Politica 89.8
Αυτό είναι το μεγάλο σχέδιο της ΕΕ για τη διάσωση της δημοκρατίας
Η Κομισιόν παρουσίασε τη νέα της «Aσπίδα για τη Δημοκρατία», έναν οδικό χάρτη για την καλύτερη προστασία των δημοκρατιών και των εκλογικών διαδικασιών από ξένες παρεμβάσεις και χειραγώγηση πληροφοριών – συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προέρχονται από την ίδια την ΕΕ.
Στο επίκεντρο αυτής της στρατηγικής βρίσκεται η Ρωσία και οι «κρατικοί ή μη πληρεξούσιοί» της, οι οποίοι για πάνω από μια δεκαετία διεξάγουν διαδικτυακές εκστρατείες αποσταθεροποίησης σε ολόκληρη την ΕΕ.
Αυτές οι προσπάθειες έχουν ενισχυθεί από την ταχεία ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, που κάνουν τις ψευδείς πληροφορίες πιο πειστικές και τη διάδοσή τους πιο ιογενή.
Οι πρόσφατες εκλογές έδειξαν πόσο επιζήμιες μπορεί να είναι οι διαδικτυακές εκστρατείες για τις δημοκρατικές διαδικασίες.
Τον περασμένο Δεκέμβριο στη Ρουμανία, οι προεδρικές εκλογές ακυρώθηκαν από το Συνταγματικό Δικαστήριο, αφού αναφορές από τις υπηρεσίες πληροφοριών αποκάλυψαν τη ρωσική ανάμειξη στον επηρεασμό των ψηφοφόρων μέσω εκστρατείας προπαγάνδας υπέρ του υπερεθνικιστή υποψηφίου Καλίν Τζορτζέσκου.
Εν τω μεταξύ, στη Μολδαβία, μια υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ χώρα, οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ήταν γεμάτες παραπληροφόρηση ενόψει των κοινοβουλευτικών εκλογών του Σεπτεμβρίου. Με γνώμονα την τεχνητή νοημοσύνη, τα bots χρησιμοποιήθηκαν για να πλημμυρίσουν τις ενότητες σχολίων με δημοσιεύσεις που χλευάζουν την ΕΕ και το φιλοευρωπαϊκό κόμμα πριν από την ψηφοφορία.
Τι είναι η «Ασπίδα της Δημοκρατίας» των Βρυξελλών;
«Η Ευρώπη μας μπορεί να πεθάνει», προειδοποίησε ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στη Σορβόννη τον Απρίλιο του 2024, μια ανησυχία που θέλει να αντιμετωπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Επιτροπή γράφει ότι η Ασπίδα της Δημοκρατίας «δεν είναι μόνο απαραίτητη για τη διατήρηση των αξιών της ΕΕ, αλλά και για τη διασφάλιση της ασφάλειας της Ευρώπης, της ανεξαρτησίας, της ελευθερίας και της ευημερίας της».
Στο έγγραφο των 30 σελίδων, η Κομισιόν παρουσιάζει το σχέδιό της για «ενίσχυση της δημοκρατικής ανθεκτικότητας σε ολόκληρη την Ένωση». Παρά την έντονη ρητορική,όμως, η πρωτοβουλία έρχεται με λίγα συγκεκριμένα μέτρα.
Το κεντρικό στοιχείο της Ασπίδας της Δημοκρατίας είναι η δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Κέντρου για τη Δημοκρατική Ανθεκτικότητα. Σκοπός του θα είναι ο εντοπισμός επιχειρήσεων αποσταθεροποίησης, η συγκέντρωση εμπειρογνωμοσύνης από τα κράτη μέλη της ΕΕ και ο συντονισμός του έργου των δικτύων ελέγχου δεδομένων που έχουν ήδη δημιουργηθεί από την Επιτροπή.
Ωστόσο, η συμμετοχή σε αυτό το κέντρο είναι καθαρά εθελοντική για τα μέλη. Η Γαλλίδα ευρωβουλευτής Ναταλί Λουϊζό (Ανανέωση της Ευρώπης), η οποία ηγείται της επιτροπής για την Ασπίδα της Δημοκρατίας, πιστεύει ότι η Κομισιόν έπρεπε να είχε προχωρήσει παραπέρα.
«Υπάρχει κάποια δειλία σχετικά με αυτή την Ασπίδα της Δημοκρατίας. Είναι αλήθεια ότι ορισμένες δυνάμεις παραμένουν εθνικές και ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να επιβληθεί», δήλωσε η Λουϊζό στο Euronews.
«Ας θυμόμαστε όμως ότι, όπως και με τις διαδικτυακές πλατφόρμες – όπου η Επιτροπή βασιζόταν επί μακρόν στην καλή τους θέληση, μόνο για να συνειδητοποιήσει ότι… δεν υπήρχε – είναι καιρός να οικοδομήσουμε κάτι που να προστατεύει πραγματικά τα άτομα, τους Ευρωπαίους πολίτες, ακόμη και ενάντια σε κράτη που θα προσπαθούσαν να υπονομεύσουν τη δημοκρατία».
Η εκτελεστική εξουσία της ΕΕ έδωσε μεγάλη έμφαση στη συμπερίληψη των υποψηφίων της Ένωσης σε αυτό το αμυντικό σχέδιο, αλλά ενδεχομένως «θα μπορούσε επίσης να προβλεφθεί συνεργασία με ομοϊδεάτες εταίρους, και αυτό είναι κάτι που θα αναπτύξουμε την επόμενη περίοδο», δήλωσε στους δημοσιογράφους ο Ευρωπαίος Επίτροπος για τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, Michael McGrath.
Ο McGrath, ο οποίος είναι υπεύθυνος για τον φάκελο, εξήγησε επίσης ότι «η φύση της απειλής την οποία θα αντιμετωπίσει η Ευρώπη εξελίσσεται συνεχώς».
Η Κομισιόν πρότεινε επίσης «τη δημιουργία ενός εθελοντικού δικτύου influencers για να προκαλέσουν ευαισθητοποίηση για τους σχετικούς κανόνες της ΕΕ και να προωθήσουν την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών», προκειμένου να λογοδοτήσουν οι υπεύθυνοι που συμμετέχουν σε πολιτικές εκστρατείες και ασκούν επιρροή.
Μεγάλες υποσχέσεις, μικρό πορτοφόλι
Ωστόσο, τόσο τα συγκεκριμένα μέτρα όσο και η χρηματοδότησή τους παραμένουν ασαφή. «Πρέπει να υπάρξει χρηματοδότηση για να γίνει αυτό, διαφορετικά καταλήγει να είναι… ‘κοπανιστός’ αέρας», είπε στο Euronews ο Όμρι Πράις, διευθύνων σύμβουλος του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Alliance4Democracy.
Αν και αναγνώρισε ότι ήταν ένα σημαντικό βήμα, ο Preiss τόνισε πως η ρωσική κυβέρνηση ξοδεύει περίπου δύο έως τρία δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως σε τέτοιες επιχειρήσεις επιρροής, ενώ «η ΕΕ δεν κάνει πραγματικά τίποτα αντίστοιχο».
Η κατανομή των κεφαλαίων θα εξαρτηθεί επίσης από το αποτέλεσμα της συζήτησης για τον προϋπολογισμό της Επιτροπής – επί του παρόντος υπό διαπραγμάτευση.
Για την Λουϊζό, η προστασία της δημοκρατίας σημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει πρώτα να εφαρμόσει τους κανόνες που υιοθέτησε για να ρυθμίσει τη διαδικτυακή της σφαίρα.
«Φοβάμαι λίγο ότι το χέρι της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν μπορεί να έτρεμε, γιατί αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι, φυσικά, μαζική ρωσική παρέμβαση», υποστήριξε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας πως «είναι επίσης η συμπεριφορά πλατφορμών όπως το TikTok, που εγείρει πολλά ερωτήματα – και, ακόμη περισσότερο, τη συμπαιγνία μεταξύ της αμερικανικής διοίκησης και των αμερικανικών πλατφορμών».
«Σε αυτό το μέτωπο, φαίνεται ότι η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αγωνίζεται να κάνει το επόμενο βήμα. Μας λέει ότι θα εφαρμόσει τη νομοθεσία που έχουμε υιοθετήσει και πρέπει να το ελπίζω. Αλλά πρέπει να προχωρήσουμε περισσότερο», υπογράμμισε.
Κρίσιμο έτος το 2026 – Θα δοκιμαστεί η «Ασπίδα»
Έχουν ήδη εγκριθεί αρκετοί κανόνες που αποσκοπούν στην προστασία των εκλογικών διαδικασιών. Από το 2023, ο νόμος για τις ψηφιακές υπηρεσίες απαιτεί μεγαλύτερη διαφάνεια στους αλγόριθμους συστάσεων και περιλαμβάνει διατάξεις για τη μείωση των κινδύνων πολιτικής χειραγώγησης.
Εν τω μεταξύ, ο νόμος για την τεχνητή νοημοσύνη, που εγκρίθηκε πέρυσι, επιβάλλει την επισήμανση των απομιμήσεων σε βάθος που δημιουργούνται από την τεχνητή νοημοσύνη. Ο ευρωπαϊκός νόμος για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ αυτό το καλοκαίρι, έχει σχεδιαστεί για να διασφαλίσει τόσο τη διαφάνεια όσο και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης σε ολόκληρο το μπλοκ.
Ωστόσο, υπό την πίεση των αμερικανικών τεχνολογικών κολοσσών που υποστηρίζονται από την κυβέρνηση Τραμπ, οι κυρώσεις της ΕΕ πρέπει να υλοποιηθούν – παρά τις σοβαρές υποψίες για χειραγώγηση πληροφοριών και αλγοριθμική παρέμβαση.
«Αυτοί οι κανόνες αντικατοπτρίζουν τη βούληση όσων μας εξέλεξαν. Η επιβολή τους είναι το πρώτο βήμα για την οικοδόμηση μιας ασπίδας για τη δημοκρατία», δήλωσε η κεντρώα ομάδα Renew στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
«Είναι επιτακτική ανάγκη να διασφαλιστεί ότι ο ευρωπαϊκός νόμος για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης θα εφαρμοστεί πλήρως σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση», έγραψε η ομάδα σε επιστολή της προς την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
«Οι δράσεις θα αναπτυχθούν σταδιακά έως το 2027», είπε ο επίτροπος McGrath. Αυτό το έτος θα είναι μια αποφασιστική δοκιμασία για την ανθεκτικότητα της «Ασπίδας» στον πόλεμο της πληροφορίας, καθώς εκατομμύρια πολίτες σε μεγάλα κράτη μέλη της ΕΕ – ιδίως Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία – κατευθύνονται στις κάλπες.
