Politica 89.8
Ο υπερτουρισμός μπορεί να «κάψει» την Ελλάδα – Υποδομές στα όρια, περιβαλλοντική φθορά και ρωγμές στη γοητεία προορισμών
Mε τον μύθο του Ίκαρου παρομοιάζει η βρετανική εφημερίδα Independent, την τουριστική βιομηχανία της Ελλάδας. Σύμφωνα με εκτενές ρεπορτάζ της εφημερίδας, οι καλοκαιρινές διακοπές στη χώρα μας κινδυνεύουν να χάσουν τη γοητεία τους για το τουριστικό κοινό, λόγω διαφόρων παραγόντων όπως ο υπερτουρισμός, η ακρίβεια και η κλιματική κρίση. Από τη Σαντορίνη έως την Κέρκυρα, η Ελλάδα αλλάζει και ο τρόπος με τον οποίο την επισκεπτόμαστε θα πρέπει να αλλάξει μαζί της, αναφέρει ο συντάκτης.
Η ιστορία του Ίκαρου είναι ένα παραδειγματικό μάθημα για τους κινδύνους της υπερβολικής φιλοδοξίας. Αποτελεί επίσης μια αποτελεσματική μεταφορά για το σταυροδρόμι στο οποίο βρίσκεται σήμερα η τουριστική βιομηχανία της Ελλάδας.
«Ο τουρισμός αποτελεί από καιρό έναν από τους οικονομικούς πυλώνες της Ελλάδας, έχοντας συμβάλλει με 21,7 δισεκατομμύρια ευρώ στην οικονομία μόνο το 2024. Ωστόσο, μετά από δεκαετίες ανάπτυξης, αρχίζουν να εμφανίζονται ρωγμές», σημειώνει χαρακτηριστικά το δημοσίευμα, για να προσθέσει πως «η χώρα αντιμετωπίζει προβλήματα υπερτουρισμού, πίεσης στις υποδομές, έλλειψης στέγης και της κλιματικής κρίσης, τα οποία απειλούν να ανατρέψουν την ίδια τη γοητεία που προσελκύει εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο».
Το περασμένο καλοκαίρι, ο Συνήγορος του Πολίτη εξέδωσε έκθεση (σ.σ για τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη) στην οποία ζητούσε επείγουσα μεταρρύθμιση για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων. «Η οικονομία της χώρας μας βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον τουρισμό, γεγονός που καθιστά ακόμη πιο επείγουσα την ανάγκη διαχείρισής του με βιώσιμο τρόπο», αναφερόταν σχετικά.
Επίσης, υπήρχε προειδοποίηση ότι η Ελλάδα δεν πρέπει να «εξαντλήσει το δυναμικό της, σπαταλώντας το και καθιστώντας τους τουριστικούς μας προορισμούς μη ελκυστικούς με την πάροδο του χρόνου».
Η Σαντορίνη
Ένα από τα πιο εμβληματικά θύματα αυτής της πίεσης είναι η Σαντορίνη. Το κυκλαδίτικο νησί, διάσημο για τα ηλιοβασιλέματα, τα ασβεστωμένα κτίρια και τις ηφαιστειακές παραλίες του, έχει σημειώσει πτώση στον αριθμό των επισκεπτών αυτό το καλοκαίρι.
Σύμφωνα με αναφορές, τα στοιχεία του αεροδρομίου από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο δείχνουν ότι οι αφίξεις μειώθηκαν κατά 24,4% σε ετήσια βάση, μια αξιοσημείωτη μεταβολή για ένα νησί που φιλοξενεί περισσότερους από 5,5 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως, παρά το γεγονός ότι έχει μόλις 15.550 κατοίκους.
«Στη Σαντορίνη, ακόμη και οι τουρίστες παραπονιούνται για τον μεγάλο αριθμό τουριστών», ανέφερε μια έκθεση του 2024.
Ο τουρισμός στις κρουαζιέρες, αν και πρόσφατα περιορίστηκε σε 8.000 επισκέπτες την ημέρα, φέρνει έως και 18.000 επιβάτες καθημερινά στη Σαντορίνη κατά την περίοδο αιχμής, επιβαρύνοντας τους πόρους του νησιού.
Η ραγδαία ανάπτυξη έχει οδηγήσει σε υπερπληθυσμό, κυκλοφοριακή συμφόρηση και περιβαλλοντική ζημιά, τα οποία έχουν γίνει αντιληπτά από τους υποψήφιους επισκέπτες. Η ευρέως δημοσιευμένη σειρά 1.200 σεισμών μεταξύ 25 Ιανουαρίου και 7 Φεβρουαρίου του τρέχοντος έτους επίσης δεν βοήθησε.
Ενώ οι μαζικές αντιτουριστικές διαμαρτυρίες που παρατηρήθηκαν στη Βαρκελώνη και αλλού στην Ευρώπη δεν έχουν ακόμη ξεσπάσει στην Ελλάδα, η απογοήτευση αυξάνεται. Στην Αθήνα, οι ντόπιοι ανησυχούν όλο και περισσότερο για την εξάπλωση των Airbnbs και την αποδυνάμωση της κοινοτικής ζωής, υποστηρίζοντας ότι οι κεντρικές γειτονιές μετατρέπονται σε «τουριστική Disneyland».
Υπερτουρισμός: Ακροβατικά για τη διαχείρισή του
Καθώς ο αριθμός των επισκεπτών στη Σαντορίνη μειώνεται, άλλα νησιά σημειώνουν αύξηση, αναγκάζοντας τις τοπικές Αρχές να «κάνουν ακροβατικά» με τη διαχείριση του τουρισμού -κάτι που δεν είναι ιδανικό για μια χώρα που είναι πιο γνωστή για το ότι τα σπάει.
Ο Δημήτρης Βαγιάνος, καθηγητής οικονομικών και μέλος της επιρροής Επιτροπής Πισσαρίδη για την οικονομική ανάπτυξη, παρακολουθεί στενά από το νησί της Ίου, όπου συμμετέχει στις τοπικές προσπάθειες για την καταπολέμηση της υπερβολικής ανάπτυξης.
«Δεν έχει υπάρξει καμία αλλαγή από την έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη», αναφέρει και προσθέτει: «Είναι σχεδόν το ίδιο».
Ο Βαγιάνος πιστεύει ότι πολλά μικρότερα νησιά επαναλαμβάνουν τώρα τα λάθη της Μυκόνου και της Σαντορίνης. Όπως τονίζει: «Υπερκατασκευάζονται, χωρίς να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην προστασία του χαρακτήρα τους». Προσθέτει ότι η αυθεντικότητα, η γεωργία και τα τοπικά προϊόντα βρίσκονται στο επίκεντρο του τουριστικού προϊόντος της Ελλάδας, όμως ο υπερτουρισμός «εξαντλεί τους πόρους που τα συντηρούν».
Η έλλειψη νερού, που επιδεινώνεται από την κλιματική αλλαγή, αποτελεί επίσης ένα σημαντικό πρόβλημα. «Ακόμη και σε περιοχές όπου το νερό είναι σπάνιο, οι άνθρωποι κατασκευάζουν μεγάλα συγκροτήματα με πισίνες», προσθέτει.
Ο ίδιος φοβάται ότι η Ελλάδα παίζει ένα επικίνδυνο παιχνίδι τουρισμού Όταν ένα νησί παρακμάζει, ένα άλλο αναδύεται και αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα, σημειώνεται στο δημοσίευμα.
Υπερτουρισμός: Αλλαγές στις ταξιδιωτικές συνήθειες
Οι ταξιδιωτικές εταιρείες ήδη αναφέρουν αλλαγές στις ταξιδιωτικές συνήθειες. Σύμφωνα με την Ferryhopper, οι διαδρομές που κάποτε επικεντρώνονταν στη Σαντορίνη παρουσιάζουν μειωμένο ενδιαφέρον, αντικαθιστώντας τις διαδρομές μεταξύ των νησιών Ίος, Μήλος και Μύκονος.
Ο ανταγωνιστικός ιστότοπος Ferryscanner ανέφερε πτώση 50% στις κρατήσεις προς τη Σαντορίνη από Αμερικανούς τουρίστες και υποχώρηση 33% προς τη Μύκονο.
Αντίθετα, ισχυρίζεται ότι λιγότερο γνωστοί προορισμοί όπως η Αίγινα και ο Πόρος έχουν σημειώσει αύξηση άνω του τετραπλάσιου.
Οι Βρετανοί τουρίστες απομακρύνονται επίσης από τους παραδοσιακούς προορισμούς. Η Λευκάδα, οι Φούρνοι και το Καστελόριζο έχουν σημειώσει αύξηση του ενδιαφέροντος άνω του 200%, με την πρώτη να καταγράφει αύξηση 1.167% στις κρατήσεις πλοίων σε σύγκριση με το 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία του Ferryscanner.
Ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού χαιρετίζει αυτή την αλλαγή, προσθέτοντας ότι η πτώση στη Σαντορίνη δεν αντανακλά μείωση του ενδιαφέροντος για την Ελλάδα συνολικά και ότι η χώρα ενθαρρύνει μια πιο διαφοροποιημένη κατανομή των προορισμών.
«Αυτή την τουριστική περίοδο, η Ελλάδα σημειώνει συνολική αύξηση στον αριθμό των επισκεπτών σε σύγκριση με πέρυσι, γενικά και από τη βρετανική αγορά συγκεκριμένα, επιβεβαιώνοντας την ισχυρή της θέση ως ένας από τους κορυφαίους προορισμούς στον κόσμο», λέει η Ελένη Σκαρβέλη, προϊσταμένη η προϊσταμένη της Υπηρεσίας του ΕΟΤ για το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία. Ο ΕΟΤ αναφέρει επίσης αύξηση του ενδιαφέροντος για μικρότερα, λιγότερο γνωστά νησιά όπως η Νάξος, η Τήνος, η Κύθνος, η Κέα, η Σίφνος ή τα Κύθηρα.
Ελλάδα όπως Ίκαρος;
Νωρίτερα αυτό το καλοκαίρι, η Ακρόπολη – το αρχαίο εμβληματικό αξιοθέατο της χώρας – αναγκάστηκε να κλείσει τις πύλες της στους επισκέπτες, καθώς οι θερμοκρασίες στην Αθήνα ξεπέρασαν τους 40 °C. Εν τω μεταξύ, οι πυροσβέστες πάλεψαν και πάλι με καταστροφικές πυρκαγιές σε όλη την Ελλάδα, με τη Ζάκυνθο να καίγεται για μεγάλο μέρος του Αυγούστου. Καθώς η Ακρόπολη ψήνεται κάτω από τον αμείλικτο ήλιο, αποτελεί μια σκληρή υπενθύμιση ότι ακόμη και τα ισχυρότερα μνημεία είναι ευάλωτα. Ο τουριστικός τομέας της Ελλάδας, παρά τη δύναμή του, δεν διαφέρει.
Τα ξενοδοχεία και τα θέρετρα προσπαθούν να ανταποκριθούν. Ορισμένα αναδιαμορφώνουν τους εξωτερικούς τους χώρους για να συμπεριλάβουν σκιασμένες περιοχές, συστήματα ψεκασμού νερού και ανθεκτική στη ζέστη διαμόρφωση του τοπίου. Η υπουργός Τουρισμού της Ελλάδας, ανακοίνωσε πρόσφατα σχέδια για την προώθηση του «τουρισμού ανθεκτικού στο κλίμα», ενώ ο ΕΟΤ, έχει καταβάλει μεγάλες προσπάθειες για να προωθήσει τη χώρα ως προορισμό για όλο το χρόνο, προτρέποντας τους ταξιδιώτες να την επισκεφθούν την άνοιξη ή το φθινόπωρο, ώστε να ανακουφιστεί η πίεση της καλοκαιρινής περιόδου, αναφέρει το δημοσίευμα.
Ωστόσο, πολλοί υποστηρίζουν ότι αυτά τα μέτρα είναι ανεπαρκή και, χωρίς συντονισμένες μεταρρυθμίσεις, φοβούνται ότι η χώρα κινδυνεύει να επαναλάβει το μοιραίο λάθος του Ίκαρου: «Η Μύκονος και η Σαντορίνη έχουν ήδη υπερδομηθεί. Είναι μη αναστρέψιμο», προειδοποιεί ο Δημήτρης Βαγιάνος, προσθέτοντας ότι, αν η Ελλάδα δεν επανεξετάσει τον τουρισμό από την αρχή – εξισορροπώντας τα οικονομικά οφέλη με τη βιωσιμότητα – η χώρα κινδυνεύει να χάσει αυτό που την κάνει ξεχωριστή.
