Politica 89.8
Χιονοστιβάδες: Τι μας δίδαξε η τραγωδία στα Βαρδούσια – Τα μαθήματα του παρελθόντος
Η τραγωδία που σημειώθηκε στα Βαρδούσια Όρη στις 26 Δεκεμβρίου 2025, με τον θάνατο τεσσάρων ορειβατών, έφερε με τον πιο σκληρό τρόπο στο προσκήνιο έναν από τους σοβαρότερους κινδύνους της χειμερινής ορειβασίας: τις χιονοστιβάδες. Ένα φαινόμενο που δεν εξαρτάται μόνο από την ποσότητα του χιονιού, αλλά από έναν σύνθετο συνδυασμό καιρικών συνθηκών, ανέμων και μορφολογίας του εδάφους.
Αν και το χιόνι στα ελληνικά βουνά έχει μειωθεί τις τελευταίες δεκαετίες, οι χιονοστιβάδες παραμένουν κίνδυνος
Τα ελληνικά βουνά, όσο εντυπωσιακά και αν είναι, δεν αποτελούν εξαίρεση στον κίνδυνο αυτό. Αντίθετα, κάθε χειμώνα καταγράφονται συνθήκες που μπορούν να οδηγήσουν στη δημιουργία ασταθών χιονοστρωμάτων, ιδιαίτερα σε περιοχές με έντονη ορεινή μορφολογία.
Η Ελληνική Ομάδα Διάσωσης (ΕΟΔ), η μεγαλύτερη και παλαιότερη εθελοντική οργάνωση έρευνας και διάσωσης στην Ελλάδα, με πάνω από 2.000 εθελοντές/μέλη που συνδράμουν σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης τα τελευταία 30 χρόνια, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, εξετάζει σε βάθος τις συνθήκες που έγιναν παγίδα στα Βαρδούσια, εξηγεί με απλό και κατανοητό τρόπο πώς δημιουργούνται οι χιονοστιβάδες μας υπενθυμίζει ότι η ιστορία των ελληνικών βουνών περιλαμβάνει αρκετά θανατηφόρα περιστατικά από χιονοστιβάδες και εστιάζει στην ασφάλεια στον χειμερινό βουνό.
Όταν οι συνθήκες έγιναν παγίδα
Το δραματικό τέλος της επιχείρησης εντοπισμού στα Βαρδούσια Όρη συγκλόνισε την ορειβατική κοινότητα. Κατά τη διάρκεια των ερευνών, δυνάμεις της 7ης ΕΜΑΚ εντόπισαν αρχικά ίχνη χιονοστιβάδας στην περιοχή.
Στη συνέχεια, μέλη της Ελληνικής Ομοσπονδίας Ορειβασίας – Αναρρίχησης (Ε.Ο.Ο.Α) και μέλη του Σωματείου Ελλήνων Οδηγών Βουνού (ΣΕΟΒ) εντόπισαν εξοπλισμό, καθώς και τους τέσσερις ορειβάτες, τρεις άνδρες και μία γυναίκα, χωρίς τις αισθήσεις τους, σε εξαιρετικά δύσβατο σημείο λίγο πριν από την κορυφή. Η επιχείρηση ολοκληρώθηκε με τη συνδρομή των δυνάμεων της 7ης ΕΜΑΚ και των μελών των Ε.Ο.Ο.Α και ΣΕΟΒ.
Ελληνική Ομάδα Διάσωσης (ΕΟΔ)
Πέντε μέλη της ΕΟΔ Αττικής, τέσσερα της ΕΟΔ Αχαΐας και τέσσερα της ΕΟΔ Φωκίδας κινητοποιήθηκαν άμεσα μετά το ατύχημα και παρέμειναν σε υψόμετρο 1.700 μέτρων, με σκοπό τη μεταφορά εξοπλισμού, εφόσον αυτό χρειαστεί.
Η επιχείρηση ανάσυρσης των σορών ήταν ιδιαίτερα απαιτητική, με την παρουσία ελικοπτέρου να κρίνεται απαραίτητη λόγω της μορφολογίας και των καιρικών συνθηκών. Στη μοιραία διαδρομή επρόκειτο να συμμετέχει και πέμπτο άτομο, το οποίο τελικά δεν ακολούθησε και ήταν εκείνο που ειδοποίησε τις Αρχές όταν για ώρες δεν υπήρξε καμία επικοινωνία με την ομάδα των ορειβατών.
Σύμφωνα με τα διαθέσιμα, μέχρι στιγμής, στοιχεία, μετά το πέρασμα χαμηλού βαρομετρικού που έφερε χιονοπτώσεις, ακολούθησαν ισχυροί βόρειοι άνεμοι. Οι άνεμοι αυτοί, καθώς προσέκρουσαν στα αντερείσματα του βουνού, προκάλεσαν μεταφορά και συσσώρευση χιονιού στις υπήνεμες πλαγιές, δημιουργώντας δευτερογενείς χιονοπτώσεις -ισχυρότερες από την αρχική- αλλά και ιδιαίτερα ασταθή στρώματα χιονιού.
Ελληνική Ομάδα Διάσωσης (ΕΟΔ)
Πώς δημιουργούνται οι χιονοστιβάδες
Οι χιονοστιβάδες δεν προκαλούνται μόνο από έντονη χιονόπτωση. Σε πολλές περιπτώσεις, ο άνεμος παίζει καθοριστικό ρόλο. Η μεταφορά χιονιού από τις προσήνεμες στις υπήνεμες πλαγιές οδηγεί στη δημιουργία φορτισμένων πλακών χιονιού, οι οποίες μπορεί να καταρρεύσουν με ελάχιστη επιβάρυνση.
Ιδιαίτερα επικίνδυνα θεωρούνται:
- οι υπήνεμες πλαγιές
- τα λούκια και οι χαράδρες
- περιοχές με αδύναμα στρώματα χιονιού (weak layers)
- πλαγιές με κλίση περίπου 30–45 μοιρών
Σε τέτοιες συνθήκες, ακόμη και έμπειροι ορειβάτες μπορεί να βρεθούν σε κίνδυνο, καθώς τα σημάδια αστάθειας δεν είναι πάντα εμφανή.
Χιονοστιβάδες στην Ελλάδα: τα τραγικά μαθήματα του παρελθόντος
Δυστυχώς, η ιστορία των ελληνικών βουνών περιλαμβάνει αρκετά θανατηφόρα περιστατικά από χιονοστιβάδες. Ενδεικτικά αναφέρονται:
- Όλυμπος – Στεφάνι, 1976
- Λευκά Όρη – Κρήτη, 1996
- Όρβηλος, 1998
- Μαίναλο, 2005
- Τύμφη (Λάπατο), 2013
- Βασιλίτσα, 2017
- Όλυμπος, 2021
- Χελμός, 2022
- Βαρδούσια, 2025
Τα περιστατικά αυτά επιβεβαιώνουν ότι ο κίνδυνος δεν αφορά μόνο συγκεκριμένα βουνά, αλλά το σύνολο των ορεινών περιοχών στη χώρα μας, υπό συγκεκριμένες συνθήκες.
Ελληνική Ομάδα Διάσωσης (ΕΟΔ)
Η ασφάλεια στο χειμερινό βουνό είναι αλυσίδα ενεργειών
Η ασφάλεια σε περιοχές με κίνδυνο χιονοστιβάδων δεν βασίζεται σε έναν μόνο παράγοντα. Είναι αποτέλεσμα μιας αλυσίδας ενεργειών που ξεκινά πριν την αναχώρηση και συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της εξόρμησης.
Η σωστή ενημέρωση για τις καιρικές συνθήκες, η επιλογή διαδρομής με βάση τη μορφολογία και τον άνεμο, η συνεχής επικοινωνία της ομάδας και η γνώση αναγνώρισης επικίνδυνων ζωνών αποτελούν κρίσιμα στοιχεία. Παράλληλα, η ενημέρωση τρίτων για το προγραμματισμένο δρομολόγιο και τον χρόνο επιστροφής παραμένει βασικό μέτρο πρόληψης.
Σε περιοχές χωρίς κάλυψη κινητής τηλεφωνίας, ακόμη και η επικοινωνία με το 112 είναι αδύνατη. Η χρήση εναλλακτικών μέσων, όπως οι ασύρματοι, καθώς και η συχνότητα Κλήσεων Ανάγκης της ΕΟΔ (146.500 MHz), μπορεί να αποδειχθούν σωτήριες.
Εκπαίδευση και εξοπλισμός: ο συνδυασμός που σώζει ζωές
Ο εξοπλισμός – πομποδέκτης, ράβδος ανεύρεσης θύματος και φτυάρι εκσκαφής, με απαραίτητη πιστοποίηση από την UIAA (International Climbing and Mountaineering Federation)- είναι απολύτως αναγκαίος, αλλά από μόνος του δεν αρκεί. Η αποτελεσματική χρήση του προϋποθέτει εκπαίδευση και συστηματική εξάσκηση από όλα τα μέλη της ομάδας.
Σε περίπτωση χιονοστιβάδας, ο χρόνος είναι ο πιο κρίσιμος παράγοντας επιβίωσης. Γι’ αυτό η άμεση και σωστή αντίδραση των συντρόφων μπορεί να κάνει τη διαφορά και να σώσει ζωές.
Πρόληψη και εκπαίδευση πάνω απ’ όλα
Η τραγωδία στα Βαρδούσια δεν πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ένα μεμονωμένο γεγονός, αλλά ως μια σκληρή υπενθύμιση ότι το χειμερινό βουνό απαιτεί σεβασμό, γνώση και συνεχή επαγρύπνηση. Η πρόληψη, η εκπαίδευση και η σωστή προετοιμασία όλων των μελών μιας ορειβατικής ομάδας παραμένουν τα ισχυρότερα εργαλεία για την αποφυγή παρόμοιων περιστατικών στο μέλλον.
