Politica 89.8
Η επόμενη μονοκρατορία δεν είναι αυτή που φαντάζονται πολλοί
Πολλοί αναλυτές παρουσίασαν την εντυπωσιακή παρέλαση στο Πεκίνο ως απόδειξη ότι η Κίνα οδεύει να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ ως η επόμενη υπερδύναμη. Με αυτή την ανάγνωση, η παρακμή της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας θα γεννήσει έναν «κινεζικό αιώνα». Είναι πράγματι έτσι ή μήπως η Κίνα δεν έχει «όλο το πακέτο»;
Σύμφωνα με τον ειδικό στον Παγκόσμιο Νότο, Peiman Salehi, μια τέτοια ερμηνεία είναι μάλλον παραπλανητική και σίγουρα μη χρήσιμη.
«Η παρέλαση δεν σήμανε τη μεταβίβαση της μονοπολικής κυριαρχίας από την Ουάσιγκτον στο Πεκίνο. Μάλλον ανέδειξε το πώς η Κίνα επιδιώκει να εδραιώσει τη θέση της ως κεντρικός πόλος σε έναν ήδη πολυπολικό κόσμο» αναφέρει σε ανάλυσή του στο Responsible Statecraft.
O ίδιος συγκρίνει την άνοδο της Κίνας με την παλαιότερη των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ μετά το 1945 έφτασαν στο επίπεδο της υπερδύναμης όχι απλώς λόγω του τεράστιου μεγέθους της οικονομίας τους, αλλά επειδή η οικονομική ισχύς συνδυάστηκε με στρατιωτική ισχύ, τεχνολογική υπεροχή, πολιτική νομιμοποίηση και πυκνό σύστημα συμμαχιών. Διέθεταν το δολάριο ως μετατρέψιμο παγκόσμιο νόμισμα, προωθημένες βάσεις σε πολλαπλές ηπείρους και μια αρχιτεκτονική θεσμών που ενσωμάτωσε την πρωτοκαθεδρία τους. Η άνοδος της Αμερικής ήταν συνολική.
Ενώ, λοιπόν η κινέζική παρέλαση ήταν μια επίδειξη της αποφασιστικότητας της Κίνας να συνδέσει την οικονομική της πορεία με αξιόπιστη «σκληρή ισχύ», ο Peiman Salehi, εκτιμά πως το συμπέρασμα ότι η Κίνα είναι ο επόμενος ηγεμόνας είναι πρόωρο.
Η Κίνα δεν είναι οι ΗΠΑ του παρελθόντος
«Η Κίνα εξακολουθεί να στερείται πολλά από τα συστημικά χαρακτηριστικά που στήριξαν την αμερικανική πρωτοκαθεδρία» αναφέρει και εξηγεί:
«Το κινεζικό νόμισμα δεν είναι ακόμη πλήρως μετατρέψιμο και δεν μπορεί να αγκυρώσει το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα όπως το δολάριο. Το Πεκίνο έχει εταίρους και οργανισμούς όπως ο SCO και οι BRICS, αλλά δεν διαθέτει σύστημα συμμαχιών συγκρίσιμο με το ΝΑΤΟ ή το δίκτυο συνθηκών των ΗΠΑ στην Ασία. Η υπερπόντια παρουσία βάσεων είναι ελάχιστη. Η ικανότητά του για παγκόσμια προβολή ισχύος είναι περιορισμένη σε σύγκριση με την κυριαρχία των ΗΠΑ στη θάλασσα και τον αέρα. Αυτό που έδειξε η παρέλαση ήταν πρόοδος και πρόθεση, όχι η έλευση της μονοπολικότητας».
Γι’ αυτό, για τον αναλυτή είναι ακριβέστερο να δούμε την τρέχουσα στιγμή ως εδραίωση της πολυπολικότητας.
«Οι ΗΠΑ διατηρούν ακόμη καίρια πλεονεκτήματα: τεχνολογική πρωτοπορία, πυκνό δίκτυο συμμαχιών και θεσμικό βάθος της φιλελεύθερης τάξης. Αλλά δεν απολαμβάνουν πλέον ανεπίστρεπτη πρωτοκαθεδρία, όπως έχουν δείξει πρόσφατοι πόλεμοι και κρίσεις. Η Κίνα, η Ρωσία, η Ινδία και άλλα μεγάλα κράτη διαθέτουν ικανότητες για να διαμορφώνουν το σύστημα, αλλά κανένα δεν μπορεί να επιβάλει μόνο του κανόνες. Ο Παγκόσμιος Νότος επίσης διεκδικεί αυτενέργεια, διαφοροποιεί τις συνεργασίες και αντιστέκεται στο να ενταχθεί σε μια δυαδική αντιπαράθεση. Ο κόσμος μοιάζει λιγότερο με την κυριαρχία του ενός και περισσότερο με «αρχιπέλαγος δυνάμεων»».
Τέλος εποχής
Έτσι, ο ειδικός αναλυτής υπογραμμίζει ότι η παρέλαση στο Πεκίνο, δεν πρέπει να διαβαστεί ως προοίμιο ενός κινεζικού αιώνα. «Πρέπει να ιδωθεί ως μέρος μιας ευρύτερης διαδικασίας με την οποία η Κίνα κινείται για να παγιώσει τον ρόλο της ως ένας πόλος σε μια πλουραλιστική τάξη. Αυτό συνάδει με τη στρατηγική της οικονομικής διασυνδεσιμότητας μέσω του Belt and Road, τη διπλωματία της στον SCO και στους BRICS και τον συνεχή στρατιωτικό εκσυγχρονισμό της. Ωστόσο, δεν αποτελεί απόδειξη μιας επερχόμενης μονοπολικής ισχύος. Αποτελεί απόδειξη ότι το Πεκίνο αντιλαμβάνεται πως το κύρος στον 21ο αιώνα προκύπτει από την ενσωμάτωση πολλών διαστάσεων ισχύος».
Από αυτή την οπτική, καταλήγει ο ειδικός, προκύπτει ότι η εποχή των μονοκρατορικών υπερδυνάμεων έχει παρέλθει.
«Οι ΗΠΑ δεν εξαφανίζονται, αλλά δεν είναι πλέον απαράμιλλες. Η Κίνα αναδύεται, αλλά δεν θα απολαύσει ηγεμονική κυριαρχία. Αντίθετα, το εγγύς μέλλον θα διαμορφωθεί από αρκετές μεγάλες δυνάμεις των οποίων οι αλληλεπιδράσεις, οι αντιπαλότητες και οι περιορισμένες συνεργασίες θα υφάνουν την υφή της παγκόσμιας πολιτικής. Η αναγνώριση αυτής της πραγματικότητας μπορεί να αποτρέψει ψευδείς προσδοκίες που τροφοδοτούν την αντιπαράθεση. Η πραγματική πρόκληση είναι να οικοδομηθούν μηχανισμοί συνύπαρξης ανάμεσα στους πόλους, αντί να αναζητηθεί μια ακόμη μονοπολική τάξη που δεν θα έρθει ποτέ».
