Politica 89.8
Κυπριακό και συνομιλίες στο Κραν Μοντανά: Ο Τσίπρας ασκεί έμμεση αλλά αυστηρή κριτική στον Αναστασιάδη
Έμμεση κριτική στον πρώην πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκο Αναστασιάδη, ασκεί ο πρώην πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, στο βιβλίο του «Ιθάκη» και στο κεφάλαιο για τις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό στο Κραν Μοντανά, με τίτλο «Κυπριακό μία ανάσα από τη λύση».
Οι αιχμές Τσίπρα είναι στο πλαίσιο των όσων μπορεί να πει ένας πρώην πρωθυπουργός της Ελλάδας, ώστε να μην διαταράξει τις σχέσεις με τη Λευκωσία και να μην δικαιώσει την τουρκική πλευρά, ωστόσο αναδεικνύουν το πώς χάθηκε αυτή η ευκαιρία, δίνοντας στην Άγκυρα το χώρο να εμφανιστεί αδιάλλακτη και να οδηγηθούμε σε ένα αδιέξοδο όπως το σημερινό.
Ο Τσίπρας για τον Ακιντζί
Ο Τσίπρας αναφέρεται στον Μουσταφά Ακιντζί, ως έναν «ανοιχτόμυαλο πολιτικό, που έδειξε ότι πίστευε στην ανάγκη για επανένωση της Κύπρου και ήταν έτοιμος να πάρει δύσκολες αποφάσεις για αυτόν τον στόχο, στο περιορισμένο πλαίσιο όπου μπορούσε να κινηθεί».
Επισημαίνει ότι «οι δικοινοτικές συνομιλίες είχαν δυναμική το 2015 και το 2016, αλλά η προοπτική επίλυσης αποδυναμώθηκε σημαντικά στις συναντήσεις του Μον Πελερέν στις 7-11 και 20-21 Νοεμβρίου. Τότε μπήκε στο τραπέζι το εδαφικό. Οι συγκεντρώσεις χιλιάδων Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων στη Λευκωσία, το βράδυ της 22ας Νοεμβρίου, ωστόσο, έδωσαν ένα σημαντικό μήνυμα για τη λαϊκή υποστήριξη που είχε η προοπτική δίκαιης και βιώσιμης επίλυσης του ζητήματος».
Η στρατηγική
Ο Τσίπρας τονίζει ότι «η στρατηγική που είχαμε εξαρχής συμφωνήσει με τον Νίκο Κοτζιά ήταν η Ελλάδα να μην εμπλακεί στις υπόλοιπες εσωτερικές πτυχές του Κυπριακού, παρά μονάχα στη διεθνή πτυχή της ασφάλειας. Να αξιώσει την αποχώρηση των στρατευμάτων κατοχής και την άρση του αναχρονιστικού πλαισίου των εγγυητριών δυνάμεων, που αφορούσε Ελλάδα, Τουρκία και Μεγάλη Βρετανία».
Ο πρώην πρωθυπουργός σημειώνει τη συντονιστική συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2016 στις Βρυξέλλες, με το Νίκο Αναστασιάδη, υπογραμμίζοντας πως «συμφωνήσαμε με ξεκάθαρο τρόπο και χωρίς υπεκφυγές τη διαπραγματευτική μας τακτική και τις κόκκινες γραμμές μας».
Όπως αναφέρει «μέρος της στρατηγικής μας ήταν ότι εγώ δεν θα συμμετείχα στις διαπραγματεύσεις μέχρις ότου γίνει σαφές ότι υπάρχει ρεαλιστική πιθανότητα θετικής κατάληξης. Η τουρκική πλευρά πίεζε για την παρουσία μου εκεί από την αρχή, μαζί με αυτήν του Τούρκου Πρωθυπουργού Γιλντιρίμ. Προφανώς παίζοντας με τους τίτλους, αφού τυπικά ο Γιλντιρίμ θεωρείτο ομόλογός μου, αλλά προφανώς δεν ήταν ο ηγέτης της άλλης πλευράς».
Η ελπίδα για πρόοδο και η τουρκική αδιαλλαξία
«Ανέμενα με μεγάλη αγωνία τις εξελίξεις στις διαπραγματεύσεις, ελπίζοντας ότι θα σημειωνόταν πρόοδος και στο θέμα της ασφάλειας και των εγγυήσεων, ούτως ώστε να μεταβώ και ο ίδιος στη Γενεύη. Ωστόσο, ήταν σαφές ότι η Τουρκία επέμενε στις θέσεις της για τις εγγυήσεις και μάλιστα χωρίς να δέχεται να συζητήσει ουσιαστικά το ζήτημα των κατοχικών στρατευμάτων. Ενδεχομένως την ενεθάρρυνε η στάση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ εκείνη την εποχή, που στήριζε ενεργά μεν την επίλυση του Κυπριακού, αλλά ταυτόχρονα αποδεχόταν την πρόταση για ένα “sunset clause” (ρήτρα λήξης ισχύος) στις εγγυήσεις» (σς την περίοδο Ομπάμα και υπό την ηγεσία Βικτόρια Νούλαντ) σύμφωνα με τον Τσίπρα. Εδώ ο Τσίπρας αναφέρεται στις συνομιλίες της Γενεύης τον Ιανουάριο του 2017, που προηγήθηκαν του Κραν Μοντανά και της ανάληψης της εξουσίας από τον Ντόναλντ Τραμπ.
Την περίοδο που μεσολαβεί της Διάσκεψης της Γενεύης και του Κραν Μοντανά τον Ιούλιο ο Τσίπρας τονίζει τις επαφές με τον Γιούνκερ και τον Γκουτέρες που τον προτρέπουν να αναλάβει πιο ενεργό ρόλο «προκειμένου να σημειωθεί πρόοδος».
Σε αυτό το κλίμα εντείνονται οι επαφές του με τον Αναστασιάδη ενώ πραγματοποιείται και η επίσκεψη Γιλντιρίμ στην Αθήνα στις 19 Ιουνίου του 2017 και επαφές με ευρωπαίους αξιωματούχους.
Ωστόσο κατά την άποψη του Αλέξη Τσίπρα «καθοριστικό ρόλο στην αποτυχία των συνομιλιών έπαιξε το γεγονός ότι οι αμερικανοτουρκικές, γερμανοτουρκικές και ευρω-τουρκικές σχέσεις βρίσκονταν δυστυχώς την περίοδο των συνομιλιών σε πολύ χαμηλό επίπεδο. Η παρουσία του Προέδρου Γιούνκερ στη Γενεύη και της Ύπατης Εκπροσώπου Φεντερίκα Μογκερίνι στο Κραν Μοντανά ήταν μεν σημαντικές, αλλά δεν μπορούσαν να καλύψουν το έλλειμμα που είχε δημιουργηθεί εκείνη την εποχή στην επικοινωνία Τραμπ και Μέρκελ με τον Ερντογάν, ιδίως μετά τις συλλήψεις πολιτών τους στην Τουρκία, αλλά και άλλων σχετικών περιστατικών που δημιουργούσαν ένταση». Ενώ όπως υπογραμμίζει από την πλευρά των ΗΠΑ «το πλαίσιο κινήτρων και πιέσεων για δίκαιη και βιώσιμη επίλυση του Κυπριακού, που ήταν απαραίτητο, εκείνη την περίοδο εξέλιπε».
Το πλαίσιο Γκουτέρες
Ο Τσίπρας τονίζει ότι στη Διάσκεψη του Κραν Μοντανά, στις 30 Ιουνίου, «η κατάθεση του λεγόμενου «πλαισίου Γκουτέρες» από τον ίδιο τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, που κάλυπτε και τους έξι τομείς του Κυπριακού, αποτέλεσε μια σημαντική επιτυχία της διπλωματίας μας σε συντονισμό με την κυπριακή πλευρά και θα μπορούσε να είχε αποτελέσει τη βάση για μια δίκαιη και βιώσιμη λύση. Ιδιαίτερα, δε, η δήλωση του Γενικού Γραμματέα ότι η Συνθήκη Εγγυήσεων δεν μπορεί να στηριχθεί (unsustainable) και πρέπει να αντικατασταθεί από ένα πλαίσιο επιτήρησης της συμφωνίας λύσης που να βασίζεται στον ΟΗΕ και στο οποίο η Ελλάδα, η Τουρκία και η Βρετανία θα μπορούσαν να έχουν ρόλο».
Για να συμπληρώσει πως «η αδιαλλαξία της τουρκικής πλευράς, ωστόσο, στην τελική φάση των διαπραγματεύσεων, δηλαδή στο δείπνο της 6ης Ιουλίου, να αποδεχτεί ανοιχτά ως βάση συζήτησης αυτό το πλαίσιο, δεν άφησε περιθώρια για τη συμμετοχή μου, όπως και του Τούρκου Πρωθυπουργού, στη Διάσκεψη και ακύρωσε κάθε προοπτική λύσης, οδηγώντας εντέλει τις συνομιλίες σε αποτυχία».
Κάτι στο οποίο στηρίχθηκε η ανακοίνωση του Νίκου Αναστασιάδη, η οποία θεωρεί ότι το βιβλίο του Τσίπρα των δικαιώνει.
Οι ελπίδες
Όπως όμως τονίζει ο Τσίπρας έχει σημασία να επισημανθεί ότι «το μήνυμα που έδωσε κατ’ ιδίαν, πριν από το τελικό δείπνο, ο Υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Αχμέτ Τσαβούσογλου στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, ότι η χώρα του θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να συζητήσει την κατάργηση των εγγυήσεων, δημιούργησε προς στιγμήν θετικές προσδοκίες και μεγάλες ελπίδες».
Η άρνηση Αναστασιάδη να μεταβεί ο Τσίπρας στην Ελβετία
Και εδώ ξεκινά η κριτική στον Αναστασιάδη, με τον Τσίπρα να σημειώνει ότι «τις κρίσιμες ώρες της θετικής αναλαμπής στις διαπραγματεύσεις, όταν μου είχαν μεταφέρει όσα ο Τούρκος ΥΠΕΞ είπε στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ σχετικά με το πλαίσιο των εγγυήσεων, είχα μια σημαντική συζήτηση με τον Νίκο Αναστασιάδη. Του εξέφρασα την επιθυμία μου να μεταβώ στην Ελβετία, όπως είχαμε συμφωνήσει ότι θα πράξω, αν υπάρχει θετική προοπτική. Ωστόσο ο ίδιος ήταν εξαιρετικά επιφυλακτικός. Πίστευε ότι επρόκειτο για μπλόφα της τουρκικής πλευράς και δεν συμμεριζόταν τη δική μου, πολύ συγκρατημένη βέβαια, αισιοδοξία. Ίσως να είχε επηρεαστεί και από την πορεία των διαπραγματεύσεων για την εσωτερική πτυχή, που από ό,τι μου εξήγησε δεν πήγαινε καλά και ήταν απογοητευμένος».
Πάντως ο Τσίπρας σημειώνει ότι εκείνη τη στιμή στο τραπέζι βρισκόταν πρόταση Γκουτέρες που αντικαθιστούσε τις εγγυήσεις «από ένα πλαίσιο επιτήρησης της συμφωνίας λύσης που να βασίζεται στον ΟΗΕ και στο οποίο η Ελλάδα, η Τουρκία και η Βρετανία θα μπορούσαν να έχουν ρόλο».
Η αναφορά δε του πρώην Έλληνα πρωθυπουργού ότι «σε κάθε περίπτωση, η αρνητική στάση του (σς του Νίκου Αναστασιάδη) για ενδεχόμενο ταξίδι μου στην Ελβετία δεν άφησε εντέλει το περιθώριο να διερευνήσουμε σε επίπεδο Πρωθυπουργών αν το μήνυμα που είχε δώσει ο Τούρκος ΥΠΕΞ, κατ’ ιδίαν στον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ για κατάργηση των εγγυήσεων, είχε βάση ή αποτελούσε μια τουρκική διαπραγματευτική μπλόφα», είναι ενδεικτική της απογοήτευσης για τους χειρισμούς του τότε Κύπριου Προέδρου.
Το ναυάγιο
Με τον Τσίπρα να σημειώνει ότι «λίγες ώρες αργότερα, στο δείπνο της 6ης Ιουλίου, η επίσημη στάση του Τσαβούσογλου ήταν εντελώς διαφορετική από αυτή που μας μετέφερε ο Γκουτέρες. Η αδιαλλαξία της τουρκικής πλευράς να συζητήσει το χρονοδιάγραμμα αποχώρησης των κατοχικών στρατευμάτων και να αποδεχτεί ανοιχτά ως βάση συζήτησης την κατάργηση των εγγυήσεων, οδήγησε τελικά στην αποτυχία της Διάσκεψης».
Διπλωμάτες διαβάζοντας το συγκεκριμένο κεφάλαιο, αναγνωρίζουν πίσω από τις γραμμές την έμμεση επίρρηψη ευθυνών στους χειρισμούς Αναστασιάδη που επιχειρεί ο Τσίπρας, στο πλαίσιο των ορίων που του επιβάλλει ο ρόλος του ως πολιτικός και πρώην πρωθυπουργός της Ελλάδας, που δεν μπορεί να διαρρήξει τις σχέσεις του με τη Λευκωσία. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές ωστόσο καθιστά σαφές ότι αν υπήρχε άλλος χειρισμός από την πλευρά του τότε Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, ίσως το αδιέξοδο να είχε αποφευχθεί.
Φτάσαμε πιο κοντά από ποτέ στη λύση του Κυπριακού
Όπως αναφέρει ο Τσίπρας ολοκληρώνοντας το κεφάλαιο του Κραν Μοντανά «αυτό που τελικά κατέγραψε η Ιστορία είναι πως εκείνες τις μέρες φτάσαμε πιο κοντά από ποτέ στην επίλυση του Κυπριακού. Η αρνητική όψη είναι ότι χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία. Η θετική, ότι πρώτη φορά, χάρη και στον συντονισμό με την Κυπριακή Δημοκρατία, κατοχυρώθηκε ως κεκτημένο των διαπραγματεύσεων, στο πλαίσιο που έθεσε ο Γ.Γ. του ΟΗΕ, η κατάργηση των εγγυήσεων και η αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων από την Κύπρο. Και αυτό αποτελεί ένα πολύ σημαντικό βήμα για την προοπτική επίλυσης του Κυπριακού, όταν θα καταστεί εφικτή η επανεκκίνηση των συνομιλιών».
