Politica 89.8
Απέφυγα να αναρτήσω στη FB σελίδα μου, όπως κάνω συνήθως, ένα άρθρο που είχα δημοσιεύσει πριν δέκα μέρες, ασκώντας κριτική στην ΝΔ. Ο λόγος είναι ότι φοβήθηκα μην κατηγοριοποιηθώ ως «αντι-ΝΔ», από νεοδημοκράτες και από άλλες κομματικές οπτικές.
*Του Θεοχάρη Παπαδάκη
«Είμαι αντι-ΝΔ» σημαίνει ότι είμαι αντίθετος σε οποιοδήποτε κοινωνικό-πολιτικό περιεχόμενο βγει από το στόμα οποιουδήποτε νεοδημοκράτη, εντός ή εκτός της βουλής, πολιτικού ή απλού πολίτη. Μιλάμε για προκατάληψη σε σημείο δαιμονοποίησης.
Δεν είμαι «αντι-ΝΔ» όπως δεν είμαι «αντι-ΠΑΣΟΚ» ή «αντι-ΣΥΡΙΖΑ» γιατί θεωρώ αντιδημοκρατικές τις απόλυτες τοποθετήσεις που αποκλείουν κάθε δυνατότητα πολιτικού διαλόγου.
Μια απάντηση είναι η εξώθηση στα «λογικά» άκρα: «Καλά, δεν είσαι εκ των προτέρων αντίθετος σε τίποτα; Δεν είσαι, ας πούμε, αντιναζί;». Προφανώς και είμαι, αλλά, προφανώς δεν είναι το ίδιο πράγμα. Η ακραία πόλωση έχει φτάσει σε σημείο δαιμονοποίησης του πολιτικού Άλλου. Το «αριστερός» έχει καταντήσει βρισιά για πολλούς, πολιτικούς, πολίτες και δημοσιογράφους. Όπως και το «νεοδημοκράτης» ή δεξιός.
Όποιος δηλώνει «είμαι αντί-Χ» διαμορφώνει μια δισδιάστατη γεωγραφία: από την μια θέση βρίσκεται ο ίδιος, και από την άλλη το «Χ» στο οποίο αντιτίθεται. Η γεωγραφία αυτή προσδιορίζει ένα πεδίο μάχης. Η διαμάχη εδώ δεν είναι διαφωνία. Δεν μιλάμε για μεταφορικό λόγο του τύπου «διάλογος ως μάχη». Δεν υπάρχει διάλογος. Συνεχίζουμε και μεταπολιτευτικά μια μακριά, αυτοκαταστροφική, παράδοση μη-διαλόγου. Από τα ξεχωριστά για νεοδημοκράτες και πασοκτζήδες καφενεία της δεκαετία του ’80, μέχρι τις σημερινές φούσκες φίλτρων ή θαλάμους ηχούς στα ΜΚΔ.
Αυτή η δυαδική γεωγραφία εκφράζει ένα σωρό παράλληλους δυισμούς όπως καλό-κακό, φως-σκοτάδι, αλήθεια-ψέμα κλπ και εγώ, ο ομιλητής, στέκομαι πάντα στη «σωστή» πλευρά της δικής μου ιστορίας. Η δαιμονοποίηση βασίζεται στην αυτοδικαίωση.
Έτσι, κατακερματισμένη σε χαρακώματα, η δημόσια σφαίρα στήνετε, όχι ως δημόσιος διάλογος, αλλά ως πεδίο μάχης μεταξύ δαιμονοποιημένων αντιπάλων: αριστερών και δεξιών, αριστερών και πιο αριστερών, δεξιών και πιο δεξιών, συστημικών και αντισυστημικών, συναισθηματικών και ορθολογικών, οργισμένων και πραγματιστών, ψεκασμένων και φωτισμένων.
Ένα βασικό χαρακτηριστικό της δημόσιας σφαίρας ως πεδίο μάχης είναι ότι σε κλίμα πολιτικού εξτρεμισμού, η συζήτηση για κυβερνήσεις συνεργασίας καθίσταται σχεδόν αδύνατη.
Ένα ακόμα χαρακτηριστικό είναι πως όποιος πάρει θέση θεωρείται εξ’ ορισμού στρατευμένος. Ανήκει, υποχρεωτικά, σε κάποιο στρατόπεδο. Διαφορετικά, δεν έχει θέση, δεν μιλά. Είναι «άμαχος», «γυναικόπαιδο», και το μονο που μπορεί να «κάνει», είναι να αποτελέσει, παθητικά, αντικείμενο εκμετάλλευσης – συνήθως μέσω της εργαλειοποιημένης αναπαράστασης του – και από τις δύο πλευρές που μάχονται για το υποτιθέμενο καλό του.
Παίρνοντας θέση, ασκώντας κριτική σε ένα κόμμα, κατηγοριοποιείσαι αυτόματα ως εχθρός αυτού του κόμματος και άρα υπέρμαχος κάποιου άλλου. Για όσους βλέπουν έτσι την δημόσια σφαίρα, είναι δύσκολο να πιστέψουν ότι κάποιος μπορεί να την βλέπει αλλιώς – ότι μπορεί σήμερα να ασκεί κριτική σε ένα κόμμα και αύριο σε ένα άλλο, ακόμη και σε εκείνο που σκέφτεται να ψηφίσει. Εξηγώντας το απλά εντείνεις την καχυποψία. Παίρνοντας θέση χωρίς να δηλώνεις στρατόπεδο, γίνεσαι πιο επικίνδυνος: προφανώς έχεις στρατόπεδο αλλά το κρύβεις. Σαν διπλός πράκτορας.
Η «πλάκα» είναι ότι το ίδιο θα συμβεί αν ασκήσεις κριτική σε κάποιο ή κάποια κόμματα αλλά όχι σε όλα. Ο δημοσιογράφος Χρήστος Κώνστας στην κριτική που άσκησε στην FB σελίδα του, σε Ομάδα Αλήθειας και ΝΔ, αναφέρθηκε σε αντίστοιχα εγχειρήματα του ΣΥΡΙΖΑ. Το αποτέλεσμα; Δέχτηκε κριτική ότι αφού δεν συμπεριέλαβε στην κριτική του και το ΠΑΣΟΚ, προφανώς μεροληπτεί υπέρ του και άρα είναι ΠΑΣΟΚ! Αυτή είναι η «λογική» της δημόσιας σφαίρας ως πεδίο μάχης.
Τρίτο χαρακτηριστικό: οι στρατευμένοι περιχαρακώνονται τόσο βαθιά, όπου δεν υπάρχει πλέον σχεδόν καμία συνθήκη, επιχείρημα, λάθος ή έγκλημα που να μπορεί να τους μετακινήσει από τις θέσεις τους. Γίνονται ικανοί να δικαιολογήσουν οτιδήποτε αρκεί να είναι υπέρ της πλευράς τους. Έτσι δικαιολογούν κάποιοι νεοδημοκράτες την Ομάδα Αλήθειας, έτσι και κάποιοι αριστεροί αντίστοιχα εγχειρήματα της δικής τους. Τέταρτο: οι στρατευμένοι – πολιτικοί, πολίτες, δημοσιογράφοι – αδυνατούν να αξιολογήσουν αντικειμενικά οτιδήποτε προέρχεται από αντίπαλο κόμμα.
Ο φόβος μου βασίστηκε στο ότι δεν ήθελα να μου αποδοθεί μια ταμπέλα που όχι μόνο δεν με εκφράζει, αλλά σημαίνει κάτι εντελώς αντίθετο από αυτό που επιδιώκω: να συμμετέχω στον δημόσιο πολιτικό διάλογο.
Μη αναρτώντας το άρθρο στην FB σελίδα μου όμως, κατέστησα τον εαυτό μου θύμα της κυρίαρχης αντίληψης της δημόσιας σφαίρας, συμβάλλοντας έτσι στην στήριξη της. Ο λόγος που ξεκίνησα να γράφω είναι ακριβώς για να εναντιωθώ σε τέτοιες τάσεις. Όχι σε κάποιο κόμμα. Οπότε δεν θα σωπάσω.
*Ο Θεοχάρης Παπαδάκης είναι Κοινωνικός Ανθρωπολόγος
