Politica 89.8
Τραμπ εναντίον καρτέλ: Μπορεί η πανίσχυρη αμερικανική αεροπορία να αφανίσει του βαρώνους ναρκωτικών;
Πρόσφατα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, έδωσε εντολή στο Πεντάγωνο να αρχίσει να χτυπά συγκεκριμένα καρτέλ στη Λατινική Αμερική, με τους στρατηγούς να προσπαθούν να βρούν τρόπους να το καταφέρουν. Μπορούν όμως;
Σημειώνεται o Τραμπ, ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς, ο υπουργός Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ, ο πρέσβης των ΗΠΑ στον ΟΗΕ Μάικ Γουόλτζ και ο πρέσβης των ΗΠΑ στο Μεξικό Ρον Τζόνσον έχουν όλοι αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο στρατιωτικής ισχύος για «εξουδετέρωση» κορυφαίων στελεχών καρτέλ σε μεξικανικό έδαφος.
Ήδη, η CIA πραγματοποιεί περισσότερες πτήσεις επιτήρησης κατά μήκος των συνόρων ΗΠΑ–Μεξικού, αλλά και εντός του μεξικανικού εναέριου χώρου, για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με βασικές τοποθεσίες καρτέλ. Ο μηχανισμός εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ βρισκόταν ήδη σε προκαταρκτικές συζητήσεις για πιθανή χρήση επιθέσεων με μη επανδρωμένα αεροσκάφη κατά των καρτέλ.
Μπορεί με αυτή την προσέγγιση ο Τραμπ να μιλά κατευθείαν στο πιο «σκληρό» τμήμα της εκλογικής του βάσης, αλλά σύμφωνα με τον Αμερικανό αμυντικό αναλυτή Ντάνιελ Ντιπέτρις, οι συνέπεις από την πραγματοποίηση αμερικανικών στρατιωτικών επιχειρήσεων στο Μεξικό -έστω και με ευγενή σκοπό- όχι μόνο θα έχουν κόστος, αλλά θα δημιουργήσουν περισσότερα προβλήματα
Ειδικότερα, στην ανάλυσή του στο Responsible Statecraft θυμίζει ότι η χρήση στρατού κατά των καρτέλ δεν είναι καινούργιο φαινόμενο.
Τι συνέβη όταν επενέβη ο στρατός στο παρελθόν
«Η κυβέρνηση Τραμπ μπορεί να το παρουσιάζει ως «μαγική λύση» που θα κερδίσει οριστικά τον πόλεμο των ναρκωτικών, αλλά στην πραγματικότητα σφαίρες και βόμβες έχουν ριχτεί κατ’ επανάληψη στους ναρκεμπόρους με ελάχιστο θετικό αποτέλεσμα».
Διαδοχικές μεξικανικές κυβερνήσεις από τις αρχές του αιώνα—από τον συντηρητικό Φελίπε Καλδερόν έως τον αριστερό Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ (AMLO)—στήριξαν τον στρατό, με την προσδοκία ότι αυτός ήταν ο καλύτερος τρόπος για να πιεστούν οι εγκληματικές οργανώσεις σε αφανισμό.
Ο Καλδερόν, λ.χ., κήρυξε ολοκληρωτικό πόλεμο στα καρτέλ αμέσως μετά την εκλογή του το 2006, αναπτύσσοντας δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες σε μερικές από τις πιο βίαιες πολιτείες. Ο Ενρίκε Πένια Νιέτο, παρότι επέκρινε την «στρατοκεντρική» στρατηγική στην προεκλογική εκστρατεία, την συνέχισε σε μεγάλο βαθμό, δίνοντας έμφαση στον αποκεφαλισμό ηγετών.
Όταν ο Ομπραδόρ ανέλαβε το 2018, προσπάθησε να επιστρέψει τον στρατό στους στρατώνες, αλλά κατέληξε να διευρύνει τις αρμοδιότητές του και να στέλνει μεξικανικές δυνάμεις σε επικίνδυνα σημεία, όπως η Κουλιακάν, κάθε φορά που ξεσπούσε μεγάλης κλίμακας βία.
«Το αποτέλεσμα ήταν αιματοχυσία» λέει ο αναλυτής, καθώς «αντί να υποταχθούν, τα καρτέλ τα έβαλαν με το κράτος με ολοένα μεγαλύτερη δύναμη. Πολιτικοί, αστυνομικοί και στρατιώτες έγιναν στόχοι και σκοτώνονταν συχνότερα. Περιοχές που μέχρι τότε είχαν μείνει στο απυρόβλητο σύρθηκαν στη δίνη. Παρότι σκοτώθηκαν ή συνελήφθησαν ανώτερα στελέχη, το τοπίο των καρτέλ διαλύθηκε σε αμέτρητα κομμάτια»
Έτσι, η πτώση της ανώτατης ηγεσίας άνοιξε τον δρόμο για ακραίες εσωτερικές συγκρούσεις διαδόχων που διεκδικούσαν το «στέμμα» των καρτέλ.
Το τελικό αποτέλεσμα ήταν τεράστια άνοδος των ανθρωποκτονιών στο Μεξικό—σήμερα τριπλάσιες σε σχέση με πριν ο Καλδερόν κηρύξει τον πόλεμο, σχεδόν πριν από δύο δεκαετίες.
Τι θα κάνει ο Τραμπ
Ο Ντιπέτρις θεωρεί απίθανο βέβαια να αντιγράψει πλήρως τη στρατηγική των μεξικανικών κυβερνήσεων.
Δύσκολα φαντάζεται κανείς δεκάδες χιλιάδες Αμερικανούς στρατιώτες να αναπτύσσονται στη Ταμαουλίπας, τη Γουαναχουάτο ή τη Σιναλόα, να αποκλείουν γειτονιές, να στήνουν σημεία ελέγχου και να διεξάγουν επιθετικές επιχειρήσεις κατά καρτέλ που σε ορισμένες περιπτώσεις διαθέτουν μεγαλύτερη ισχύ πυρός από τον μεξικανικό στρατό.
Γι’ αυτό για τον ίδιο αν η Ουάσιγκτον κάνει οτιδήποτε στρατιωτικά, είναι πιθανότερο να είναι αεροπορική ισχύς.
«Ο βομβαρδισμός εγκαταστάσεων παραγωγής φαιντανύλης θα ήταν οικονομικότερος και δεν θα απαιτούσε χερσαίες δυνάμεις, άρα ο κίνδυνος για το προσωπικό θα ήταν πολύ χαμηλότερος».
Αλλά και πάλι ο Ντιπέτρις εκτιμά με βεβαιότητα ότι οι βομβαρδισμοί θα αποτύχουν, θυμίζοντας την αμερικανική αποτυχία στο Αφγανιστάν. Η αμερικανική αεροπορία έκανε κάτι παρόμοιο στο Αφγανιστάν το 2017–2018, πλήττοντας εργαστήρια οπίου σε περιοχές υπό τον έλεγχο των Ταλιμπάν για να στερήσει από την εξέγερση τα έσοδα που χρειαζόταν.
«Όπως ανέφερε ο Ειδικός Γενικός Επιθεωρητής για την Ανοικοδόμηση του Αφγανιστάν, η αεροεκστρατεία δεν πέτυχε τίποτε ουσιαστικό. Δεν έπληξε τα έσοδα των Ταλιμπάν σε βαθμό που να καταστεί δυνατή διαπραγμάτευση με όρους των ΗΠΑ».
Ο κορυφαίος ειδικός στα ναρκωτικά του Αφγανιστάν, Ντέιβιντ Μάνσφιλντ, είχε σημειώσει σε έκθεση του 2019, πως «δύσκολα βλέπει κανείς πώς η εκστρατεία άξιζε τον κόπο, αφού το κόστος των πληγμάτων και των πυρομαχικών ξεπερνούσε κατά πολύ την αξία των απωλειών για τους εμπλεκόμενους στην παραγωγή ή τα πιθανά έσοδα των Ταλιμπάν».
Στο Μεξικό θα είναι ακόμα δυσκολότερα
Ο Ντάνιελ Ντιπέτρις τονίζει ότι η υπονόμευση των εσόδων των καρτέλ μέσω αεροπορικών πληγμάτων θα είναι ακόμη δυσκολότερη στο Αφγανιστάν.
«Σε αντίθεση με την ηρωίνη, η φαιντανύλη είναι συνθετικό ναρκωτικό, παράγεται εύκολα, δεν απαιτεί πολλή εργασία και δεν χρειάζεται αχανείς παπαρούνο-καλλιέργειες που εντοπίζονται εύκολα. Βέβαια, οι ΗΠΑ θα εντοπίσουν κάποιες εγκαταστάσεις, αλλά τα καρτέλ που τις λειτουργούν θα έχουν πάντοτε οικονομικό κίνητρο να ξαναστήσουν τη δουλειά αλλού. Η φαιντανύλη αποφέρει στα καρτέλ δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο—ένα τεράστιο οικονομικό μέγεθος που το καρτέλ της Σιναλόα και το Καρτέλ Χαλίσκο Νέας Γενιάς δύσκολα θα εγκαταλείψουν» λέει.
Ακόμα, όμως και αν ως δια μαγείας τα κατάφερναν οι αμερικανικές επιχειρήσεις, ο Ντιπέτρις προειδοποιεί ότι άλλοι παίκτες θα έσπευδαν να καλύψουν το κενό για να αυξήσουν το μερίδιό τους.
Το ουσιώδες συμπέρασμα για τον Ντιπέτρις είναι ότι η de facto κήρυξη πολέμου στο Μεξικό δημιουργεί την ψευδαίσθηση προόδου χωρίς να επιτυγχάνει ουσιαστικά τίποτα..
