Ειδικές και εξόχως χαρακτηριστικές κατηγορίες συνιστούν η πλούσια οινοθήκη, οι βασιλικές άμαξες και τα οχήματα.
Τέλος, ο εξοπλισμός του αγροκτήματος προσφέρει στον επισκέπτη μια σαφή εικόνα του διττού χαρακτήρα του Τατοΐου, το οποίο υπήρξε ταυτόχρονα βασιλική έπαυλη, αλλά και μια παραγωγική αγροτοκτηνοτροφική μονάδα.
Εκεί κατοικούσαν και εργάζονταν πολλοί άνθρωποι, κυρίως ντόπιοι, αλλά και κάποιοι ξένοι, συμπληρώνοντας το παζλ της καθημερινής ζωής. Όλα αυτά τα αντικείμενα συμπληρώνονται και ερμηνεύονται μέσω των σωζόμενων τεκμηρίων –εγγράφων και φωτογραφιών– στο Αρχείο Τατοΐου, ξεκλειδώνοντας έτσι τη μελέτη άγνωστων πτυχών ενός και πλέον αιώνα ελληνικής και ευρωπαϊκής ιστορίας.
Ανακαλύψτε περισσότερα εδώ
Κεντρική φωτογραφία: προσωπογραφία της Όλγας της Ελλάδας, 1881
