Politica 89.8
Ο ΟΟΣΑ για την εκπαίδευση στην Ελλάδα: Ουραγοί στις δημόσιες δαπάνες, πρωταθλητές σε άνεργους πτυχιούχους
Η νέα ετήσια έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) «Ματιές στην Εκπαίδευση» (Education at a Glance 2025), εστιάζει στην πρόσβαση στις ανώτερες και ανώτατες εκπαιδευτικές βαθμίδες και στο πώς έχει αλλάξει η δύναμη των πτυχίων.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ το 48% των νεαρών ενηλίκων στις χώρες-μέλη είναι πλέον διπλωματούχοι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, έναντι 27% το 2000. Στην Ελλάδα το αντιστοιχο ποσοστό είναι κοντά στον μέσο όρο του ΟΟΣΑ, στο 45%.
Μόνο που ο ορισμός της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με βάση τον ΟΟΣΑ και την Παγκόσμια Τράπεζα και τη Eurostat, δεν αναφέρεται αποκλειστικά στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Περιλαμβάνει και σπουδές μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όπως τα ιδιωτικά κολέγια τριετούς φοίτησης, καθώς και τα ΙΕΚ (Επίπεδο 5 του Τυπικού Πλαισίου Προσόντων).
Οι νέοι Έλληνες πτυχιούχοι, με βάση τη Eurostat έχουν τη χαμηλότερη επαγγελματική απορρόφηση στην ΕΕ, τα υψηλότερα ποσοστά «υπερεκπαίδευσης» – απασχολούνται δηλαδή σε δουλειές κατώτερες των μορφωτικών τους προσόντων και ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ετεροαπασχόλησης.
Αναντιστοιχία Δεξιοτήτων
Ο ΟΟΣΑ αναλύει την εκπαίδευση μέσα από ένα τεχνοκρατικό πρίσμα, σε συνάρτηση με τις ανάγκες της οικονομίας της αγοράς.
Γι’αυτό και τονίζει ότι τα πτυχία συνδέονται μεν με υψηλότερες απολαβές και σχετικά χαμηλότερη ανεργία, αλλά… δεν είναι όλα τα πτυχία ίδια, ούτε εγγυόνται ποιοτική εργασία.
Η έμφαση δίνεται στην «αναντιστοιχία δεξιοτήτων» (skills mismatch). Πρόκειται για μια έκφραση-καραμέλα, που ανάλογα με το ποιος τη χρησιμοποιεί της δίνει τον χρωματισμό που θέλει. Για τις επιχειρήσεις η αναντιστοιχία δεξιοτήτων σημαίνει ότι δεν βρίσκουν εύκολα εργαζόμενους με τα «ταλέντα» που επιθυμούν και ότι η εκπαίδευση, ιδίως η δημόσια, δεν προσαρμόζεται στις απαιτήσεις τους.
Με τα λόγια του ΟΟΣΑ (όπως τα μεταφέρει το ΑΠΕ) «το 40% των εργοδοτών βρίσκονται αντιμέτωποι με έλλειψη ικανοτήτων» (εννοείται από τους εργαζόμενους).
Πτυχία χωρίς αντίκρισμα;
Από την πλευρά των σπουδαστών και μελλοντικών εργαζομένων, η αναντιστοιχία δεξιοτήτων σημαίνει ότι τα πτυχία τους δεν τους εξασφαλίζουν ούτε επαγγελματική αποκατάσταση ούτε αξιοπρεπείς μισθούς.
Ανά πάσα στιγμή οι νέοι απόφοιτοι, ιδίως όσοι δεν προέρχονται από τα κολέγια των ελίτ, πρέπει να νιώθουν αναλώσιμοι και αντικαταστάσιμοι. Είτε από νεότερους, φθηνότερους και πιο «επιδέξιους», είτε από τα bots της τεχνητής νοημοσύνης, είτε ακόμα και από συνταξιούχους που θα δουλεύουν ως τα βαθιά γεράματα, αφού οι συντάξεις δεν θα αρκούν για να επιβιώσουν.
Η πολυδιάσπαση και η κατάτμηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, σε πτυχία και σχολές πολλών ταχυτήτων, το εμπόριο των μεταπτυχιακών τίτλων και της απόκτησης «πόντων» – διδακτικών πιστωτικών μονάδων, σημαίνει ότι νέοι εργαζόμενοι θα βρίσκονται σε ένα μόνιμο αγώνα δρόμου. Θα οφείλουν να περνάνε διαρκώς από κύκλους «reskilling και upskilling» – επανακατάρτισης και αναβάθμισης δεξιοτήτων, συχνά επί πληρωμή, για να αποδείξουν ότι είναι «ταλέντα» άξια πρόσληψης και διατήρησης.
Τι το κακό σε αυτό; Άλλωστε δεν «γηράσκουμε αεί διδασκόμενοι»; Μόνο που δεν μιλάμε απαραίτητα για μόρφωση και καλλιέργεια, αλλά για εργαλειακές και αποσπασματικές δεξιότητες, που απαξιώνονται μέχρι να προκηρυχθούν τα επόμενα voucher. Τα σκάνδαλα τύπου «σκοιλ ελικικού», τα αγορασμένα πτυχία, η βιομηχανία των ιδιωτικών πιστοποιήσεων, που νέμονται δημόσιο χρήμα, είναι σύμφυτα με την αντίληψη περί «αριστείας» και «σύνδεσης εκπαίδευσης και αγοράς».
Τι διαπστώνει ο ΟΟΣΑ για την Ελλάδα
Το φετινό ενημερωτικό σημείωμα του ΟΟΣΑ για την εκπαίδευση στην Ελλάδα διαπιστώνει μεταξύ άλλων τα εξής:
- Το 24,2% των οικονομικά ενεργών νέων ενηλίκων (25-34 ετών) χωρίς ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι άνεργοι. Ο αντίστοιχος μέσος όρος στις χώρες του ΟΟΣΑ είναι 12,9%
- Στους νέους απόφοιτους Λυκείου η ανεργία μειώνεται στο 16,2% – υπερδιπλάσια από τον μέσο όρο του ΟΟΣΑ (6,9%).
- Η ανεργία των νέων πτυχιούχων ανέρχεται στο 12,3%, υπερδιπλάσια από τον μέσο όρο των κρατών-μελών του Οργανισμού (4,9%).
Η Ελλάδα έχει τις δεύτερες χαμηλότερες κρατικές δαπάνες ανά μαθητή στην ΕΕ, ελάχιστα πάνω από τη Ρουμανία – πηγή: ΟΟΣΑ
Ουραγοί στις δαπάνες για εκπαίδευση
- Η Ελλάδα ξοδεύει κατά μέσο όρο 6.420 δολάρια ανά μαθητή/τρια (μεταφρασμένα σε Ισοτιμίες Αγοραστικής Δύναμης – PPPs) για όλη τη φοίτησή του, από την προσχολική ως τη μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση. Πρόκειται για το δεύτερο χαμηλότερο ποσό από όλες τις χώρες της ΕΕ για τις οποίες παρουσιάζει στοιχεία ο ΟΟΣΑ, σχεδόν ισοβαθμώντας με τη Ρουμανία. Ξοδεύουμε λιγότερα για εκπαίδευση και από τη Βουλγαρία και την Ουγγαρία.
- Οι δημόσιες δαπάνες για τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι από τις χαμηλότερες στον ΟΟΣΑ. Η ελληνική πολιτεία ξοδεύει μόλις 4.497 δολάρια σε PPP ανά σπουδαστή, λιγότερο από το 1/3 του μέσου όρου του ΟΟΣΑ (15.102 δολάρια).
- Η Ελλάδα ξοδεύει το 3,9% του ΑΕΠ σε επενδύσεις στην εκπαίδευση, έναντι 4,7% του μέσου όρου του ΟΟΣΑ.
Οι μισθοί των δασκάλων στην Ελλάδα είναι οι χαμηλότεροι στον ΟΟΣΑ – πηγή: oecd.org
Οι φτωχότεροι εκπαιδευτικοί του ΟΟΣΑ
Οι Έλληνες εκπαιδευτικοί είναι οι πιο κακοπληρωμένοι στις χώρες του ΟΟΣΑ για τις οποίες υπάρχουν στοιχεία. Οι πραγματικοί μισθοί των δασκάλων είναι χαμηλότεροι κατά 31% από το μέσο όρο των μισθών των πτυχιούχων πλήρους απασχόλησης. Παγκοσμίως η ψαλίδα ανέρχεται στο 17% – δείχνοντας ότι το επάγγελμα του εκπαιδευτικού παραμένει σχετικά απαξιωμένο. Στην Ελλάδα όμως η απαξίωση φτάνει στα άκρα. Οι Έλληνες δάσκαλοι έχουν τους χαμηλότερους μισθούς σε όλο τον ΟΟΣΑ, σε όρους αγοραστικής δύναμης.
Δείτε την έκθεση το ΟΟΣΑ για την εκπαίδευση ΕΔΩ
Το σημείωμα για την Ελλάδα ΕΔΩ
