Politica 89.8
Το αμερικανικό νησί από το οποίο μπορείς να περπατήσεις μέχρι τη Ρωσία
Όταν ο Βλαντιμίρ Πούτιν συναντηθεί με τον Ντόναλντ Τραμπ την Παρασκευή στο Άνκορατζ, θα είναι η πρώτη φορά που ένας ρώσος ηγέτης πατά στην Αλάσκα, παρά το γεγονός ότι η μεγαλύτερη πολιτεία των ΗΠΑ αποτελούσε ρωσική αποικία μέχρι το 1867.
Η συνάντηση, με στόχο τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, έρχεται περισσότερα από 150 χρόνια αφότου οι ΗΠΑ αγόρασαν την έκταση των 1,5 εκατ. τετραγωνικών χιλιομέτρων για μόλις 7,2 εκατομμύρια δολάρια.
Η συνάντηση υπενθυμίζει τη γεωγραφική γειτνίαση και τους πολιτιστικούς δεσμούς ανάμεσα στις δύο χώρες, αναφέρει το BBC.
Στις αρχές του 18ου αιώνα, οι μετακινήσεις ήταν ελεύθερες: ο Βερίγγειος Πορθμός ανάμεσα στην Αλάσκα και τη Ρωσία, με πλάτος μόλις 80 χιλιόμετρα στο στενότερο σημείο του, ήταν σημαντικό πέρασμα για τους εμπόρους της Σιβηρίας, τους ορθόδοξους ιεραποστόλους και τις κοινότητες ιθαγενών της Αρκτικής -ταξιδιώτες που κινούνταν μεταξύ δύο ηπείρων.
Παρά την ενσωμάτωση της Αλάσκας στις ΗΠΑ, οι επισκέπτες στην περιοχή μπορούν ακόμα να δουν τους χαρακτηριστικούς θόλους ρωσικών ορθόδοξων εκκλησιών, να συναντήσουν κατοίκους με ρωσικά ονόματα και να θαυμάσουν ρωσικά εκθέματα σε μουσεία.
Όμως το μέρος όπου είναι περισσότερο ορατή η πολιτισμική και γεωγραφική εγγύτητα των ΗΠΑ με τη Ρωσία είναι τα Νησιά του Διομήδη, δύο ανεμοδαρμένες ηφαιστειακές εκτάσεις που χωρίζονται από 3,8 χιλιόμετρα θάλασσας και πάγου.
Το μικρότερο από τα δύο νησιά, ο Μικρός Διομήδης, ανήκει στις ΗΠΑ, ενώ το μεγαλύτερο, ο Μεγάλος Διομήδης, αποτελεί έδαφος της Ρωσίας.
Οι κάτοικοι του Μικρού Διομήδη μπορούν να δουν τη Ρωσία από τις ξύλινες καλύβες τους και θεωρητικά μπορούν να περπατήσουν πάνω στον πάγο μέχρι το γειτονικό ρωσικό νησί, αν και αυτό απαγορεύεται χωρίς άδεια.
Τα Νησιά του Διομήδη διακρίνονται στο κέντρο της εικόνας, ανάμεσα στην Αλάσκα και τη Σιβηρία (NASA)
Παρά τη γειτνίαση, τα δύο νησιά χωρίζονται από τη Διεθνή Γραμμή Ημερομηνίας. Ο Μεγάλος Διομήδης βρίσκεται 21 ώρες μπροστά από τον μικρό, μια παραξενιά που ενέπνευσε τους κατοίκους να ονομάσουν τα δύο μέρη «Νησιά του Χθες και του Αύριο».
Σήμερα, μόνο ρώσοι συνοριοφύλακες ζουν στον Μεγάλο Διομήδη, ενώ το μικρότερο νησί φιλοξενεί περίπου 80 κατοίκους, οι περισσότεροι μέλη της αυτόχθονης ομάδας των Ινουπιάτ.
Ο πληθυσμός στριμώχνεται στη δυτική ακτή του νησιού, τη μόνη επίπεδη περιοχή ανάμεσα στους απότομους βράχους. Προμήθειες καταφθάνουν κάθε εβδομάδα με ελικόπτερο εφόσον το επιτρέπει ο καιρός. Εδώ και αιώνες, οι κάτοικοι του Μικρού Διομήδη βασίζονται στο ψάρεμα και το κυνήγι.
Ακόμα και όταν η Αλάσκα πέρασε στην κατοχή των ΗΠΑ, τα Νησιά του Διομήδη παρέμειναν μια ενιαία κοινότητα των Ινουπιάτ για περισσότερα από 80 χρόνια, με ελεύθερες μετακινήσεις.
Αυτό άλλαξε το 1948 με την αρχή του Ψυχρού Πολέμου, όταν η Σοβιετική Ένωση μετεγκατέστησε τους αυτόχθονες κατοίκους του Μεγάλου Διομήδη στη Σιβηρία.
Οικογένεια Ινουπιάτ στην Αλάσκα το 1929 σε φωτογραφία του Edward S. Curtis
Σήμερα, οι περισσότεροι κάτοικοι του Μικρού Διομήδη έχουν συγγενείς κάπου στη Ρωσία, και θεωρούν τους εαυτούς τους μέλη του ίδιου λαού που χωρίστηκε στα δύο από τα νέα σύνορα.
Μια ευτυχής στιγμή ήρθε στις 13 Ιουνίου 1988 με την «Πτήση της Φιλίας»: ένα μισθωμένο αεροπλάνο της Alaska Airlines μετέφερε πολιτικούς και μέλη της κοινότητας από την Αλάσκα στο Προβιντένια της Ρωσίας, όπου μπόρεσαν να επανασυνδεθούν για μια μέρα με συγγενείς που είχαν να δουν από παιδιά και να γνωρίζουν άλλους που είχαν μόνο ακουστά.
«Αυτό σήμανε την αρχή μιας νέας εποχής καλών σχέσεων ανάμεσα στην Αλάσκα και τη Ρωσία που διήρκεσε περίπου 25 χρόνια» δήλωσε ο Ντέιβιντ Ράμσουρ, ο τότε εκπρόσωπος τύπου του κυβερνήτη της Αλάσκα Στιβ Κάουπερ. Ο Ράμσουρ βοήθησε να οργανωθεί η πτήση και πρόσφατα έγραψε το βιβλίο Melting the Ice Curtain: The Extraordinary Story of Citizen Diplomacy on the Russia-Alaska Frontier («Λιώνοντας το Παγωμένο Παραπέτασμα: H Ασυνήθιστη Ιστορία της Διπλωματίας των Πολιτών στα Σύνορα Ρωσίας-Αλάσκας»).
«Κάθε ομάδα που μπορείτε να φανταστείτε, από χειμερινούς κολυμβητές μέχρι δημοσιογράφους και τραγουδιστές παραδοσιακής μουσικής, οργάνωναν προγράμματα ανταλλαγής από και προς τη Ρωσία».
Αυτό άλλαξε στις αρχές του 2000 όταν ο Πούτιν ανέλαβε την ηγεσία της Ρωσίας και άλλαξε τη ρωσική πολιτική ώστε να αποθαρρύνει τις επαφές με τη Δύση.
Το κλίμα έχει επιδεινωθεί μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Το 2023 πόλη Άνκορατζ στην Αλάσκα αποφάσισε να τερματίσει τη σχέση αδελφοποίησης με το Μάγκανταν της Ρωσίας, ενώ πιο πρόσφατα οι κάτοικοι του Νόουμ στην Αλάσκα άρχισαν να ράβουν αλεξίσφαιρα γιλέκα από Kevlar για να τα στείλουν στη Ρωσία.
Στον Μικρό Διομήδη, οι κάτοικοι παρακολουθούν πλέον τις μετακινήσεις ρωσικών στρατευμάτων, πλοίων και ελικοπτέρων και διαβιβάζουν τις πληροφορίες σε αξιωματικού στο Άνκορατζ.
Στο σχολείο του νησιού μένει ξεχασμένη μια τοιχογραφία που δείχνει δύο χέρια να ενώνονται πάνω από τη θάλασσα που χωρίζει τα δύο νησιά, με τη λέξη «φίλος» γραμμένη στα αγγλικά και τα ρωσικά.
