Politica 89.8
«Όλοι ήξεραν»: Αν. προϊστάμενος Κτηνιατρικής σπάει τη σιωπή του για το πώς στήθηκε το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ στην Κρήτη
«Όλοι γνώριζαν, τοπικά και κεντρικά». Με αυτή τη φράση–καταπέλτη ο Στάθης Γραφανάκης, αναπληρωτής προϊστάμενος της Κτηνιατρικής Υπηρεσίας Λασιθίου, περιγράφει στον Politica 89.8, στην εκπομπή «Καθαρά Πολιτικά» και στον Χρήστο Κώνστα, το πώς εκτινάχθηκε ο δηλωμένος πληθυσμός αιγοπροβάτων στην Κρήτη και γιατί το σύστημα παραμένει τρωτό ακόμη και σήμερα.
Ο κ.Γραφανάκης αποκαλύπτει ότι από τον Ιούλιο του 2022, σε κλειστή σύσκεψη στην Περιφέρεια Κρήτης με τη συμμετοχή δέκα υπηρεσιακών στελεχών, παρουσιάστηκαν αναλυτικοί πίνακες με τις «αφύσικες» αυξήσεις—στο Λασίθι από 239.000 αμνοερίφια το 2018 σε 333.000 το 2020, ενώ στο Ηράκλειο από 1.120.000 αιγοπρόβατα η καταγραφή …απογειώθηκε σε 1.880.000 μέσα σε λιγότερα από δύο χρόνια. Παρά τις προειδοποιήσεις και τα στοιχεία που, όπως λέει, τέθηκαν ενώπιον της τότε αντιπεριφερειάρχη Αγροτικής Οικονομίας, «δεν έγινε τίποτα». Κι αργότερα, όταν κατέθεσε συγκεκριμένες προτάσεις στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης για να «κλείσουν τα παράθυρα» στους απατεώνες που δήλωναν ανύπαρκτα ζώα για επιδοτήσεις, «πάλι δεν άλλαξε τίποτα».
Ο έμπειρος κτηνίατρος εξηγεί πώς τα θεσμικά κενά κουμπώνουν με τις τεχνικές αδυναμίες του μηχανογραφικού συστήματος. Το ΟΠΣ Κτηνιατρικής, που πρωτοστήθηκε το 2003, όπως λέει, δεν διαθέτει ούτε στοιχειώδη ρουτίνες για να «χτυπάνε» αυτόματα οι εκπρόθεσμες απογραφές που υποχρεούνται να υποβάλουν οι κτηνοτρόφοι (1 Νοεμβρίου–15 Δεκεμβρίου), ούτε μηχανισμό αυτόματου προστίμου. Η προθεσμία, πρακτικά, «είναι ενδεικτική». Την ίδια ώρα, ένα από τα μεγαλύτερα τρωτά σημεία είναι τα ενώτια: ο κτηνοτρόφος μπορεί να παίρνει έγκριση για αγορά ενωτίων από την υπηρεσία, αλλά η έγκριση δεν «κλειδώνει» σε μία εταιρεία· άρα, αν τη στείλει σε πολλές εταιρείες, μπορεί να προμηθευτεί πολλαπλάσια «νόμιμα» ενώτια με το ίδιο χαρτί. «Δεν έχω εικόνα αν και πού εκτελέστηκε η έγκριση», παραδέχεται. Και στο ερώτημα : «Δηλαδή έφευγαν από την υπηρεσία τσουβάλια ενώτια χωρίς να υπάρχουν ζώα;», η απάντηση είναι γυμνή από ευφημισμούς: «Δεν είμαστε σε θέση να το διαπιστώσουμε ανά πάσα ώρα… Δυστυχώς».
Στο πεδίο των ελέγχων, ο κ. Γραφανάκης περιγράφει ένα καθεστώς «σημειακής» εποπτείας: για μετακινήσεις ζώων που απαιτούν κτηνιατρικό υγειονομικό πιστοποιητικό (σφαγή, πώληση, πάχυνση, αναπαραγωγή) ο έλεγχος στο κοπάδι γίνεται υποχρεωτικά. Όμως, για τη χορήγηση ενωτίων, η υπηρεσία περιορίζεται σε διοικητικό έλεγχο του Μητρώου Εκμετάλλευσης—αν οι δηλωμένες γεννήσεις ή αγοραπωλησίες «βγαίνουν» στα χαρτιά—χωρίς αυτοψία στο μαντρί. «Δεν εμπίπτει στις αρμοδιότητές μας» και «δεν υπάρχει προσωπικό» για κάτι περισσότερο, λέει, υπενθυμίζοντας ότι η υπηρεσία οφείλει ετησίως να ελέγχει δειγματοληπτικά μόλις το 3% των εκτροφών ή το 5% του ζωικού κεφαλαίου «με βάση ανάλυση επικινδυνότητας». Έτσι, τα ίδια ζώα μπορούν να «κάνουν βόλτα» σε πολλούς παραγωγούς, είτε με αλλεπάλληλες μεταβιβάσεις είτε με παράνομες αλλαγές ενωτίων—πρακτικές που δεν αφήνουν εύκολα αποτύπωμα στον έλεγχο ρουτίνας.
Η θεσμική σύγχυση, σύμφωνα με τον ίδιο, ενισχύθηκε από αντικρουόμενες οδηγίες της τελευταίας δεκαετίας. Ο νόμος 4056/2012 έκανε υποχρεωτική την έγκριση ίδρυσης κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων και την εναρμόνιση των παλιών μέχρι σήμερα, μετά από αλλεπάλληλες παρατάσεις (τελευταία: 31.12.2025). Όμως, εγκύκλιος του 2017—«για λόγους που γνωρίζει το Υπουργείο», όπως σημειώνει— λέει ότι ο κωδικός εκμετάλλευσης (EL) αποδίδεται «ανεξάρτητα» από τη συμμόρφωση στον 4056/2012. Η «τομή» υποτίθεται ότι ήρθε με τον ευρωπαϊκό Κανονισμό (ΕΕ) 429/2016, που τέθηκε ουσιαστικά σε εφαρμογή από τις 21 Απριλίου 2021 και υπερισχύει κάθε υπουργικής εγκυκλίου. Παρ’ όλα αυτά, η πραγματικότητα στις στάνες, λέει ο κ. Γραφανάκης, δεν άλλαξε όσο θα έπρεπε: στη θεωρία, όλα ορθά. Στην πράξη, τα κενά έμειναν.
Αίσθηση προκαλεί και η συζήτηση για τα ηλεκτρονικά μέσα σήμανσης. Ενώ ο ευρωπαϊκός κανονισμός επιτρέπει εναλλακτικές (ηλεκτρονικά ενώτια, στομαχικούς βόλους, τατουάζ), «για την Ελλάδα έχουν εγκριθεί μόνο τα ενώτια και, προαιρετικά, οι στομαχικοί βόλοι». Πιλοτικά οι βόλοι δοκιμάστηκαν στο Λασίθι, όμως υπήρξαν τεχνικά ζητήματα «λόγω μεγέθους» στα μικρόσωμα ζώα· αργότερα βγήκαν μικρότερης διαμέτρου, αλλά «κανείς δεν το επιλέγει χάριν ευκολίας». Το αποτέλεσμα; Η «εύκολη» λύση του ενωτίου έγινε η εύκολη.. πόρτα για καταχρήσεις.
Παρά τις «κραυγαλέες» αποκλίσεις των αριθμών, ο Γραφανάκης επιμένει ότι η Κτηνιατρική Υπηρεσία δεν έχει τα εργαλεία συνεχούς ιχνηλάτησης. «Δεν έχω δορυφόρο πάνω από 1.300 εκμεταλλεύσεις», λέει με πικρή ειρωνεία. Και φέρνει το πιο φρέσκο στοιχείο στο τραπέζι: «Σήμερα που μιλάμε, 26.09.2025, ο πληθυσμός των εγωπροβάτων στο Λασίθι είναι 277.000—περίπου 208.000 πρόβατα και 69.000 αίγες—σε περίπου 1.300 ενεργές εκτροφές». Ακόμη κι έτσι, όμως, τονίζει ότι «μετά από όλα όσα αποκαλύφθηκαν τους τελευταίους μήνες» στο σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, «μέχρι σήμερα δεν έχει αλλάξει τίποτα στο τρωτό σύστημα—άρα και οι απάτες μπορούν να συνεχίζονται».
Στο δια ταύτα, ο Γραφανάκης περιγράφει τι θα άλλαζε «αύριο το πρωί»: κλείδωμα των εγκρίσεων ενωτίων ώστε να εκτελούνται μονοσήμαντα από μία εταιρεία και να μην «πολλαπλασιάζονται», αυστηροποίηση και αυτοματοποίηση των ελέγχων απογραφών με ρήτρες και πρόστιμα, πραγματική υποχρέωση αυτοψίας σε αιτήματα που αυξάνουν απότομα το ζωικό κεφάλαιο, και τεχνολογική μετάβαση σε ασφαλέστερα, αντιπλαστογραφικά μέσα σήμανσης. Πάνω απ’ όλα, λέει, απαιτείται συνέπεια εφαρμογής του ευρωπαϊκού δικαίου χωρίς «χαλαρωτικές» εγχώριες ερμηνείες. Γιατί διαφορετικά, όπως σημειώνει, «μιλάμε για διαδικασία–παρωδία».
Το μήνυμα της συνέντευξης είναι καθαρό: η υπηρεσία χτύπησε καμπανάκια εγκαίρως—τεκμηριωμένα, με πίνακες, ήδη από τον Ιούλιο του 2022. Το πολιτικό και διοικητικό σύστημα άκουσε. Απλώς δεν αντέδρασε. Κι όσο «τα παράθυρα» μένουν ανοικτά, οι αριθμοί θα συνεχίσουν να φουσκώνουν και η αξιοπιστία των ελέγχων θα αποψιλώνεται. «Όλοι γνώριζαν» δεν είναι πλέον σχήμα λόγου. Είναι ο ψίθυρος που έγινε δημόσια δήλωση.
