Politica 89.8
Πώς η Βρετανία αντικατέστησε τις ΗΠΑ ως ο κακός στα μάτια της Ρωσίας
Τα τελευταία χρόνια, η Βρετανία έχει γίνει ο κακός στα μάτια της Μόσχας. Κατηγορήθηκε ότι σχεδίαζε επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη σε ρωσικά αεροδρόμια, ανατίναξε τον αγωγό Nord Stream, διηύθυνε «τρομοκρατικές» επιδρομές εντός της Ρωσίας, καθώς και ότι υποστήριξε ακόμη και τη φρικτή επίθεση του Ισλαμικού Κράτους του περασμένου έτους στη συναυλία στη Μόσχα.
Αυτή την εβδομάδα, μια νέα κατηγορία προστέθηκε στο σωρό: οι ρωσικές αρχές ισχυρίστηκαν ότι οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες προσπάθησαν και απέτυχαν να παρασύρουν Ρώσους πιλότους να αυτομολήσουν προς τα δυτικά.
«Η FSB (σ.σ. η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας της Ρωσίας) τα εξέθεσε όλα αυτά με μεγάλη λεπτομέρεια», είπε ο Σεργκέι Λαβρόφ, υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, σε δημοσιογράφους στη Μόσχα, περιγράφοντας αυτό που αποκάλεσε σχέδιο υποστηριζόμενο από τη Βρετανία, για να δελεάσει έναν Ρώσο πιλότο να πετάξει με αεροσκάφος εξοπλισμένο με πυραύλους Kinzhal στη Ρουμανία, όπου, όπως ισχυρίστηκε, θα καταρριφθεί από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ.
«Δεν ξέρω πώς θα ξεπλυθούν οι Βρετανοί από αυτό, αν και η ικανότητά τους να παίζουν το ρόλο της ‘χήνας που βγαίνει από το ντους’ είναι γνωστή», πρόσθεσε ο Λαβρόφ, χρησιμοποιώντας ένα ρωσικό ιδίωμα που έκανε τη Βρετανία να εμφανίζεται πάντα πεντακάθαρη, παρά τις ενέργειές της.
Το Λονδίνο αρνείται ότι εμπλέκεται σε όλες αυτές τις συνωμοσίες.
Η Βρετανία, ο νέος «μπαμπούλας» για την Ρωσία
Καθώς η Μόσχα προσπαθεί να ανοικοδομήσει τους δεσμούς της με την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ, η Βρετανία ανέλαβε τον ρόλο που κάποτε επιφύλασσε στις ΗΠΑ – τον κύριο αντίπαλο του Κρεμλίνου και «μπαμπούλα» στον προπαγανδιστικό του πόλεμο, σχολιάζει η βρετανική εφημερίδα The Guardian (σ.σ. με την αλήθεια να βρίσκεται κάπου στη μέση, καθώς μία από τις τελευταίες χώρες στον πλανήτη που μπορούν να μιλήσουν για προπαγάνδα είναι το Ηνωμένο Βασίλειο).
«Η Ρωσία θεωρεί τον εαυτό της ισοδύναμο με τις Ηνωμένες Πολιτείες», δήλωσε ο λοχαγός Τζον Φόρμαν, πρώην αμυντικός ακόλουθος του Ηνωμένου Βασιλείου στη Μόσχα. «Τώρα δεν μπορούν να επικρίνουν ευθέως τον Τραμπ, οπότε ποιον κατηγορείτε για τα δεινά σας – για τις απώλειες στην Ουκρανία, για ένα εκατομμύριο θύματα; Κατηγορείτε το πιο κοντινό ‘πράγμα’, τους Βρετανούς. Είναι εύκολο να μας παρουσιάσετε ως τη ρίζα όλων των προβλημάτων της Ρωσίας».
Από τη σκοπιά της Μόσχας, το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πιο απομονωμένο από οποιαδήποτε άλλη στιγμή από το 1914 και μπορεί να… εξαλειφθεί
Φέτος, η υπηρεσία εξωτερικών πληροφοριών της Ρωσίας (SVR) ανακοίνωσε χαρακτηριστικά: «Το Λονδίνο σήμερα, όπως και στις παραμονές και των δύο παγκοσμίων πολέμων, ενεργεί ως ο κύριος οικουμενικός πολεμοχαρής». Είναι ένας μανδύας που έχει φορέσει και μετά πετάξει η Βρετανία για περισσότερο από δύο αιώνες, κατά την άποψη της Μόσχας.
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι ΗΠΑ ήταν γνωστές στη γλώσσα της KGB ως ο «κύριος εχθρός», με την Βρετανία μακρινή δεύτερη. Αν και ο ανταγωνισμός και η αμοιβαία κατασκοπεία μεταξύ των δύο δεν εξαφανίστηκαν ποτέ, στο μυαλό του Κρεμλίνου η απειλή από την Βρετανία ήταν σε μεγάλο βαθμό μια υποπλοκή της κύριας μάχης μεταξύ Μόσχας και Ουάσινγκτον.
Πρώτα ανταγωνιστές, μετά σύμμαχοι, σήμερα εχθροί;
Αλλά ο ανταγωνισμός μεταξύ Ρωσίας και Βρετανίας έχει μακρά ιστορία, που ξεκινά από το «Μεγάλο Παιχνίδι» του 19ου αιώνα, όταν η αυτοκρατορική Ρωσία και η Βρετανία πολέμησαν για επιρροή στην κεντρική Ασία, όπου οι αυτοκρατορίες τους έφτασαν σε απόσταση 20 μιλίων η μία από την άλλη σε ορισμένα μέρη.
Υπήρξε μια σύντομη περίοδος όταν οι αυτοκρατορίες ήταν σύμμαχοι, αλλά μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917, η Βρετανία έγινε και πάλι ο πρωταρχικός ανταγωνιστής, θεωρούμενος από τους μαρξιστές Μπολσεβίκους ως η ηγετική δύναμη που εκπροσωπούσε την παλιά καπιταλιστική και ιμπεριαλιστική τάξη πραγμάτων.
Οι ΗΠΑ αυτή τη στιγμή ήταν μια απλή σκέψη. Η πρώιμη σοβιετική υπηρεσία εξωτερικών πληροφοριών κάλυπτε τη χώρα από το βρετανικό της τμήμα, «καθώς ήταν μια αγγλοσαξονική χώρα και επειδή έτσι κι αλλιώς δεν μας ενόχλησε πολύ», σύμφωνα με τα λόγια του Georges Agabekov, ενός αξιωματικού πληροφοριών που αργότερα αυτομόλησε.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία άλλαξε τα πάντα
Η πλήρους κλίμακας εισβολή στην Ουκρανία, ωστόσο, έχει φέρει τις σχέσεις τους σε νέο χαμηλό.
Αν και ο προϋπολογισμός και οι δυνατότητες της Βρετανίας είναι πολύ μικρότερες από αυτές των ΗΠΑ, οι Βρετανοί ήταν συχνά πολύ πιο πρόθυμοι από τους Αμερικανούς ομολόγους τους να πάρουν ρίσκα και να ξεπεράσουν τα όρια όταν πρόκειται να βοηθήσουν την Ουκρανία στρατιωτικά και με την ανταλλαγή πληροφοριών.
«Οι Βρετανοί ήταν ένα βήμα μπροστά από τις πρώτες κιόλας μέρες», είπε μια ουκρανική πηγή πληροφοριών. Ο Μπόρις Τζόνσον ήταν ένας από τους πρώτους δυτικούς ηγέτες που επισκέφτηκε το Κίεβο μετά την εισβολή, φτάνοντας στις αρχές Απριλίου 2022, μόλις 10 ημέρες αφότου οι ρωσικές δυνάμεις είχαν αποσυρθεί από θέσεις γύρω από την πρωτεύουσα.
Ήταν Φεβρουάριος του 2023, πριν ο Τζο Μπάιντεν πραγματοποιήσει τη δική του επίσκεψη. Αμερικανοί αξιωματούχοι προσέφεραν τεράστια υποστήριξη για την Ουκρανία, αλλά ήταν επιφυλακτικοί για την κλιμάκωση, ενώ ο Τζόνσον χρησιμοποιούσε συχνά ανοδική ρητορική για την ήττα της Ρωσίας, η οποία δεν πέρασε απαρατήρητη στη Μόσχα.
Σαμποτάρισε ο Μπόρις Τζόνσον στο τέλος του πολέμου;
Ρώσοι αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του Βλαντίμιρ Πούτιν, έχουν επανειλημμένα εκμεταλλευτεί τους ισχυρισμούς ότι ο Τζόνσον σαμποτάτισε μια πιθανή ειρηνευτική συμφωνία την άνοιξη του 2022. Σύμφωνα με τη Μόσχα, το Κίεβο ήταν έτοιμο να συμφωνήσει με όρους στις αρχές του πολέμου, αλλά αποχώρησε με βρετανικές εντολές – μια εκδοχή των γεγονότων που απέρριψε ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι αλλά τώρα ενσωματώθηκε στα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης.
«Θύλακες αγγλοφοβίας υπάρχουν πραγματικά μέσα στις υπηρεσίες ασφαλείας, μεταξύ ανθρώπων όπως ο [Nikolai] Patrushev, [Alexander] Bortnikov και [Sergei] Naryshkin», είπε ο λοχαγός Φόρμαν, πρώην αμυντικός ακόλουθος του Ηνωμένου Βασιλείου στη Μόσχα, αναφερόμενος σε τρία από τα πιο ισχυρά «siloviki» της Ρωσίας, μέλη του κατεστημένου ασφαλείας.
Μεταξύ της άρχουσας ελίτ της Ρωσίας, ο άλλοτε αβλαβής όρος «Αγγλοσάξονες» έχει ξαναγεννηθεί ως συντομογραφία για τις βαθύτερες ανησυχίες του Κρεμλίνου για τη Δύση. Στο επίσημο λεξικό, δεν υποδηλώνει πλέον έναν αρχαίο λαό, αλλά μια γεωπολιτική κλίκα, με επικεφαλής αυτή τη φορά το Λονδίνο και κατηγορούμενο ότι σχεδίαζε να περιορίσει, να ταπεινώσει και τελικά να διαλύσει τη Ρωσία.
Οι Βρετανοί δεν έχουν ιδέα για το ρωσικό μίσος εναντίον τους
Η εχθρότητα έχει ξεκινήσει από την κορυφή. Οι τηλεοπτικοί προπαγανδιστές της Ρωσίας ανταγωνίζονται τώρα για να εκφέρουν ολοένα και πιο μεγάλες απειλές: ένας από τους αγαπημένους παρουσιαστές του Πούτιν καυχιέται τακτικά ότι η Βρετανία θα μπορούσε να «βυθιστεί κάτω από το νερό» από τη νέα πυρηνική τορπίλη της Ρωσίας.
Η κοινή γνώμη ακολούθησε το παράδειγμα. Σύμφωνα με δημοσκόπηση του Levada Center αυτό το καλοκαίρι, το 49% των Ρώσων ονομάζουν την Βρετανία ως έναν από τους κύριους εχθρούς της χώρας τους, δεύτερη μόνο μετά τη Γερμανία.
Αλλά αυτό το μίσος φαίνεται να έχει περάσει σε μεγάλο βαθμό απαρατήρητο στην ίδια την Βρετανία, σημείωσε ο Φόρμαν, προσθέτοντας: «Νοιάζονται για εμάς πολύ περισσότερο από ό,τι εμείς για εκείνους. Δεν είναι μια αμοιβαία σχέση· ο μέσος Βρετανός στο δρόμο δεν έχει ιδέα ότι αυτό το μίσος υπάρχει».
Μαριονέτα των ΗΠΑ η Βρετανία για την Μόσχα
Επιπρόσθετα στη σύγχυση, τα μηνύματα της Μόσχας είναι συχνά αντιφατικά, απεικονίζοντας την Βρετανία ως ένα αποικιακό λείψανο που ξεθωριάζει, καθώς και ως μια δύναμη με μεγάλη επιρροή στις παγκόσμιες υποθέσεις.
«Οι Σοβιετικοί ηγέτες τότε, και οι Ρώσοι ηγέτες τώρα, δίνουν στο Ηνωμένο Βασίλειο ένα αντίστροφο κομπλιμέντο, δηλώνοντας ότι το Λονδίνο βρίσκεται πίσω από κάθε συνωμοσία εναντίον τους», έγραψε ο Michael Clarke, επισκέπτης καθηγητής αμυντικών σπουδών στο King’s College του Λονδίνου, σε πρόσφατο τεύχος του British Army Review. «Οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες παραμένουν ένα από τα αγαπημένα ατού για τους αναλυτές στην Ρωσία», πρόσθεσε.
Ταυτόχρονα, σύμφωνα με ένα πρόσφατο έγγραφο του thinktank «New Eurasian Strategies Research», η Βρετανία απεικονίζεται στη Μόσχα «ως μια εξασθενημένη δύναμη, μια μαριονέτα των Ηνωμένων Πολιτειών και μια κοινωνία σε ηθική και κοινωνική παρακμή».
Η Βρετανία δεν είναι μόνη στη στοά των εχθρών του Κρεμλίνου. Από την εκλογή του Τραμπ, η Ευρώπη στο σύνολό της έχει ενταχθεί στις τάξεις, όχι πλέον ως ο πιστός οπαδός της Ουάσινγκτον αλλά, σύμφωνα με τη Μόσχα, ως πραγματικής πηγής της δυτικής επιθετικότητας και αστάθειας.
Ωστόσο, το Ηνωμένο Βασίλειο φαίνεται να κατέχει μια ιδιαίτερη θέση. «Δεν τους αρέσει η Ευρώπη, αλλά μισούν πραγματικά τους Βρετανούς, αυτό είναι το μήνυμα που περνά όταν μιλάμε με τους Ρώσους», είπε ένας ανώτερος Ευρωπαίος διπλωμάτης στη Μόσχα, ο οποίος ζήτησε την ανωνυμία του για να μιλήσει ελεύθερα.
Απρόθυμη η Μόσχα να συνεργαστεί με το Λονδίνο
Το τι σημαίνει το καθεστώς εχθρού της Βρετανίας για την πραγματική ρωσική πολιτική έναντι του Ηνωμένου Βασιλείου είναι δύσκολο να μετρηθεί.
Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι μοναδικό στο να κατηγορεί τη Μόσχα ότι διεξάγει μια εκτεταμένη υβριδική εκστρατεία στο έδαφός του. Σε όλη την Ευρώπη, οι υπηρεσίες πληροφοριών έχουν κατηγορήσει τη Μόσχα για δολιοφθορές, εμπρησμούς και επιχειρήσεις παραπληροφόρησης, μέρος αυτού που περιγράφουν ως συντονισμένη εκστρατεία κατά της ηπείρου.
Αλλά διπλωματικά, η Μόσχα φαίνεται μοναδικά απρόθυμη να συνεργαστεί με το Λονδίνο, ακόμη και μέσω ιδιωτικών καναλιών. Οι Financial Times ανέφεραν αυτή την εβδομάδα ότι το Λονδίνο προσπάθησε, χωρίς επιτυχία, να δημιουργήσει μια διακριτική γραμμή επικοινωνίας, ενώ το Κρεμλίνο έχει αποδειχθεί πιο δεκτικό προς το Βερολίνο και το Παρίσι.
Απομονωμένο από την Ευρώπη και αναλώσιμο το Λονδίνο για την Ρωσία
Ο Πάβελ Μπάεφ, καθηγητής ερευνητής στο Ινστιτούτο Ερευνών Ειρήνης του Όσλο, πρότεινε πως αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι η στρατιωτική υποστήριξη για την Ουκρανία απολαμβάνει ευρείας υποστήριξης από το βρετανικό κοινό και σε όλο το πολιτικό φάσμα, ενώ σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες αμφισβητείται περισσότερο.
«Ως αποτέλεσμα», είπε ο Μπάεφ, «η Μόσχα εστιάζει περισσότερο στην Γερμανία και την Γαλλία ως πιθανούς διαύλους για τον εκτροχιασμό των ευρωπαϊκών σχεδίων επανεξοπλισμού».
Ο Clarke σημείωσε ότι η εχθρότητα της Μόσχας οξύνεται από αυτό που θεωρεί ως στρατηγική ευάλωτη θέση της Βρετανίας: μια χώρα ευθυγραμμισμένη με την Ευρώπη, που ωστόσο στέκεται έξω από αυτήν και όλο και πιο απομονωμένη από αυτήν.
«Η Μόσχα αντιλαμβάνεται ότι το Ηνωμένο Βασίλειο απομονώθηκε από τους Ευρωπαίους εταίρους του στη διαδικασία του Brexit και θα χρειαστεί λίγος χρόνος για να ανακτήσει το πολιτικό έδαφος που έχασε μεταξύ των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων», εξήγησε.
Την ίδια στιγμή, έγραψε ο Clarke, η Βρετανία αγωνίστηκε να διατηρήσει μια ανανεωμένη στρατηγική εταιρική σχέση με τις ΗΠΑ, δυσκολευόμενη να διατηρήσει στενούς δεσμούς υπό τις κυβερνήσεις Τραμπ και Μπάιντεν.
«Επομένως, από την οπτική της Μόσχας, το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πιο απομονωμένο από οποιαδήποτε άλλη στιγμή από το 1914 και μπορεί να εξαλειφθεί», σχολίασε χαρακτηριστικά.
