Politica 89.8
Γούνες βίδρας, ορθόδοξοι ιερείς και μια συμφωνία 7,2 εκατομμυρίων δολαρίων – Πώς η Ρωσία πούλησε την Αλάσκα στις ΗΠΑ
Ο τσάρος Αλέξανδρος Β΄ πούλησε το 1867 στις ΗΠΑ μια περιοχή πλούσια σε πετρέλαιο, την Αλάσκα. Εκεί θα γίνει η σημαντική συνάντηση κορυφής μεταξύ Πούτιν και Τραμπ υπό την πρόθεση της αναθέρμανσης των ιστορικών σχέσεων.
Ο Ντόναλντ Τραμπ φάνηκε να μπερδεύει τη γεωγραφία με την ιστορία, όταν δήλωσε στην τηλεόραση ότι σχεδίαζε να συναντήσει τον Βλαντιμίρ Πούτιν «στη Ρωσία» για την πολυαναμενόμενη και κρίσιμη σύνοδο κορυφής τους.
Ήταν η τελευταία από μια σειρά γλωσσικών γκαφών του Αμερικανού προέδρου – ωστόσο, εάν είχε κάνει τη γκάφα λίγο περισσότερο από ενάμιση αιώνα νωρίτερα, θα ήταν αληθινή.
Η Αλάσκα, με πρωτεύουσα το Τζούνο, παρέμεινε μέρος της ρωσικής αυτοκρατορίας υπό τον τσάρο Αλέξανδρο Β΄ μέχρι την πώλησή της στις ΗΠΑ το 1867.
«Όταν το αεροσκάφος του Πούτιν προσγειωθεί στην Αλάσκα, η παρουσία της παλαιότερης Ρωσίας θα είναι πανταχούσα. Από τις άγριες, απόκρημνες ακτές του νησιού Μπαράνοφ μέχρι το Άνκορατζ, τη μεγαλύτερη πόλη της πολιτείας, οι ρωσικές ορθόδοξες εκκλησίες με τους χαρακτηριστικούς θόλους σε σχήμα κρεμμυδιού εξακολουθούν να διανθίζουν το τοπίο» γράφει ο Pjotr Sauer στον Guardian.
Ρωσικός ορθόδοξος καθεδρικός ναός του Αγίου Μιχαήλ στη Σίτκα στην Αλάσκα περίπου το 1900 / Public Domain
Ο Αλέξανδρος Μπαράνοφ, ένας σκληρός έμπορος
Η παρουσία της Ρωσίας στην Αλάσκα δεν ξεκίνησε με στρατούς, αλλά με γούνες. Στα μέσα του 18ου αιώνα, έμποροι και τυχοδιώκτες προχώρησαν ανατολικά διασχίζοντας τη Σιβηρία, παρακινούμενοι από την υπόσχεση των κερδοφόρων γουναρικών από θαλάσσιες ενυδρίδες.
Μέχρι τη δεκαετία του 1780, η Μεγάλη Αικατερίνη είχε εγκρίνει τη δημιουργία της Ρωσοαμερικανικής Εταιρείας, παραχωρώντας της το μονοπώλιο του εμπορίου και της διακυβέρνησης στην περιοχή.
Ο Αλέξανδρος Μπαράνοφ, ένας σκληρός έμπορος, εδραίωσε την κυριαρχία της Ρωσίας στην περιοχή στα τέλη του 18ου αιώνα, επεκτείνοντας τους οικισμούς και καταστέλλοντας ανελέητα την αντίσταση, με πιο γνωστή αυτή των ιθαγενών Τλίνγκιτ, οι οποίοι του έδωσαν το ζοφερό παρατσούκλι «Χωρίς Καρδιά».
Σύντομα ακολούθησαν Ρώσοι Ορθόδοξοι ιερείς, ιδρύοντας ιεραποστολές και χτίζοντας εκκλησίες. Στο Νέο Αρχάγγελο (σημερινή Σίτκα), έχτισαν τον καθεδρικό ναό του Αγίου Μιχαήλ, με τον πράσινο τρούλο του να υψώνεται με φόντο τους παγετώνες, ο οποίος εξακολουθεί να δεσπόζει στο τοπίο της πόλης περισσότερα από 150 χρόνια αργότερα.
Ωστόσο, στα μέσα του 19ου αιώνα, η Ρωσική Αυτοκρατορία είχε αρχίσει να θεωρεί την Αλάσκα περισσότερο βάρος παρά πλεονέκτημα και άρχισε να αναζητά διακριτικά έναν αγοραστή. Μετά την ήττα στον Κριμαϊκό πόλεμο, το έδαφος είχε καταστεί οικονομικό βάρος για την Αγία Πετρούπολη, γεγονός που επιδεινώθηκε από τους αυξανόμενους φόβους για την επέκταση της ναυτικής παρουσίας της Βρετανίας στον Ειρηνικό.
Public Domain
Στα μέσα του 19ου αιώνα, η Ρωσική Αυτοκρατορία είχε αρχίσει να θεωρεί την Αλάσκα περισσότερο βάρος παρά πλεονέκτημα και άρχισε να αναζητά διακριτικά έναν αγοραστή
Τζούνο, Αλάσκα, από την κορυφή της οδού Σιούαρντ, μεταξύ 1895 και 1905 / Public Domain
«Ήταν απλά θέμα να τις πουλήσουμε ή να τις δούμε να μας τις παίρνουν»
Σε μια επιστολή προς έναν φίλο του τον Ιούλιο του 1867, ο Έντουαρντ ντι Στόεκλ, Ρώσος πρέσβης στην Ουάσινγκτον και επικεφαλής διαπραγματευτής της πώλησης, παραδέχτηκε: «Η πρότασή μου συνάντησε έντονη αντίδραση… αλλά αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι κανείς στην πατρίδα δεν έχει ιδέα για την πραγματική κατάσταση των αποικιών μας. Ήταν απλά θέμα να τις πουλήσουμε ή να τις δούμε να μας τις παίρνουν».
Η πώληση της Αλάσκας αποδείχθηκε μια σπάνια διπλωματική επιτυχία για όλες τις πλευρές: για τη Ρωσία, ένας τρόπος να ανακτήσει μετρητά, να αποκτήσει έναν νέο, αναδυόμενο σύμμαχο πέρα από τον Ατλαντικό και να αποφύγει μια πιθανή σύγκρουση με τη Βρετανία· για τις ΗΠΑ, μια ευκαιρία να προλάβουν την ευρωπαϊκή επέκταση και να επιβεβαιώσουν την αυξανόμενη επιρροή τους στον Ειρηνικό.
Ωστόσο, όταν η Ρωσική Αυτοκρατορία συμφώνησε στην πώληση το 1867, λίγοι και από τις δύο πλευρές του Ειρηνικού την είδαν αρχικά ως απόλυτη νίκη.
Στην Αγία Πετρούπολη, ορισμένοι την θεώρησαν ως την τελευταία αυτοκρατορική ταπείνωση. Η αποικία, απομακρυσμένη και δαπανηρή στην τροφοδοσία, δεν είχε ποτέ αποτελέσει το στολίδι της αυτοκρατορίας, αλλά η τιμή – 7,2 εκατομμύρια δολάρια – φάνηκε σε πολλούς προσβλητικά χαμηλή.
Η φιλελεύθερη εφημερίδα Golos απέρριψε τη συναλλαγή ως «βαθιά εξοργιστική για όλους τους αληθινούς Ρώσους».
«Είναι η αίσθηση υπερηφάνειας του έθνους πραγματικά τόσο ανάξια προσοχής ώστε να μπορεί να θυσιαστεί για μόλις έξι ή επτά εκατομμύρια δολάρια», έγραψε η εφημερίδα.
Ο πυρετός του χρυσού στα τέλη του 19ου αιώνα και η ανακάλυψη πετρελαϊκών κοιτασμάτων δεκαετίες αργότερα μετέτρεψαν αυτό που κάποτε είχε χλευαστεί ως τρέλα σε ένα από τα πλουσιότερα σε πόρους εδάφη των ΗΠΑ – και σε μια από τις μεγαλύτερες ευκαιρίες της ιστορίας
Ρώσοι και Αμερικανοί διπλωμάτες υπογράφουν τη Συνθήκη Παραχώρησης, βάσει της οποίας οι ΗΠΑ αγόρασαν την Αλάσκα από τη Ρωσική Αυτοκρατορία το 1867 / Wikimedia Commons
«Η ονομαστική κατοχή αδιάβατων ερήμων χιονιού»
Σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο υπουργός Εξωτερικών, Γουίλιαμ Χ. Σούερντ, ο οποίος διαπραγματεύτηκε τη συνθήκη, έγινε αντικείμενο χλευασμού επειδή ξόδεψε ένα ποσό που οι επικριτές θεωρούσαν παράλογο για μια παγωμένη έρημο.
Η εφημερίδα New-York Daily Tribune απέρριψε την απόκτηση ως «την ονομαστική κατοχή αδιάβατων ερήμων χιονιού».
«Μπορούμε να συνάψουμε συνθήκη με τη Ρωσία», παραπονέθηκε το κύριο άρθρο της εφημερίδας, «αλλά δεν μπορούμε να συνάψουμε συνθήκη με τον Βόρειο Άνεμο ή τον Βασιλιά του Χιονιού».
Άλλοι αναρωτήθηκαν αν η τιμή ήταν ύποπτα χαμηλή και αν η Ρωσία είχε απλώς ξεφορτωθεί ένα άχρηστο κομμάτι εδάφους. «Η Ρωσία μας πούλησε ένα στυμμένο πορτοκάλι. Όποια και αν είναι η αξία αυτού του εδάφους και των περιφερειακών νησιών του για εμάς, έχει πάψει να έχει οποιαδήποτε αξία για τη Ρωσία», έγραψε η εφημερίδα New York World την 1η Απριλίου 1867.
Ωστόσο, αυτή η αντίληψη θα ανατραπεί σύντομα δραματικά. Ο πυρετός του χρυσού στα τέλη του 19ου αιώνα και η ανακάλυψη πετρελαϊκών κοιτασμάτων δεκαετίες αργότερα μετέτρεψαν αυτό που κάποτε είχε χλευαστεί ως τρέλα σε ένα από τα πλουσιότερα σε πόρους εδάφη των ΗΠΑ – και σε μια από τις μεγαλύτερες ευκαιρίες της ιστορίας.
Η φθηνή πώληση παρέμεινε χαραγμένη στη μνήμη των Ρώσων και έχει εμπνεύσει περιστασιακά περιθωριακές εθνικιστικές εκκλήσεις για την ανάκτηση της Αλάσκας. Το 1974, όταν οι Αμερικανοί διαμαρτυρήθηκαν για τη χαμηλή τιμή που πλήρωσε η ΕΣΣΔ για το σιτάρι, ο Σοβιετικός εμπορικός αξιωματούχος Βλαντιμίρ Αλκίμοφ υπενθύμισε ειρωνικά ότι η Αλάσκα είχε πωληθεί για μόλις 7 εκατομμύρια δολάρια.
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
Η θέρμανση των σχέσεων θα κορυφωνόταν το 1871
Το 1867, το κλίμα ήταν διαφορετικό. Για ένα μικρό χρονικό διάστημα, η πώληση της Αλάσκας άνοιξε ένα φευγαλέο κεφάλαιο θερμών σχέσεων μεταξύ της Ρωσίας και των ΗΠΑ.
Η εφημερίδα New York Herald εξήρε το 1867 αυτό που φαινόταν ως ένας πιθανός νέος σύμμαχος στη Ρωσία, γράφοντας: «Η παραχώρηση της ρωσικής Αλάσκας αποκτά μεγάλη σημασία. Δείχνει το βαθμό στον οποίο η Ρωσία είναι έτοιμη να υλοποιήσει την entente cordiale της με τις Ηνωμένες Πολιτείες», συνέχιζε η εφημερίδα.
Η θέρμανση των σχέσεων θα κορυφωνόταν το 1871, όταν ο Μεγάλος Δούκας Αλεξέι Αλεξάντροβιτς ηγήθηκε ενός ναυτικού στόλου στη Νέα Υόρκη, όπου τον υποδέχτηκαν με στρατιωτικές παρελάσεις, δεξιώσεις και τιμές από τους πολίτες.
«Όταν ο Τραμπ και ο Πούτιν συναντηθούν στην Αλάσκα αυτή την εβδομάδα, το σκηνικό θα είναι η προοπτική μιας ιστορικής ανανέωσης των σχέσεων. Για το Κίεβο, η ελπίδα είναι ότι αυτή τη φορά αυτή η θέρμη δεν θα έρθει σε βάρος του εδάφους του – και ότι η εποχή της ανταλλαγής εδαφών σαν νόμισμα σε συμφωνίες μεταξύ μεγάλων δυνάμεων ανήκει στο παρελθόν» καταλήγει ο Pjotr Sauer στον Guardian.
*Με στοιχεία από theguardian.com | Αρχική Φωτό: Ο αρχηγός Κασίς και η σύζυγός του στο σπίτι τους, Αλάσκα, περίπου το 1899 / Wikimedia Commons
