Politica 89.8
Αυτό είναι το σύστημα -“φάντασμα” των Κτηνιατρικών με το οποίο στήθηκε το σκάνδαλο εκατομμυρίων
Ένα τεράστιο κύκλωμα εξαπάτησης, με «πύλη εισόδου» τις δηλώσεις ζωικού κεφαλαίου, λειτούργησε για χρόνια ανενόχλητο, απομυζώντας εκατομμύρια ευρώ από τα ευρωπαϊκά κονδύλια που προορίζονταν για την ενίσχυση της ελληνικής κτηνοτροφίας.
Στο επίκεντρο βρίσκεται ένα προβληματικό πληροφοριακό σύστημα, ανύπαρκτοι έλεγχοι και μια σειρά κενών που μετέτρεψαν τον μηχανισμό ελέγχου σε μηχανισμό νομιμοποίησης εικονικών δηλώσεων. Δεν αφορά μόνο την Κτηνιατρική Υπηρεσία της Περιφέρειας Κρήτης αλλά όλης τη χώρας. Ωστόσο στο νησί η κατάσταση ,όπως τα στοιχεία μαρτυρούν ( απο 2,2 εκ. αιγοπρόβατα το 2019 σε 7,8 εκ. αιγοπρόβατα το 2024) έχει ξεφύγει εκτός ελέγχου. Το politica.gr παρουσιάζει , με αναλυτικά στοιχεία, όλη τη διαδικασία καταγραφής, έγκρισης και μεταβίβασης ζωικού κεφαλαίου, φωτίζοντας τα θεσμικά και τεχνικά κενά που χάραξαν τον δρόμο στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ – ένα σκάνδαλο που δεν είναι απλώς υπόθεση κακοδιαχείρισης, αλλά οργανωμένης απάτης με κρατική σφραγίδα.
Η διαδικασία που άνοιξε τον δρόμο στην απάτη
Η διαδικασία ίδρυσης και λειτουργίας μιας κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης, η απόδοση κωδικού εκμετάλλευσης (EL) και οι υποχρεώσεις απογραφής ζωικού κεφαλαίου, στα χαρτιά, μοιάζουν αυστηρές και καλά δομημένες. Στην πράξη, όμως, αποκαλύπτεται ένα διάτρητο σύστημα, γεμάτο παραθυράκια που επιτρέπουν μαζικές παρατυπίες, ακόμα και οργανωμένη εξαπάτηση, την οποία κάποιοι αξιοποίησαν για να στήσουν μια βιομηχανία παραγωγής πλασματικών επιδοτήσεων.
Όταν κάποιος επιθυμεί να ιδρύσει μια κτηνοτροφική εκμετάλλευση, πρέπει πρώτα να λάβει έγκριση ίδρυσης από τη Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης και Κτηνιατρικής (ΔΑΑΚ). Εδώ εντοπίζεται το πρώτο μεγάλο κενό: δεν υπάρχει ενιαίος μηχανισμός διασταύρωσης με άλλες βάσεις δεδομένων, με αποτέλεσμα να μπορεί να υποβληθεί φάκελος με ψευδή στοιχεία για εγκαταστάσεις ή δυναμικότητα εκμετάλλευσης χωρίς να υπάρχει αυτοματοποιημένος έλεγχος.
Κωδικός εκμετάλλευσης: Η «ταυτότητα» που παραποιείται
Αφού εκδοθεί η έγκριση, αποδίδεται στον κτηνοτρόφο ο κωδικός εκμετάλλευσης, που αποτελεί την ταυτότητα της κάθε μονάδας. Εδώ το πρόβλημα γίνεται ακόμα πιο έντονο, καθώς το σύστημα δεν προβλέπει καμία διασταύρωση για να διαπιστωθεί αν ο αιτών έχει ήδη άλλες εκμεταλλεύσεις, ούτε ¨κλειδώνει¨ όταν γίνονται πολλαπλές αιτήσεις με διαφορετικά στοιχεία για τον ίδιο χώρο ή τον ίδιο κτηνοτρόφο. Έτσι, μπορούν να δημιουργηθούν εικονικές εκμεταλλεύσεις που στα χαρτιά φαίνεται να λειτουργούν κανονικά, αλλά στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν. Αυτές οι εικονικές εκμεταλλεύσεις είναι η βάση για να… φουσκώνονται οι αριθμοί ζώων και να δημιουργούνται ψεύτικες δηλώσεις ζωικού κεφαλαίου, που στη συνέχεια μεταφράζονται σε επιδοτήσεις.
Η είσοδος ζώων και οι έλεγχοι χωρίς συνέχεια
Όταν πλέον η εκμετάλλευση είναι έτοιμη να δεχτεί ζώα, απαιτείται επιτόπιος έλεγχος από κλιμάκιο κτηνιάτρων και έκδοση κτηνιατρικού υγειονομικού πιστοποιητικού. Ωστόσο, το κλιμάκιο αυτό δεν γνωρίζει τι θα συμβεί με τα ζώα μετά τον έλεγχο. Μπορεί να επιβεβαιώσει ότι σε έναν ποιμνιοστάσιο υπάρχουν πενήντα ζώα, αλλά δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη να παρακολουθήσει πού θα καταλήξουν αυτά τα ζώα στη συνέχεια. Έτσι, η διαδικασία καταλήγει να είναι τυπική, χωρίς ουσιαστική διασφάλιση της νομιμότητας.
Απογραφή ζωικού κεφαλαίου:To μεγαλύτερο παράθυρο απάτης
Η απογραφή του ζωικού κεφαλαίου, που γίνεται κάθε χρόνο μεταξύ 1 Νοεμβρίου και 15 Δεκεμβρίου, είναι θεωρητικά το βασικό εργαλείο ελέγχου, αλλά στην πράξη αποτελεί το μεγαλύτερο παράθυρο απάτης. Η δήλωση μπορεί να γίνει είτε ηλεκτρονικά από τον ίδιο τον κτηνοτρόφο είτε μέσω των κτηνιατρικών υπηρεσιών με φυσική παρουσία. Ωστόσο, το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα (ΟΠΣ) Κτηνιατρικής δεν αναγνωρίζει ποιες εκτροφές έχουν υποβάλει ηλεκτρονικά απογραφή, αφήνοντας χώρο για ψευδή στοιχεία χωρίς κανέναν μηχανισμό επαλήθευσης.
Επιπλέον, δεν υπάρχουν αυτοματοποιημένες ειδοποιήσεις που να ενεργοποιούνται όταν υπάρχει ξαφνική ή υπερβολική αύξηση του πληθυσμού. Έτσι, μια εκτροφή μπορεί να δηλώσει ότι μέσα σε μία μέρα ο αριθμός των ζώων της αυξήθηκε από εκατό σε χίλια, χωρίς το σύστημα να σημάνει συναγερμό.
Ακόμα και στις περιπτώσεις εκπρόθεσμης υποβολής, δεν υπάρχει αυτόματη επιβολή προστίμων, όπως συμβαίνει με τις φορολογικές δηλώσεις. Αντίθετα, η διαδικασία επιβολής προστίμου πρέπει να γίνει χειροκίνητα από τις κτηνιατρικές υπηρεσίες, κάτι που είναι αδύνατο λόγω της δραματικής υποστελέχωσης. Οι υπηρεσίες, με τα σημερινά δεδομένα, καταφέρνουν να διενεργούν ελέγχους μόλις στο 3% των εκτροφών κάθε χρόνο, ένα ποσοστό που καθιστά σχεδόν βέβαιο ότι οι περισσότερες ψευδείς δηλώσεις δεν θα εντοπιστούν ποτέ.
H σήμανση ζώων και το μπάχαλο με τα ενώτια
Σημαντικά προβλήματα εντοπίζονται και στη σήμανση των ζώων. Κάθε ζώο φέρει δύο ενώτια, ένα συμβατικό και ένα ηλεκτρονικό, τα οποία τοποθετούνται με ευθύνη του κτηνοτρόφου μετά από έγκριση των κτηνιατρικών υπηρεσιών. Το σύστημα, όμως, δεν καταγράφει αν τα ενώτια έχουν τοποθετηθεί και πότε. Υπάρχει μάλιστα η δυνατότητα να παραγγελθούν πολλαπλές φορές τα ίδια ενώτια, ακόμη και από διαφορετικούς παρόχους, χωρίς το σύστημα να το εμποδίζει. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι όταν ένα ζώο σφαγεί ή μετακινηθεί, το ενώτιο δεν κλειδώνει, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ξανά για άλλο ζώο, επιτρέποντας ανεξέλεγκτες παραποιήσεις των αριθμών.
ΟΠΕΚΕΠΕ: Από ελεγκτικός μηχανισμός σε εργαλείο νομιμοποίησης
Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι ότι ο ΟΠΕΚΕΠΕ, ο οποίος βασίζεται αποκλειστικά στα στοιχεία του ΟΠΣ Κτηνιατρικής κάθε Περιφέρειας για να υπολογίσει τις επιδοτήσεις, ουσιαστικά νομιμοποιεί την απάτη αντί να την αποκαλύπτει. Με δεδομένα τα κενά που περιγράφηκαν, το σύστημα επιδοτήσεων γίνεται το εργαλείο πλουτισμού για λίγους σε βάρος της πλειοψηφίας των πραγματικών κτηνοτρόφων. Οι εικονικές εκτροφές και οι φουσκωμένοι αριθμοί ζώων μεταφράζονται σε υψηλότερα ποσά επιδότησης, τα οποία καταλήγουν σε τσέπες επιτήδειων.
Σύγχυση με τις κτηνοτροφικές δηλώσεις
Συγχύσεις υπάρχουν και με τις λεγόμενες «κτηνοτροφικές δηλώσεις», οι οποίες δεν έχουν καμία σχέση με τις επιδοτήσεις ή το ΟΠΣ Κτηνιατρικής. Πρόκειται για διαδικασία που διενεργείται από την Αστυνομία με στόχο την πάταξη της ζωοκλοπής. Ωστόσο, η ταύτιση αυτών των δηλώσεων με τις δηλώσεις ζωικού κεφαλαίου δημιούργησε συχνά παραπληροφόρηση, επιτρέποντας σε κάποιους να κρύβονται πίσω από την ασάφεια.
Ποιοι ωφελήθηκαν από το κύκλωμα
Αυτοί που ωφελήθηκαν από αυτή την κατάσταση είναι ένα δίκτυο που εκτείνεται σε πολλά επίπεδα. Υπάρχουν κτηνοτρόφοι που δήλωναν πλασματικούς αριθμούς ζώων για να εισπράττουν μεγαλύτερες επιδοτήσεις. Υπάρχουν όμως και μεσάζοντες, ιδιώτες που διαμεσολαβούσαν για την καταχώριση των δηλώσεων ή για τη δημιουργία εικονικών εκμεταλλεύσεων, λαμβάνοντας μερίδιο από τα χρήματα που διοχετεύονταν μέσω του συστήματος. Ακόμη, υπήρχαν περιπτώσεις τοπικών παραγόντων που, με γνώση της λειτουργίας του συστήματος και εκμεταλλευόμενοι τις αδυναμίες του, διευκόλυναν τη διαδικασία, προσφέροντας κάλυψη σε όσους συμμετείχαν στο κύκλωμα.
Στην κορυφή, το πρόβλημα αγγίζει και τον ΟΠΕΚΕΠΕ, καθώς η επιλογή να βασίζεται σε ένα διάτρητο σύστημα για την καταβολή επιδοτήσεων σημαίνει ότι είτε υπήρξε εγκληματική αμέλεια είτε σιωπηρή ανοχή που θα εξαργυρώνονταν πολιτικά-ψηφοθηρικά έναντι της εκάστοτε ηγεσίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης που τοποθετεί και τη διοίκηση του ΟΠΕΚΕΠΕ.Αυτή η κατάσταση επιτρέπει σε οργανωμένα κυκλώματα να θησαυρίζουν, δημιουργώντας μια βιομηχανία πλασματικών επιδοτήσεων που λειτούργησε για χρόνια εις βάρος των πραγματικών κτηνοτρόφων και των Ευρωπαίων φορολογουμένων. Το κυριότερο; Σήμερα μετά από όλες τις αποκαλύψεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας μέσα από την έρευνα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, κανένας δεν είναι σε θέση να διαβεβαιώσει ότι οι ¨τρύπες¨ του συστήματος έχουν κλείσει. Επομένως το σκάνδαλο συνεχίζεται…
Η ανάγκη για ριζική αλλαγή
Η υπόθεση των παράνομων επιδοτήσεων δεν είναι απλώς μια ιστορία κακής διαχείρισης. Είναι μια καλοστημένη βιομηχανία απάτης που λειτούργησε-ει για χρόνια με την ανοχή, αν όχι και με τη συμμετοχή, κρατικών μηχανισμών. Όσο ο ΟΠΕΚΕΠΕ συνεχίζει να αντλεί στοιχεία από το διάτρητο ΟΠΣ Κτηνιατρικής, οι απάτες θα επαναλαμβάνονται.
Η μόνη λύση είναι η ριζική αναβάθμιση του συστήματος, με αυστηρές δικλείδες ασφαλείας, αυτοματοποιημένες ειδοποιήσεις για ύποπτες μεταβολές, διασταύρωση στοιχείων σε πραγματικό χρόνο και αποτελεσματικούς ελέγχους. Διαφορετικά, τα χρήματα των επιδοτήσεων θα συνεχίσουν να καταλήγουν σε όσους ξέρουν πώς να εκμεταλλεύονται τις αδυναμίες του κράτους, αφήνοντας τους πραγματικούς κτηνοτρόφους να παλεύουν μόνοι απέναντι σε έναν μηχανισμό που αντί να τους στηρίζει, τους καταστρέφει.
(Σημ.Η φωτογραφία του ρεπορτάζ είναι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης).
