Politica 89.8
Κλιματική αλλαγή: Ο κόσμος αντιμέτωπος με τον κίνδυνο της «οικονομικής άρνησης»
Καθώς η κλιματική κρίση επιδεινώνεται και οι επιστημονικές ενδείξεις γίνονται πλέον αδιαμφισβήτητες, μια νέα μορφή αντίστασης αναδύεται στον παγκόσμιο διάλογο για το κλίμα.
Ο André Corrêa do Lago, βετεράνος Βραζιλιάνος διπλωμάτης που θα διευθύνει τη φετινή σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ, Cop30, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την «οικονομική άρνηση» – μια τάση που δεν αρνείται την ύπαρξη της κλιματικής αλλαγής, αλλά αντιστέκεται στην ιδέα ότι η παγκόσμια οικονομία μπορεί ή πρέπει να αλλάξει για να την αντιμετωπίσει.
Από την αρνησιλογία στην παραπληροφόρηση
Για δεκαετίες, η μάχη για το κλίμα επικεντρωνόταν στην απόδειξη της επιστήμης: ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα επιβαρύνει την ατμόσφαιρα με αέρια του θερμοκηπίου, οδηγώντας σε αύξηση της θερμοκρασίας και ακραία καιρικά φαινόμενα.
Σήμερα, αυτός ο διάλογος έχει αλλάξει, όπως τονίζει ο do Lago στον Guardian.
Η επιστημονική συναίνεση είναι πλέον συντριπτική, και οι αποδείξεις για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής – από τις πυρκαγιές και τους καύσωνες μέχρι τις πλημμύρες και την απώλεια βιοποικιλότητας – είναι χειροπιαστές.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο Corrêa do Lago, εμφανίζεται πλέον μια νέα, ύπουλη μορφή αντίστασης: η υπονόμευση των πολιτικών λύσεων.
Η αντίδραση δεν αφορά την αμφισβήτηση των γεγονότων, αλλά την άρνηση ότι τα αναγκαία οικονομικά μέτρα είναι εφαρμόσιμα ή ωφέλιμα. Πρόκειται για μια «οικονομική άρνηση» που επιδιώκει να σταματήσει τη μετάβαση προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών.
Ο ρόλος του λαϊκισμού στην κλιματική πολιτική
Η άνοδος του λαϊκισμού σε πολλές χώρες έχει ενισχύσει αυτή τη μορφή άρνησης. Πολιτικοί όπως ο Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ έχουν εκμεταλλευτεί οικονομικούς φόβους για να αντιταχθούν σε πολιτικές πράσινης μετάβασης. Η κατάργηση ρυθμίσεων, η αποδυνάμωση ερευνητικών ιδρυμάτων και η προώθηση ορυκτών καυσίμων παρουσιάζονται ως «προστασία του απλού πολίτη», ενώ στην πραγματικότητα εξυπηρετούν βραχυπρόθεσμα οικονομικά συμφέροντα.
Σύμφωνα με τον Corrêa do Lago, ο νέος λαϊκισμός «προσπαθεί να αποδείξει ότι η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής δεν λειτουργεί». Η στρατηγική είναι σαφής: να πείσει το κοινό ότι οποιαδήποτε παρέμβαση στην οικονομία προς όφελος του περιβάλλοντος είναι επιβλαβής για την ευημερία και την απασχόληση.
Η ανάγκη για οικονομική τεκμηρίωση
Ο ίδιος ο Corrêa do Lago είναι οικονομολόγος, όπως και όλα του τα αδέλφια, και αναγνωρίζει την ανάγκη να πειστούν οι αγορές και οι κυβερνήσεις με οικονομικούς όρους.
«Οι περισσότερες απαντήσεις πρέπει να προέλθουν από την οικονομία», δηλώνει.
Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: χρειαζόμαστε όχι μόνο επιστήμονες αλλά και οικονομολόγους στην πρώτη γραμμή.
Από την εποχή της εμβληματικής Έκθεσης Stern το 2006 – που απέδειξε ότι η έγκαιρη δράση για το κλίμα είναι πιο οικονομικά αποδοτική από την αδράνεια – η οικονομική επιχειρηματολογία υπέρ της κλιματικής πολιτικής έχει ενισχυθεί.
Πρόσφατες εκθέσεις από οργανισμούς όπως ο ΟΟΣΑ και το UNDP επιβεβαιώνουν ότι η μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών μπορεί να τονώσει την ανάπτυξη, να δημιουργήσει θέσεις εργασίας και να βελτιώσει την ποιότητα ζωής.
Οικονομίες χωρίς κλιματικό ορίζοντα
Παρά τις αισιόδοξες εκτιμήσεις, η πραγματικότητα απέχει πολύ από τις ανάγκες. Οι περισσότερες κυβερνήσεις και επιχειρήσεις συνεχίζουν να αγνοούν τις κλιματικές παραμέτρους στους οικονομικούς τους σχεδιασμούς.
Οι κρατικοί προϋπολογισμοί σπάνια λαμβάνουν υπόψη τις μελλοντικές περιβαλλοντικές ζημίες, ενώ τα επενδυτικά πλάνα προχωρούν χωρίς μακροπρόθεσμη σκέψη.
Ο Corrêa do Lago τονίζει ότι η κλιματική κρίση δεν έχει ακόμη ενσωματωθεί στην οικονομική θεωρία και την καθημερινή πράξη. «Είναι ένα πολύ ενοχλητικό στοιχείο», παρατηρεί, που προκαλεί ασυμβατότητες με τις παραδοσιακές λογικές κέρδους και ανάπτυξης.
Cop30: Μια ιστορική ευκαιρία στον Αμαζόνιο
Η Cop30, που θα πραγματοποιηθεί στο Μπελέμ της Βραζιλίας τον Νοέμβριο, αναμένεται να είναι μια από τις πιο κρίσιμες διασκέψεις της δεκαετίας.
Κάθε χώρα πρέπει να υποβάλει νέο σχέδιο για τη μείωση των εκπομπών της (NDC – Nationally Determined Contribution), με ορίζοντα το 2035.
Ωστόσο, έως τώρα μόνο λίγες χώρες έχουν τηρήσει την προθεσμία.
Η πρόκληση είναι διπλή: από τη μία, οι εσωτερικές δυσκολίες της Βραζιλίας και οι ανησυχίες για τις περιβαλλοντικές της πολιτικές.
Από την άλλη, το δυσμενές διεθνές περιβάλλον, με χώρες όπως η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία και η Αργεντινή να δείχνουν δισταγμό ή ανοιχτή αντίσταση.
Η ανθρώπινη συντονισμένη δράση
Παρά τις δυσκολίες, ο Corrêa do Lago παραμένει αισιόδοξος.
Αντλεί έμπνευση από την επιτυχία του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ, που κατάφερε μέσα σε λίγες δεκαετίες να αναστρέψει την καταστροφή της στιβάδας του όζοντος.
«Η κλιματική αλλαγή είναι πολύ πιο περίπλοκη», παραδέχεται, «αλλά η ιστορία δείχνει ότι η συντονισμένη διεθνής δράση μπορεί να φέρει αποτελέσματα».
Μια κρίση «οικονομικής ειλικρίνειας»
Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής δεν είναι πλέον θέμα επιστημονικής πειθούς, αλλά πολιτικής βούλησης και οικονομικής ειλικρίνειας.
Η «οικονομική άρνηση» που περιγράφει ο Corrêa do Lago είναι ίσως ο μεγαλύτερος εχθρός της πράσινης μετάβασης. Αν η παγκόσμια κοινότητα δεν καταφέρει να ενσωματώσει την κλιματική πραγματικότητα στους οικονομικούς της θεσμούς και στρατηγικές, τότε η κρίση θα επιδεινωθεί με εκθετικό ρυθμό.
Η Cop30 είναι η ευκαιρία – ίσως η τελευταία – να αποδείξουμε ότι η ανθρώπινη λογική και η συνεργασία μπορούν να υπερισχύσουν της αδράνειας και του κυνισμού.
Η εναλλακτική, όπως λέει και ο ίδιος: «είναι η επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής».
