Politica 89.8
Ερευνητές εντόπισαν το παλαιότερο γραπτό που υποστηρίζει ότι η Ιερά Σινδόνη είναι ψεύτικη
Η Ιερά Σινδόνη του Τορίνου — ένα λινό ύφασμα μήκους 4,2 μέτρων που φέρει την εικόνα ενός σταυρωμένου άνδρα — έχει αιχμαλωτίσει τη φαντασία των ανθρώπων εδώ και αιώνες, προκαλώντας διαμάχη σχετικά με το αν το κειμήλιο τύλιξε κάποτε το σώμα του Ιησού Χριστού.
Για κάποιους, το ύφασμα αποτελεί οπτική απόδειξη της ανάστασης του Ιησού, για άλλους, δεν είναι παρά ένα μεσαιωνικό κειμήλιο που κατασκευάστηκε από κάποιο καλλιτέχνη τον 14ο αιώνα.
Μία ακόμα αμφισβήτηση για την Ιερά Σινδόνη
Τώρα, ερευνητές εντόπισαν νέα στοιχεία ότι η αυθεντικότητα του υφάσματος αμφισβητήθηκε γραπτώς νωρίτερα απ’ όσο θεωρούσαν έως σήμερα: μεσαιωνικά κείμενα από τον διακεκριμένο και επιδραστικό Γάλλο φιλόσοφο Νικολά Ορεσμέ, ο οποίος γύρω στο 1370 υποστήριξε ότι η Σινδόνη ήταν κατασκευασμένη για λογαριασμό της εκκλησίας. Οι ισχυρισμοί αυτοί εμφανίζονται στη συλλογή γραπτών του Ορεσμέ, γνωστή ως Problemata, που χρονολογείται ανάμεσα στο 1355 και το 1382, σύμφωνα με νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στις 28 Αυγούστου στο Journal of Medieval History.
Το Problemata του Ορεσμέ έχει ερευνηθεί σε βάθος — μεγάλο μέρος του κειμένου είναι μάλιστα διαθέσιμο και διαδικτυακά — ωστόσο οι αναφορές του φιλοσόφου στη Σινδόνη είχαν αγνοηθεί επί αιώνες, όπως τονίζει δημοσίευμα του CNN. Μόνο όταν ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Νικολά Σαρζό, ερευνητής ιστορίας στο Καθολικό Πανεπιστήμιο του Λέβεν στο Βέλγιο, έλαβε το κείμενο από συνάδελφο που επεξεργαζόταν ένα ανέκδοτο κομμάτι, συνειδητοποίησε τη σημασία αυτής της μαρτυρίας.
«Το γεγονός ότι έχουμε αυτή τη νέα μαρτυρία για το αντικείμενο είναι ιδιαίτερα πολύτιμο», δήλωσε ο Σαρζό, που είναι επίσης υπότροφος στη Villa Medici, τη Γαλλική Ακαδημία στη Ρώμη. Ο Ορεσμέ υπήρξε ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα προσωπικότητα, όχι μόνο για την αξία του ως λόγιου και φιλοσόφου, αλλά και για την αμερόληπτη προσέγγισή του σε θέματα, ιδίως εκείνα που άγγιζαν την εκκλησία. «Στις συζητήσεις του, προσπαθούσε να βεβαιωθεί πρώτα ότι ένα φαινόμενο ήταν πραγματικό προτού το εξετάσει. … έγραψε πολλά για το τι σημαίνει να πιστεύουμε. ‘Τι είναι η πίστη; Και γιατί πιστεύουμε σε κάτι;’».
Το κείμενο του Ορεσμέ προσθέτει στα ήδη άφθονα επιστημονικά και ιστορικά στοιχεία που δείχνουν ότι η Σινδόνη είναι κατασκευασμένη.
Πριν την ανακάλυψη των ισχυρισμών του Ορεσμέ, η παλαιότερη γνωστή τεκμηρίωση της Σινδόνης βρισκόταν σε σειρά εγγράφων του 1389-1390 από εξέχουσες προσωπικότητες, όπως ο πρώην επίσκοπος της Τρουά, Πιερ ντ’ Αρσί, που ανέφερε ότι η Σινδόνη είχε δημιουργηθεί από καλλιτέχνη.
Παρότι ερευνητές όπως ο Σαρζό υποστηρίζουν ότι το κείμενο του Ορεσμέ προσθέτει στα ήδη άφθονα επιστημονικά και ιστορικά στοιχεία που δείχνουν ότι η Σινδόνη είναι κατασκευασμένη, ορισμένοι παραμένουν δύσπιστοι.
Τι δείχνουν τα έγγραφα
Σύμφωνα με τα έγγραφα του 1389, περιλαμβανομένης μιας επιστολής που έγραψε ο επίσκοπος ντ’ Αρσί προς τον πάπα, η Ιερά Σινδόνη του Τορίνου εμφανίστηκε στην περιοχή της Καμπανίας γύρω στο 1355. Το ύφασμα, που έφερε την εικόνα ενός γυμνού άνδρα με μακριά μαλλιά και γένια, καθώς και κοκκινωπές κηλίδες που θύμιζαν πληγές σταύρωσης, απέκτησε γρήγορα φήμη. Η είδηση διαδόθηκε ότι το ύφασμα είχε τυλίξει το σώμα του Χριστού και λέγεται ότι προκαλούσε θαύματα.
Λίγο αργότερα, όπως σημειώνεται στα έγγραφα, ο επίσκοπος της Τρουά, Ανρί ντε Πουατιέ, δήλωσε ότι το ύφασμα ήταν πλαστό, προσθέτοντας ότι είχε συναντήσει τον καλλιτέχνη που δημιούργησε την εικόνα. Περίπου 30 χρόνια αργότερα, όταν το ύφασμα άρχισε και πάλι να συγκεντρώνει λαϊκή προσοχή, ο επόμενος επίσκοπος, Πιερ ντ’ Αρσί, επανέλαβε στην επιστολή του ότι επρόκειτο για έργο τέχνης. Ο πάπας αποφάσισε σύντομα μετά ότι θα μπορούσε να συνεχίσει να εκτίθεται μόνο ως αναπαράσταση της αληθινής Σινδόνης του Χριστού.
Το ύφασμα μετακινήθηκε αρκετές φορές μέχρι να εγκατασταθεί στο Τορίνο της Ιταλίας το 1578. Εκεί παραμένει μέχρι σήμερα, στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή.
Η Σινδόνη δείχνει στοιχεία ότι πρόκειται για μεσαιωνικό κειμήλιο.
Ραδιοχρονολόγηση που πραγματοποιήθηκε το 1988 από τρία ανεξάρτητα εργαστήρια χρονολόγησε το ύφασμα μεταξύ 1260 και 1390, δήλωσε ο Αντρέα Νικολότι, καθηγητής ιστορίας του Χριστιανισμού και των εκκλησιών στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο, που δεν συμμετείχε στη μελέτη αλλά είχε συνεργαστεί παλαιότερα με τον Σαρζό.
Η Σινδόνη δείχνει στοιχεία ότι πρόκειται για μεσαιωνικό κειμήλιο, καθώς τα μοτίβα της είναι περίπλοκα και θα απαιτούσαν αργαλειό που πιθανότατα δεν είχε εμφανιστεί πριν τον 13ο αιώνα, πρόσθεσε ο Νικολότι, συγγραφέας του βιβλίου Η Σινδόνι του Τορίνου: Η Ιστορία και οι Θρύλοι του Διασημότερου Κειμηλίου του Κόσμου (2019).
«Κατά τη γνώμη μου, έχουμε ήδη αρκετές πληροφορίες ώστε να είχε λήξει η διαμάχη εδώ και καιρό», είπε.
«Εφόσον κανένα ανθρώπινο σώμα δεν μπορεί να αφήσει αυτό το είδος εικόνας σε ύφασμα, φαίνεται να παραμένουν μόνο δύο πιθανότητες: είτε δημιουργήθηκε τεχνητά από καλλιτέχνη, είτε πρόκειται για θαύμα», είπε ο Νικολότι μέσω email. «Το να μπορεί κανείς να πει ότι η Σινδόνι είναι αποτέλεσμα θαύματος και ότι αποτελεί απόδειξη της ανάστασης είναι πολύ δελεαστικό για ορισμένους χριστιανούς: θεωρούν ότι έτσι μπορούν να αποδείξουν τη θεότητα του Χριστού στον κόσμο».
Στο Problemata του, ο Ορεσμέ συνέστησε προσοχή στην αξιολόγηση φερόμενων θαυμάτων, «διότι πολλοί κληρικοί εξαπατούν έτσι τους άλλους, ώστε να αποσπάσουν προσφορές για τις εκκλησίες τους». Ως παράδειγμα ανέφερε τη Σινδόνη: «Υπάρχει σαφής εμπειρία γι’ αυτό σε μια εκκλησία στην Καμπανία, όπου λεγόταν ότι υπήρχε η Σινδόνη του Κυρίου Ιησού Χριστού». Ο Ορεσμέ πέθανε το 1382, επτά χρόνια πριν από τους ισχυρισμούς του επισκόπου της Τρουά στην επιστολή του 1389.
Η διαμάχη καλά κρατεί
Σύμφωνα με το CNN, περισσότερα από 600 χρόνια μετά την τεκμηριωμένη ανακάλυψή της, η Ιερά Σινδόνη του Τορίνου εξακολουθεί να ερευνάται και να συζητείται. Τον Ιούλιο, μελέτη ερευνητή στη Βραζιλία που χρησιμοποίησε λογισμικό τρισδιάστατης μοντελοποίησης κατέληξε ότι η εικόνα στο ύφασμα είναι πιθανότερα αποτύπωμα από άγαλμα παρά από ανθρώπινο σώμα.
Όσοι πιστεύουν στην αυθεντικότητα της Σινδόνης αντέτειναν ότι η μελέτη με την τρισδιάστατη μοντελοποίηση ήταν ελλιπής. Οι σκεπτικιστές τόνισαν ότι ο ερευνητής δεν έλαβε υπόψη τα ευρήματα του Shroud of Turin Research Project (STURP) του 1978, που θα μπορούσαν να αντικρούσουν τη θεωρία περί έργου τέχνης, όπως η απουσία χρωστικών και οι λεπτομέρειες των λεκέδων αίματος, οι οποίοι είναι ανιχνεύσιμοι με υπεριώδη τεχνολογία.
Η Σέριλ Γουάιτ, κάτοχος της Έδρας Hubert Humphreys στην Ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Λουιζιάνα στο Σρίβπορτ, δήλωσε ότι τα πρόσφατα εξετασθέντα κείμενα του Ορεσμέ δεν προσθέτουν πολλά στην κατανόησή μας για τη Σινδόνη και τη συζητούμενη αυθεντικότητά της. Η Γουάιτ δεν συμμετείχε στη νέα μελέτη.
«έΈνα διαρκές μυστήριο».
«Αυτή η αναφορά δείχνει απλώς κάτι που νομίζω ότι οι ιστορικοί πάντα γνώριζαν — ότι υπήρχε σκεπτικισμός για τη Σινδόνη ήδη από νωρίς», είπε μέσω email. «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Ορεσμέ ήταν ένας από τους κορυφαίους διανοητές της Γαλλίας του 14ου αιώνα, επίσκοπος και βασιλικός σύμβουλος. Η διστακτικότητά του μπορεί να έχει μεγαλύτερη βαρύτητα λόγω της θέσης του, αλλά στην πραγματικότητα αντικατοπτρίζει τον ευρύτερο αγώνα του ενάντια στα ψευδή κειμήλια περισσότερο παρά κάποια άμεση γνώση που διέθετε για τη Σινδόνη αυτή καθαυτή».
«Η θέση μου είναι ότι η Σινδόνη του Τορίνου αντιστέκεται σε εξηγήσεις εδώ και αιώνες», είπε η Γουάιτ και συμπλήρωσε ότι είναι «ένα διαρκές μυστήριο». «Χρειαζόμαστε περισσότερα ιστορικά έγγραφα όσο και τα πιο σύγχρονα επιστημονικά τεστ, ωστόσο, η Σινδόνη ίσως να μην ‘τεθεί ποτέ στο αρχείο’ — το διαρκές μυστήριό της είναι αυτό που την καθιστά τόσο συναρπαστική».
Ο Σαρζό θεωρεί το έγγραφο σημαντικό, καθώς δείχνει πώς αντιλαμβάνονταν τη Σινδόνη τον 14ο αιώνα. Όπως όμως και πολλοί άλλοι ερευνητές, αναγνωρίζει ότι θα ήταν χρήσιμη επιπλέον έρευνα για να κατανοήσουμε περισσότερα σχετικά με τη Σινδόνη και τον τρόπο κατασκευής της: «Νομίζω ότι το πρόβλημα είναι πως έχουν γραφτεί τα πάντα και τα αντίθετά τους για τη Σινδόνη του Τορίνου, με αποτέλεσμα να μπορεί κανείς να διαλέξει και να κρατήσει ό,τι του αρέσει και να απορρίψει ό,τι δεν του αρέσει».
