Politica 89.8
Η έκρηξη της Θήρας «μετακομίζει» δεκαετίες πίσω: Νέα μελέτη αλλάζει όσα ξέραμε για τον Άμωσι και τη βιβλική Έξοδο
Μια πρωτοποριακή μελέτη χρονολόγησης με ραδιενεργό άνθρακα επαναπροσδιορίζει τη βασιλεία του Φαραώ Νεμππεχτίρε Άμωσι και, ταυτόχρονα, μεταφέρει την περίφημη έκρηξη της Θήρας σε προγενέστερη εποχή, ανοίγοντας νέους δρόμους στην κατανόηση γεγονότων που αγγίζουν ακόμη και τη βιβλική αφήγηση της Εξόδου.
Η έρευνα, που δημοσιεύθηκε τον προηγούμενο μήνα στο PLOS One, πραγματοποιήθηκε από τον Χέντρικ Τζ. Μπρουινς του Πανεπιστημίου Μπεν-Γκουριόν στο Νεγκέβ και τον Γιοχάνες βαν ντερ Πλιχτ του Πανεπιστημίου του Γκρόνινγκεν. Οι δύο επιστήμονες επιχείρησαν να «κουμπώσουν» δύο αβέβαια ιστορικά χρονοδιαγράμματα: τη βασιλεία του Άμωσι, ιδρυτή της 18ης Δυναστείας και του Νέου Βασιλείου, και την ηφαιστειακή έκρηξη που έχει συνδεθεί τόσο με τον μύθο της Ατλαντίδας όσο και με την απελευθέρωση των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο.
Παρότι το ηφαίστειο βρίσκεται περίπου 120 χλμ. βόρεια της Κρήτης, ελαφρόπετρα από την έκρηξη έχει εντοπιστεί σε Ισραήλ και Αίγυπτο. Μέχρι σήμερα, η επικρατέστερη εκτίμηση τοποθετούσε την καταστροφή γύρω στο 1500 π.Χ.
Η σφραγίδα που άλλαξε τα πάντα
Το σημείο εκκίνησης της νέας μελέτης ήταν ένα απροσδόκητο εύρημα: ένα πλίνθινο τούβλο, ανασκαμμένο στις αρχές του 20ού αιώνα από τον ναό του Άμωσι στην Άβυδο. «Το τούβλο φέρει τη σφραγίδα με το θρονικό όνομα Νεμππεχτίρε. Ήταν η πρώτη φορά που μπορέσαμε να κρατήσουμε στα χέρια μας ένα αντικείμενο που συνδέεται αδιαμφισβήτητα με τον συγκεκριμένο φαραώ», εξηγεί ο Μπρουινς στο Times of Israel.
Οι ερευνητές αφαίρεσαν άχυρο που είχε ενσωματωθεί στο τούβλο κατά την κατασκευή του, προκειμένου να ενισχύσει τη δομή του. Η χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα έδειξε ότι το υλικό χρονολογείται μεταξύ 1517 και 1502 π.Χ.—μια περίοδο που ακολουθεί τις στρατιωτικές εκστρατείες του Άμωσι εναντίον των Υκσώς, οι οποίοι μέχρι τότε κυριαρχούσαν στο Κάτω Βασίλειο.
Για να ενισχύσουν ακόμη περισσότερο το χρονολόγιο, οι ερευνητές εξέτασαν έξι ξύλινα σάμπτις, ταφικά αγαλματίδια που τοποθετούνταν σε τάφους. Ένας από αυτούς έφερε το όνομα δημάρχου της Θήβας, προσώπου που γνωρίζουμε ότι δραστηριοποιήθηκε επί Άμωσι και Αμενχοτέπ Α΄. Η χρονολόγησή του ήταν σχεδόν ταυτόσημη με εκείνη του πλίνθινου τούβλου, προσφέροντας μια σπάνια διπλή επιβεβαίωση.
Η έκρηξη της Θήρας
Το επόμενο βήμα ήταν η σύγκριση με υλικό από την έκρηξη της Θήρας: απανθρακωμένα κλαδιά και σπόροι. Με βάση τα αποτελέσματα, η έκρηξη δεν συνέβη γύρω στο 1500 π.Χ., όπως υπολογιζόταν επί δεκαετίες, αλλά 60 έως 90 χρόνια νωρίτερα. Ένα εύρημα που αλλάζει δραστικά τη χρονολόγηση μιας από τις πιο καθοριστικές φυσικές καταστροφές της προϊστορίας του Αιγαίου.
Η μελέτη δείχνει επίσης ότι η περίφημη λίθινη επιγραφή «Τρικυμία Στέλα», η οποία περιγράφει ακραία καιρικά φαινόμενα στη διάρκεια της βασιλείας του Άμωσι, δεν αναφέρεται στην έκρηξη της Θήρας—όπως είχε προταθεί—αλλά σε ένα διαφορετικό κλιματικό γεγονός.
Συνολικά, οι ερευνητές καταλήγουν ότι ο Φαραώ Άμωσι ανέβηκε στον θρόνο στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα π.Χ., προσφέροντας για πρώτη φορά ένα σταθερό, επιστημονικά επιβεβαιωμένο χρονολόγιο που ενώνει δύο κρίσιμες ιστορικές ακολουθίες: την ανοικοδόμηση της Αιγύπτου και την έκρηξη που σημάδεψε την προϊστορία του Αιγαίου.
*Με πληροφορίες από: Art News, Κεντρική Εικόνα: Η φωτογραφία που δόθηκε από τον οργανισμό World Press Photo (WPP) στις 18 Φεβρουαρίου 2016 παρουσιάζει έργο του Μεξικανού φωτογράφου Sergio Tapiro, το οποίο κέρδισε το 3ο βραβείο στην κατηγορία «Μονοπλαίσια – Φύση» του 59ου ετήσιου διαγωνισμού World Press Photo, όπως ανακοίνωσε το Ίδρυμα WPP στο Άμστερνταμ. Η εικόνα αποτυπώνει το ηφαίστειο Κολίμα στο Μεξικό, τη στιγμή μιας ισχυρής νυχτερινής έκρηξης με κεραυνούς, βαλλιστικά εκτοξευόμενα υλικά και πύρινες καταρρεύσεις βράχων, στην περιοχή Κομάλα, στην πολιτεία Κολίμα, στις 13 Δεκεμβρίου 2015. EPA/SERGIO VELASCO GARCIA
