Politica 89.8
Να σωθούν τα πρόβατα ή η φέτα; Να γίνει εμβόλιο ή όχι; – Το κρίσιμο δεκαήμερο της ελληνικής κτηνοτροφίας
Με την ευλογιά των αιγοπροβάτων να επευλάνει σε 11 από τις 13 περιφέρεις της χώρας και με τη συζήτηση των κτηνοτρόφων να εστιάζεται στο αν πρέπει να γίνει εμβολιασμός (έτσι ώστε να σταματήσει η μαζική θανάτωση αιγοπροβάτων), ή όχι (αν η χώρα μας προχωρήσει σε εμβολιασμό, η ελληνική φέτα θα χάσει το προνόμιο της σήμανσης ΠΟΠ σε πολλές ξένες αγορές), την Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, συγκάλεσε σύσκεψη. Σε αυτήν συμμετείχαν υφυπουργοί, γενικοί γραμματείς, υπηρεσιακά στελέχη του ΥΠΑΑΤ και Περιφερειάρχες από όλη τη χώρα.
Μετά τη σύσκεψη, το υπουργείο ανακοίνωσε ένα έκτακτο σχέδιο δράσης δέκα ημερών, το οποίο προβλέπει:
-Συνεχή επιτόπια παρουσία κτηνιάτρων του ΥΠΑΑΤ και των ΔΑΟΚ (Διευθύνσεις Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής) στις κατά τόπους Περιφέρειες.
-Εντατικοποίηση ελέγχων στις κτηνοτροφικές μονάδες.
-Δημιουργία σταθμών απολύμανσης σε βασικούς οδικούς άξονες για τη μετακίνηση ζώων, ζωοτροφών και γάλακτος.
-Ενίσχυση των μέτρων βιοασφάλειας με τη συμμετοχή Περιφερειών και παραγωγών.
Μεταξύ των αποφάσεων, περιλαμβάνεται η χορήγηση πιστοποιητικών απολύμανσης για την ασφαλή παράδοση γάλακτος, αλλά και η θέσπιση καραντίνας για εισαγόμενα ζώα. Παράλληλα, οι Περιφέρειες θα προμηθεύσουν τους κτηνοτρόφους με απολυμαντικά υλικά.
Ομως, αν τα μέτρα δεν αποφέρουν χειροπιαστά αποτελέσματα μέσα στο επόμενο δεκαήμερο, τότε θα συζητηθεί το επόμενο βήμα, δηλαδή το lockdown, με τον υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων να τονίζει όμως, πως θέλει να αποφύγει αυτή την επιλογή.
Ομάδες κρούσης της ευλογιάς
Το ενδεχόμενο ενός γενικευμένου lockdown και το σφιχτό deadline που όρισε το ΥΠΑΑΤ, προκάλεσε κινητοποίηση στις Περιφέρειες την επόμενη μέρα της σύσκεψης.
Μιλώντας στο in για τα μέτρα που αποφασίστηκαν, ο Χριστόδουλος Τοψίδης, Περιφερειάρχης Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, περιφέρεια με μεγάλο αριθμό κρουσμάτων, λέει πως η «ομάδα κρούσης της ευλογιάς αιγοπροβάτων» εργάζεται ήδη πυρετωδώς- «Πραγματοποιούμε εντατικούς ψεκασμούς και φτιάχνουμε και τις τάφρους μέσα στις οποίες θα απολυμαίνονται τα οχήματα που εισέρχονται στην Περιφέρεια μας».
«Στείλαμε επιστολή στους κυνηγετικούς συλλόγους, με την οποία τους κοινοποιούμε την απαγόρευση κυνηγιού στην περιοχή μας για ένα διάστημα, έτσι ώστε να μην έχουμε επιμολύνσεις λόγω μετακινήσεων» σημειώνει και ο περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας, Γιώργος Αμανατίδης. Στη συγκεκριμένη Περιφέρεια, ο αριθμός των αιγοπροβάτων που έχουν θανατωθεί από την αρχή της επιδημίας, είναι πολύ μικρός (μόλις 400), όμως η αγωνία να μην εισβάλλει ο ιός με μαζικό τρόπο από τις γειτονικές Περιφέρειες όπου τα κρούσματα καλπάζουν, είναι μεγάλος.
Σε κίνδυνο σπάνιες φυλές προβάτων
Ακόμα μεγαλύτερη αγωνία έχει ο Περιφερειάρχης Ηπείρου, Αλέξανδρος Καχριμάνης, περιφέρεια στην οποία δεν καταγράφονται κρούσματα ευλογιάς αιγοπροβάτων.
«Το σχέδιο μας σε αυτή την κρίσιμη φάση, είναι να δημιουργήσουμε έναν σταθμό απολύμανσης στο Μαλακάσι, στα σύνορα με την Θεσσαλία, περιφέρεια όπου ο ιός καλπάζει. Στον σταθμό, θα ψεκάζονται και θα απολυμαίνονται τα οχήματα που ετοιμάζονται να εισέλθουν στην περιφέρεια μας και τα οποία μεταφέρουν ζώα, ζωοτροφές και γάλα» αναφέρει ο κ. Καχριμάνης.
Αλλο ένα ζήτημα που απασχολεί έντονα τον Περιφερειάρχη Ηπείρου, είναι η επερχόμενη μετακίνηση, (λόγω χειμώνα) κτηνοτρόφων που εκτρέφουν σπάνιες φυλές προβάτων στα βουνά (για παράδειγμα στα ορεινά της Φούρκας και της Σαμαρίνας), προς τον Κάμπο και την Αιτωλοακαρνανία, περιοχές στις οποίες καταγράφονται πολλά κρούσματα ευλογιάς. «Πρέπει να βρεθούν ασφαλή σημεία για να γίνουν αυτές οι μετακινήσεις, αλλιώς όλες αυτές οι σπάνιες φυλές θα κινδυνέψουν. Θα είναι σαν να μπαίνουν τα πρόβατα στο στόμα του λύκου» περιγράφει ο κ. Καχριμάνης.
«Χάσαμε πολύτιμο χρόνο»
Για τους κτηνοτρόφους, τα έκτακτα μέτρα είναι επί της ουσίας τα μέτρα που ήδη ισχύουν εδώ και 14 μήνες.
«Μας ήρθε η ευλογιά ως συνήθως από τον Εβρο και κατέβηκε γρήγορα στη Θεσσαλία μέσα από επιμολυσμένες ζωοοτροφές (σιτηρά, τριφύλλι κλπ) από την περιοχή της Μακεδονίας και της Θράκης. Τώρα, βλέπουμε τα κοπάδια μας να ξεκληρίζονται χωρίς κανένα οικονομικό βοήθημα από την Πολιτεία εδώ και έναν χρόνο. Εχουν θανατωθεί πάνω απο 260.000 αιγοπρόβατα και κάθε μέρα η κατάσταση χειροτερεύει. Να σώσουμε τη φέτα, μας λένε. Ομως αν δεν έχουμε πρόβατα, δεν θα έχουμε ούτε φέτα» λέει στο in o Αργύρης Μπαραϊκτάρης, πρόεδρος του Κτηνοτροφικού Συνεταιρισμού Τυρνάβου.
Ο Μενέλαος Γαρδικιώτης, πρόεδρος του Γεωτεχνικού Επιμελητήριου Ελλάδας εξηγεί πως έφτασε η κατάσταση ως εδώ.
« Αντιμετωπίσαμε επιτυχημένα την πανώλη, η οποία προηγήθηκε της ευλογιάς των αιγοπροβάτων, μέσα σε έξι μήνες. Για να γίνει αυτό, επιστρατεύτηκαν όλες οι διαθέσιμες δυνάμεις στον δημόσιο τομέα: κτηνίατροι και ειδικοί στις Περιφέρειες, στον ΕΛΓΟ- ΔΗΜΗΤΡΑ (Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός Δήμητρα), στον ΟΠΕΚΕΠΕ, στον ΕΛΓΑ (Οργανισμός Ελληνικών Γεωργικών Ασαφλίσεων). Οταν ήρθε το κύμα της ευλογιάς αιγοπροβάτων, οι αντοχές του κόσμου είχαν πέσει και φάνηκαν τα μεγάλα κενά στις υπηρεσίες».
«Είναι πολύ δύσκολο να αναχαιτιστεί η κατάσταση στο σημείο όπου βρισκόμαστε. Χάσαμε πολύτιμο χρόνο το καλοκαίρι» λέει με τη σειρά της η Βασιλική Ζαφειροπούλου, αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ενωσης Κτηνιάτρων Δημοσίων Υπαλλήλων.
Η ίδια τονίζει πως το πιο βασικό πρόβλημα στην αναχαίτιση του προβλήματος είναι η βαριά υποστελέχωση των κτηνιατρικών υπηρεσιών. «Το 2007 καταπολεμήσαμε άμεσα και ικανοποιητικά την ευλογιά αιγοπροβάτων και ένας από τους βασικούς λόγους ήταν γιατί οι κτηνιατρικές υπηρεσίες ήταν πολύ καλύτερα στελεχωμένες».
44% κάλυψη των αναγκών σε κτηνιάτρους
Η σταδιακή απαξίωση των κτηνιατρικών υπηρεσιών, αποτελεί βασικό παράγοντα, σύμφωνα με τους κτηνοτρόφους και τους κτηνιάτρους, που η ευλογιά έχει εξελιχθεί σε μείζον θέμα της ελληνικής κτηνοτροφίας. Πρόκειται, σύμφωνα με την κ. Ζαφειροπούλου, για ζήτημα πολυετές.
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έκθεση (το 2021) της Πανελλήνιας Ενωσης Κτηνιάτρων Δημοσίων Υπαλλήλων (Π.Ε.Κ.Δ.Υ):
« Το σύνολο των κατ’ ελάχιστον απαιτουμένων κτηνιάτρων για την κάλυψη των αναγκών και των απαιτήσεων ανέρχεται σε οχτακόσιους είκοσι τέσσερις (824) . Σήμερα στις Περιφερειακές Κτηνιατρικές Αρχές υπηρετούν τριακόσιοι εξήντα πέντε (365) κτηνίατροι. Η κάλυψη των αναγκών σε κτηνιατρικό προσωπικό ανέρχεται στο 44,3% των απαιτουμένων. Η εκτίμηση για την απρόσκοπτη λειτουργία των κτηνιατρικών υπηρεσιών σε όλο το φάσμα τους κατά Περιφέρεια και Περιφερειακή Ενότητα, είναι ότι απαιτούνται τουλάχιστον 369 κτηνίατροι επιπλέον».
«Κάθε χρόνο στέλναμε μία έκθεση με τα κενά στην ηγεσία του ΥΠΑΑΤ και κάθε χρόνο η έκθεση μας αγνοούνταν. Ηταν τέτοια η αδιαφορία που σταματήσαμε και εμείς να τους ενοχλούμε» λέει στο in η κ. Ζαφειροπούλου.
Τέσσερις μήνες πριν, τα ευρήματα που αγνοήθηκαν
Η έξαρση της ευλογιάς ξεκίνησε να γίνεται ορατή μετά το τέλος του περασμένου Πάσχα. Το διήμερο 14-16 Μαΐου 2025, μια ομάδα Ευρωπαίων ειδικών (SPGP Expert Mission to Greece EU VET Initiative/Paff Committee) επισκέφτηκε τη χώρα μας.
Στα συμπεράσματα της έκθεσης της, αναφέρονται τα εξής:
-πιθανή υποδήλωση ύποπτων ασθενειών
-καθυστερημένη ανίχνευση της νόσου σε ορισμένες περιπτώσεις
-πιθανή παράνομη μετακίνηση ζώων
-μη σαφή στοιχεία για τον τρόπο εξάπλωσης
-σχετικά εύκολη εξάπλωση σε πρόσφατα πληγείσες περιοχές
-περιορισμένος αριθμός επίσημων κτηνιάτρων που εμπλέκονται στον έλεγχο της ευλογιάς
-κενά στη βιοασφάλεια
Στην έκθεση τονίζεται επίσης πως: «τα μέτρα που έχουν εφαρμοστεί μέχρι στιγμής φαίνεται να μην είναι επαρκή. Απαιτούνται αυστηρότερα και πρόσθετα μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού, ανάμεσα σε άλλα:
– Δοκιμή PCR δειγμάτων σάλιου πριν από τη μετακίνηση των ζώων (σ.σ: σημειώνεται πως το δείγμα PCR σάλιου είναι μέτρο που εφαρμόστηκε στην Περιφέρεια Θεσσαλίας με πρωτοβουλία του Περιφερειάρχη, Δημήτρη Κουρέτα)
– Αυστηρότεροι κανόνες επιβολής του νόμου (αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές κυρώσεις) για μη εγκεκριμένες μετακινήσεις ζώων
– Εκπόνηση λεπτομερών επιδημιολογικών ερευνών για να διερευνηθεί η πηγή της μόλυνσης και οι τρόποι μετάδοσης
Eμβόλιο ή φέτα;
Αυτό είναι σε αυτή τη φάση το κρίσιμο ερώτημα που απασχολεί κτηνοτρόφους και υπουργείο.
Μια πρώτη απάντηση έδωσε στις 30 Αυγούστου, στο πλαίσιο ενημέρωσης κτηνοτρόφων και δημοσιογράφων, ο Περιφερειάρχης Θεσσαλίας:
«Το εμβόλιο που θα εφαρμοστεί θα πρέπει να έχει ανοσολογική ανταπόκριση σε ένα ποσοστό 90% ή και μεγαλύτερο των εμβολιασμένων ζώων, ώστε να μπορεί να προφυλάξει τα ζώα και να αποτελέσει μέσο εκρίζωσης του νοσήματος. Τα υπάρχοντα δύο εμβόλια δίνουν ανοσολογική ανταπόκριση 50%-60 %, πράγμα που σημαίνει ότι τα μισά από τα εμβολιασμένα ζώα δεν θα αποκτήσουν ανοσία».
»Θα πρέπει να είναι ένα εμβόλιο που το στέλεχός του θα μπορεί να διακρίνεται από το φυσικό παθογόνο στέλεχος (DIVA εμβόλια). Τα εμβόλια που υπάρχουν στο εμπόριο δεν είναι DIVA (Differentiating Infected from Vaccinated Animals) εμβόλια, άρα σε μια εκτροφή που θα εμφανίσει συμπτώματα δεν θα μπορεί να γίνει διάκριση αν νοσεί από το εμβόλιο ή το φυσικό στέλεχος και η αντιμετώπιση θα είναι πάλι η αναγκαστική εκρίζωση».
«Υπάρχουν πολλές τρίτες χώρες με μεγάλες αγορές για την ελληνική φέτα, οι οποίες έχουν στην νομοθεσία τους απαγόρευση αγοράς από εμβολιασμένες χώρες (Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία). Επίσης πολλές τρίτες χώρες (ΗΠΑ, Μ. Βρετανία κλπ) είναι γνωστό ότι δεν αγοράζουν προϊόντα από εμβολιασμένες χώρες, ενώ είναι απρόβλεπτη και η αντίδραση ευρωπαϊκών χωρών που δεν δεσμεύονται από απαγορευτική νομοθεσία. Η μείωση της εξαγώγιμης ποσότητας φέτας, αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε μείωση της τιμής του γάλακτος, με αποτέλεσμα ο τελικός αποδέκτης της μείωσης του εισοδήματος να είναι ο ίδιος ο κτηνοτρόφος».
Την ίδια άποψη έχει και ο αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας Μηρυκαστικών στο ΑΠΘ και μέλος της συμβουλευτικής επιστημονικής επιτροπής του ΥΠΑΑΤ για το θέμα της ευλογιάς αιγοπροβάτων, Εμμανουήλ Καλαϊτζάκης. Ο ίδιος μιλώντας στο in τόνισε τα εξής:
«Η ευλογιά είναι ένα από τα πλέον ανεπιθύμητα νοσήματα της κατηγορίας Α, όπως ονομάζεται, μαζί με τον αφθώδη πυρετό, την πανώλη, την αφρικανική πανώλη των χοίρων κ.α. Η ευλογιά είναι ένα κακό, επίμονο νόσημα.
»Υπάρχουν σοβαρά ζητήματα τόσο με το νομικό πλαίσιο όσο και με την ποιότητα των διαθέσιμων εμβολίων. Δεν υπάρχει αδειοδοτημένο εμβόλιο στην Ευρώπη για την ευλογιά των αιγοπροβάτων και σε καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν έχει γίνει ποτέ εμβολιασμός για την ευλογιά. Η ευλογιά αυτή τη στιγμή απασχολεί την τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και τη Ρουμανία και η πηγή μετάδοσης και για τις τρεις χώρες είναι η Τουρκία.
»Μέχρι στιγμής είμαστε “χώρα απαλλαγμένη από την ευλογιά” και το ορθολογικό είναι να παραμείνουμε τέτοια. Αν ξεκινήσουμε τον εμβολιασμό, θα μπούμε αφενός σε αυστηρό καθεστώς επιτήρησης και κυρώσεων και η ελληνική φέτα θα “μπλοκαριστεί” σε πολλές ξένες αγορές. Είναι παράλογο να μπούμε σε καθεστώς εμβολιασμού.
Οι χώρες που εμβολιάζουν τα αιγοπρόβατα για την ευλογιά, με δικά τους αμφιβόλου ποιότητας και αποτελεσματικότητας εμβόλια, είναι η Τουρκία, η Αίγυπτος, το Μαρόκο, το Ιράν, η Μογγολία. Καμία από αυτές τις χώρες δεν έχει ελέγξει τον ιό».
Ο κ. Καλαϊτζάκης ανέφερε πάντως, πως την τελευταία χρονιά αντιμετωπίζουμε την χειρότερη επιδημία της ευλογιάς, από τις πολλές φορές που ο ιός έχει κάνει την εμφάνιση του στη χώρα μας. «Οι μετακινήσεις των ζώων το περασμένο Πάσχα, για σφαγή και κατανάλωση, ήταν ο βασικός λόγος που η κατάσταση ξέφυγε. Αν είχαμε κάνει ένα lockdown νωρίτερα, σε εκείνη τη φάση δηλαδή, δεν θα βρισκόμασταν σε αυτή την τόσο αρνητική κατάσταση τώρα».
Παρόλα αυτά, ο ίδιος ευελπιστεί πως η λήξη της γαλακτικής σεζόν στην οποία εισερχόμαστε σε αυτή τη φάση, σε συνδυασμό με αυστηρή τήρηση των μέτρων, μπορούν να βοηθήσουν να εξέλθει η ελληνική κτηνοτροφία από την «μαύρη τρύπα» της ευλογιάς. «Δεν έχει χαθεί το παιχνίδι» καταλήγει ο κ. Καλαϊτζάκης.
